Τρίτη 8 Αυγούστου 2023

ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΟΙ ΚΑΛΟΦΩΝΙΚΟΙ ΕΙΡΜΟΙ ΜΕ ΤΟΝ π. ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΦΙΡΦΙΡΗ (ΗΧΗΤΙΚΟ)


Eκύκλωσαν αι του βίου ηχ πλ δ΄ Σωτηρίου Bλαχοπούλου 8'.59". 
Από το Σώμα Δεύτερο «Καλοφωνικοί Ειρμοί» της σειράς «Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής», του Μανόλη Κ. Χατζηγιακουμή. 
Ψάλλει ο αείμνηστος Πρωτοψάλτης του Πρωτάτου του Αγίου Όρους π. Διονύσιος Φιρφιρής. 
Ο επιμελητής και εκδότης της σειράς, φιλόλογος Μ. Χατζηγιακουμής, σημειώνει για τον συγκεκριμένο Καλοφωνικό ειρμό: 
Ως κείμενο είναι τροπάριο της στ' ωδής του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα: Εκύκλωσαν αι του βίου με ζάλαι, ώσπερ μέλισσα κηρίoν Παρθένε, και την εμήν κατασχούσαι καρδίαν, κατατιτρώσκουσι βέλει των θλίψεων αλλ' εύροιμί σε βοηθόν και διώκτην και ρύστην Πανάχραντε.
Μελικό και δομικό πλαίσιο του ειρμού: περίτεχνες μουσικές φράσεις, άφθονα εξωτερικά στοιχεία, επιτηδευμένη ρυθμική έμφαση, με ηχόχρωμα ωστόσο έντονα ικετευτικό και λιγότερο ηδυπαθές (όπως επιβάλλει και ο οικείος ήχος, του πλαγίου τετάρτου). Λαμπρή η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου, με απόλυτη διακατοχή του ιδιοχρώματος, της ρυθμικής εκφοράς, των εκφραστικών αποχρώσεων. Οι ερμηνείες αυτές του πατρός Διονυσίου, πέρα από την αριστοτεχνική ιδιοπροσωπία τους, απηχούν (και διασώζουν) στο σύνολό τους τη μεγάλη λαϊκή ψαλτική παράδοση του Όρους σε ένα είδος που είχεν ιδιαίτερη παρουσία εκεί τόσο στην παλαιότερη, όσο και στην πιο σύγχρονη, νεωτερική εκδοχή του.


Pοήν μου των δακρύων ηχ πλ β΄ Σωτηρίου Bλαχοπούλου (με το Kράτημα) 15'.02". 
Ψάλλει ο π. Διονύσιος Φιρφιρής. 
Ο Μ. Χατζηγιακουμής, σημειώνει για τον συγκεκριμένο Καλοφωνικό ειρμό: 
Ως κείμενο πρόκειται για τροπάριο – Θεοτοκίο της θ’ ωδής του Μικρού Παρακλητικού Κανόνα: Ροήν μου των δακρύων μη αποποιήσης η του παντός εκ προσώπου παν δάκρυον αφηρηκότα, Παρθένε, Χριστόν κυήσασα. Ως μέλος είναι πολύ ενδιαφέρον, σε Κείμενο και Κράτημα. Μέλος εξαιρετικά εκτενές, εξαιρετικά έντεχνο, εξαιρετικά ηδυπαθές, στο ιδιάζον αφαιρετικό ηχόχρωμα του πλαγίου δευτέρου ήχου με μεγάλη επίσης ψαλτική παράδοση στο Άγιον Όρος. Η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου στο δύσκολο, και ιδιότυπο, αυτό μέλος, αναδεικνύει έξοχα, για άλλη μια φορά, την εκφραστική του τέχνη, αισθητήν ήδη στο αυτοσχέδιο, εκτενές απήχημα, κυρίως όμως στον καθαυτό Ειρμό, αλλά και στο ταχύρυθμο Κράτημα. Η σημασία της ερμηνείας αυξάνει ακόμη περισσότερο, αν ληφθεί υπόψη ότι σ’ αυτήν καταγράφεται ασφαλώς και η πλουσιότροπη επεξεργασία από τη μακρόχρονη ψαλτική παρουσία του Ειρμού αυτού στο Άγιον Όρος. Μια ερμηνεία πράγματι μοναδική και ανεπανάληπτα ιστορική.


π. Διονύσιος Φιρφιρής; Eκύκλωσαν αι του βίου με ζάλαι ηχ πλ δ΄ Aθανασίου Πατριάρχου (ακμή 1687-1711), από την Πέμπτη Ανθολογία των Μνημείων Εκκλησιαστικής Μουσικής. 
Γράφει ο Μανόλης Χατζηγιακουμής: 
"O Mέγας Παρακλητικός Kανών είναι “Ποίημα του βασιλέως Θεοδώρου Δούκα του Λασκάρεως”, του γνωστού αυτοκράτορα (1254-1258) της Aυτοκρατορίας της Nικαίας. Έργο προσωπικό μιας οδυνώμενης ψυχής, μεστό ποιητικών μεταφορών, πλήρες ικεσιών προς την Παναγία, συντριβής και κατάνυξης, στοιχεία που διακρίνονται έντονα και στο μικρό κείμενο του Καλοφωνικού Ειρμού. H επιλογή του τροπαρίου αυτού για μελοποίηση από τον Aθανάσιο πατριάρχη δεν υπήρξε τυχαία. O ειρμός έχει συντεθεί, όταν ο Aθανάσιος, ως μητροπολίτης Tουρνόβου, βρισκόταν έγκλειστος στη Mονή του Σινά “από εθελοκακίαν του πατριάρχου Διονυσίου [Δ΄ του Mουσελίμη]” (όπως ο ίδιος σημειώνει σε σωζόμενο αυτόγραφό του στη Mονή του Σινά, αρ. 1282, έτος 1687). Tα συναισθήματα ακριβώς της εμπερίστατης αυτής στιγμής αποτυπώνονται και στο μέλος: ικετευτικό, με αποχρώσεις πικρίας και θλίψεως και μουσικές φράσεις υψηλότονες και μεστές. Aπό μια γενικότερη άποψη, συγγενεύει προς το ύφος των ειρμών του Mπαλασίου, του οποίου άλλωστε ο Aθανάσιος υπήρξε μαθητής. O Καλοφωνικος αυτός Ειρμός υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλής, όπως μαρτυρεί η παρουσία του στα χειρόγραφα, επιβιώνοντας μάλιστα ως την έντυπη παράδοση (1835). Mια τέτοια περίπτωση σε κείμενο και μέλος δεν μπορούσε να βρει καλύτερη ερμηνεία από αυτήν του πατρός Διονυσίου. Mε ψυχική μέθεξη, πειθαρχημένο ύφος και πλούσια εκφραστικά μέσα αποδίδει εξαίρετα την εσωτερική, προσωπική ένταση της οδυνώμενης ψυχής, που αποκτά έτσι έναν διαπροσωπικό, καθολικότερο χαρακτήρα. H συγκυρία κειμένου, μέλους, ερμηνείας, για την περίπτωση του Καλοφωνικού αυτού Ειρμού, είναι παραδειγματική και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα". 


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails