Έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Αξελός
Tης Όλγας Σελλά
Καθημερινή
«Ορισμένα διαβάσματα κειμένων, του Νίτσε ιδίως, όσο μπορεί να τα καταλάβει ένας έφηβος, ορισμένα μαθήματα στο γυμνάσιο, με οδήγησαν να καταλάβω ότι υπάρχει μια διάσταση της σκέψης, της αρθρωμένης σκέψης, που καλείται εδώ και 2.500 χρόνια φιλοσοφία. Και μετά άρχισα να σπουδάζω συστηματικά τη φιλοσοφία, και μετά τη δίδαξα επί σειρά χρόνων στη Σορβόννη, και συγχρόνως έγραφα, γιατί φιλοσοφία είναι κάτι που λέγεται και γράφεται, γίνεται μέσα από τον διάλογο και τη γραφή και την επικοινωνία με τον αναγνώστη» έλεγε πριν από 20 χρόνια σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Περίπλους», δίνοντας έτσι, μέσα σε μια φράση, τη διαδικασία που ακολούθησε σε όλη του τη ζωή.
Στην εφηβεία του εντάχθηκε στην κομμουνιστική νεολαία και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Εζησε τη σκληρή όψη των Δεκεμβριανών, φυλακίστηκε και τελικά απέδρασε.
Από την Ελλάδα στη Γαλλία
Το 1945 έφυγε από την Ελλάδα, ενώ είχε ήδη διαγραφεί από το ΚΚΕ με το οποίο είχε διαφωνήσει. Στη Γαλλία εργάστηκε από το 1950 ώς το 1957 στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας, ετοιμάζοντας και τις διατριβές του, τις οποίες υποστήριξε το 1959 και είχαν θέμα: «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία» και «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής». Δίδαξε για πολλά χρόνια στη Σορβόννη (1962-1973) αλλά ποτέ δεν έγινε καθηγητής, γιατί πίστευε ότι «το πανεπιστήμιο δεν είναι ο χώρος της ριζικής σκέψης».
Το πρώτο του βιβλίο κυκλοφόρησε πολύ νωρίς, το 1952, στις εκδόσεις «Παπαζήση» με τίτλο «Οι φιλοσοφικές δοκιμές». Από τότε έχει δώσει πολλά βιβλία, στα οποία συμπυκνώνει τη σκέψη του, τις αναζητήσεις του, τον σχολιασμό του στη φιλοσοφική σκέψη. Ολα του τα βιβλία κυκλοφόρησαν και στα ελληνικά, αφού παρά την επιλογή του να ζήσει μόνιμα στο Παρίσι δεν ξέχασε ποτέ τη χώρα του. Και η Ελλάδα όμως τον τίμησε. Το 1992 το Πάντειο Πανεπιστήμιο τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα, ενώ μόλις τον περασμένο Απρίλιο με τον ίδιο τρόπο τον τίμησε και η Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τότε είχε δώσει και την τελευταία του μεγάλη συνέντευξη στον Γιώργο Δουατζή (δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής») και ίσως είναι καλύτερα να ξαναθυμηθούμε μερικές δικές του φράσεις, μέσω των οποίων σχολιάζει τον κόσμο, την ανθρωπότητα, τη σκέψη, το μέλλον.
- «Η εποχή μας έχει πέσει χαμηλά και η φιλοσοφία ζει το τέλος της. Μετά από αυτήν υπάρχει χώρος για μια ανοιχτή ποιητική σκέψη».
- Εκδίδει βιβλία γιατί «ο άνθρωπος δεν είναι απομονωμένο ον. Δεν είναι ανεξάρτητος, είναι στοιχείο του κόσμου. Κάθε πράγμα θέλει να λεχθεί, να φανεί. Και η μετριότητα και η βλακεία. Και γι’ αυτό έχουν κι αυτά τον χώρο τους».
- Ερωτας είναι «η αναζήτηση που έγκειται στη συνάντηση και τη μη συνάντηση με τον άλλον».
- Το θηλυκό «είναι το ήμισυ του κόσμου. Κάτι πάρα πολύ κυρίαρχο, όχι σε επίπεδο διάκρισης φύλων, άντρας-γυναίκα. Είναι σαν δύο δυνάμεις στον κόσμο. Η σχέση με το θηλυκό είναι ένα από τα σημεία συνάντησης των ανθρώπων μεταξύ τους και με τον κόσμο, και μαζί απομάκρυνσης. Δεν μπορεί ποτέ να πραγματοποιηθεί η απόλυτη συνάντηση αρσενικού και θηλυκού».
- Ο θάνατος «διατρέχει όλη τη ζωή, είναι το οριστικό τέλος της και διατηρεί τα ίχνη της ζωής του θανόντος, που κι αυτά θα εξαφανιστούν κάποτε. Ο θάνατος είναι ο καλύτερος φίλος και ο χειρότερος εχθρός, γιατί βάζει ένα τέρμα στην περιπέτεια που λέγεται ζωή».
- Σήμερα «υπάρχει κρίση πολιτισμού, κρίση στον ψυχισμό των ανθρώπων, σε όλον τον κόσμο».
- Η σύγχρονη Ελλάδα «είναι ένα πρόβλημα. Ούτε Ανατολή, ούτε Δύση, ούτε Ευρώπη, ούτε Ασία. Βαδίζει προς την αναζήτηση μιας ενότητας, την οποία δεν βρίσκει εύκολα. Δεξιά και Αριστερά είναι φθαρμένες και δεν αναδύεται ένας δρόμος».
Ενα μικρό μόνο δείγμα από τις σκέψεις ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στην πορεία και την αναζήτηση της σκέψης. Ισως ο θάνατός του να είναι μια καλή ευκαιρία να τις (ξανα)δούμε.
'Εργα του στα ελληνικά
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα περισσότερα από τα έργα του:
Εστία: «Αινιγματικές απαντήσεις», «Ανοιχτή συστηματική», «Από το εργαστήρι της σκέψης», «Αυτή η διερώτηση», «Για μια προβληματική ηθική», «Μεταμορφώσεις», «Προς την πλανητική σκέψη», σε μετάφραση Κατερίνας Δασκαλάκη, Φρ. Αμπατζοπούλου και Νίκου Φωκά. Από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσουν δύο ακόμα βιβλία του: Le Jeu du monde και Ce qui advient.
Νεφέλη: «Συζητήσεις», «Η εποχή και το ύπατο διακύβευμα», «Γιατί σκεφτόμαστε; Τι να πράξουμε;», «Αυτοβιογραφικές σημειώσεις» και το τελευταίο του «Το άνοιγμα στο επερχόμενο και το αίνιγμα της τέχνης».
Καστανιώτης: «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής».
Εξάντας: «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία».
Διαβάστε επίσης, αγαπητοί συνοδίτες, και το κείμενο του Νίκου Μπακουνάκη στην εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ (21.7.1996)
Ο παράνομος στοχαστής
Tης Όλγας Σελλά
Την ερχόμενη Πέμπτη, 11 Φεβρουαρίου, στις 2.30 το μεσημέρι, θα αναπαυτεί στο κοιμητήριο του Montparnasse στο Παρίσι, στην πόλη όπου έζησε το μεγαλύτερο διάστημα της πλήρους και δημιουργικής ζωής του ο φιλόσοφος και κορυφαίος διανοητής του 20ού αιώνα Κώστας Αξελός.
Ήταν η πόλη στην οποία κατέφυγε το 1945 με το θρυλικό πλοίο «Ματαρόα» και με την αμέριστη βοήθεια του Οκτάβιου Μερλιέ, έχοντας μαζί του μια ανεπανάληπτη συντροφιά: τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Κ. Παπαϊωάννου, τη Μιμίκα Κρανάκη, τον Νίκο Σβορώνο, τον Κώστα Κουλεντιανό, κ.ά.
Ο Κώστας Αξελός, που πέθανε χθες τα ξημερώματα, γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα, ήταν γόνος αστικής οικογένειας και από μικρός είχε μεγάλη παιδεία. Από μικρή ηλικία αναζητούσε τα δύσκολα διαβάσματα.«Ορισμένα διαβάσματα κειμένων, του Νίτσε ιδίως, όσο μπορεί να τα καταλάβει ένας έφηβος, ορισμένα μαθήματα στο γυμνάσιο, με οδήγησαν να καταλάβω ότι υπάρχει μια διάσταση της σκέψης, της αρθρωμένης σκέψης, που καλείται εδώ και 2.500 χρόνια φιλοσοφία. Και μετά άρχισα να σπουδάζω συστηματικά τη φιλοσοφία, και μετά τη δίδαξα επί σειρά χρόνων στη Σορβόννη, και συγχρόνως έγραφα, γιατί φιλοσοφία είναι κάτι που λέγεται και γράφεται, γίνεται μέσα από τον διάλογο και τη γραφή και την επικοινωνία με τον αναγνώστη» έλεγε πριν από 20 χρόνια σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Περίπλους», δίνοντας έτσι, μέσα σε μια φράση, τη διαδικασία που ακολούθησε σε όλη του τη ζωή.
Στην εφηβεία του εντάχθηκε στην κομμουνιστική νεολαία και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Εζησε τη σκληρή όψη των Δεκεμβριανών, φυλακίστηκε και τελικά απέδρασε.
Από την Ελλάδα στη Γαλλία
Το 1945 έφυγε από την Ελλάδα, ενώ είχε ήδη διαγραφεί από το ΚΚΕ με το οποίο είχε διαφωνήσει. Στη Γαλλία εργάστηκε από το 1950 ώς το 1957 στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας, ετοιμάζοντας και τις διατριβές του, τις οποίες υποστήριξε το 1959 και είχαν θέμα: «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία» και «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής». Δίδαξε για πολλά χρόνια στη Σορβόννη (1962-1973) αλλά ποτέ δεν έγινε καθηγητής, γιατί πίστευε ότι «το πανεπιστήμιο δεν είναι ο χώρος της ριζικής σκέψης».
Το πρώτο του βιβλίο κυκλοφόρησε πολύ νωρίς, το 1952, στις εκδόσεις «Παπαζήση» με τίτλο «Οι φιλοσοφικές δοκιμές». Από τότε έχει δώσει πολλά βιβλία, στα οποία συμπυκνώνει τη σκέψη του, τις αναζητήσεις του, τον σχολιασμό του στη φιλοσοφική σκέψη. Ολα του τα βιβλία κυκλοφόρησαν και στα ελληνικά, αφού παρά την επιλογή του να ζήσει μόνιμα στο Παρίσι δεν ξέχασε ποτέ τη χώρα του. Και η Ελλάδα όμως τον τίμησε. Το 1992 το Πάντειο Πανεπιστήμιο τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα, ενώ μόλις τον περασμένο Απρίλιο με τον ίδιο τρόπο τον τίμησε και η Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τότε είχε δώσει και την τελευταία του μεγάλη συνέντευξη στον Γιώργο Δουατζή (δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής») και ίσως είναι καλύτερα να ξαναθυμηθούμε μερικές δικές του φράσεις, μέσω των οποίων σχολιάζει τον κόσμο, την ανθρωπότητα, τη σκέψη, το μέλλον.
- «Η εποχή μας έχει πέσει χαμηλά και η φιλοσοφία ζει το τέλος της. Μετά από αυτήν υπάρχει χώρος για μια ανοιχτή ποιητική σκέψη».
- Εκδίδει βιβλία γιατί «ο άνθρωπος δεν είναι απομονωμένο ον. Δεν είναι ανεξάρτητος, είναι στοιχείο του κόσμου. Κάθε πράγμα θέλει να λεχθεί, να φανεί. Και η μετριότητα και η βλακεία. Και γι’ αυτό έχουν κι αυτά τον χώρο τους».
- Ερωτας είναι «η αναζήτηση που έγκειται στη συνάντηση και τη μη συνάντηση με τον άλλον».
- Το θηλυκό «είναι το ήμισυ του κόσμου. Κάτι πάρα πολύ κυρίαρχο, όχι σε επίπεδο διάκρισης φύλων, άντρας-γυναίκα. Είναι σαν δύο δυνάμεις στον κόσμο. Η σχέση με το θηλυκό είναι ένα από τα σημεία συνάντησης των ανθρώπων μεταξύ τους και με τον κόσμο, και μαζί απομάκρυνσης. Δεν μπορεί ποτέ να πραγματοποιηθεί η απόλυτη συνάντηση αρσενικού και θηλυκού».
- Ο θάνατος «διατρέχει όλη τη ζωή, είναι το οριστικό τέλος της και διατηρεί τα ίχνη της ζωής του θανόντος, που κι αυτά θα εξαφανιστούν κάποτε. Ο θάνατος είναι ο καλύτερος φίλος και ο χειρότερος εχθρός, γιατί βάζει ένα τέρμα στην περιπέτεια που λέγεται ζωή».
- Σήμερα «υπάρχει κρίση πολιτισμού, κρίση στον ψυχισμό των ανθρώπων, σε όλον τον κόσμο».
- Η σύγχρονη Ελλάδα «είναι ένα πρόβλημα. Ούτε Ανατολή, ούτε Δύση, ούτε Ευρώπη, ούτε Ασία. Βαδίζει προς την αναζήτηση μιας ενότητας, την οποία δεν βρίσκει εύκολα. Δεξιά και Αριστερά είναι φθαρμένες και δεν αναδύεται ένας δρόμος».
Ενα μικρό μόνο δείγμα από τις σκέψεις ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στην πορεία και την αναζήτηση της σκέψης. Ισως ο θάνατός του να είναι μια καλή ευκαιρία να τις (ξανα)δούμε.
'Εργα του στα ελληνικά
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα περισσότερα από τα έργα του:
Εστία: «Αινιγματικές απαντήσεις», «Ανοιχτή συστηματική», «Από το εργαστήρι της σκέψης», «Αυτή η διερώτηση», «Για μια προβληματική ηθική», «Μεταμορφώσεις», «Προς την πλανητική σκέψη», σε μετάφραση Κατερίνας Δασκαλάκη, Φρ. Αμπατζοπούλου και Νίκου Φωκά. Από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσουν δύο ακόμα βιβλία του: Le Jeu du monde και Ce qui advient.
Νεφέλη: «Συζητήσεις», «Η εποχή και το ύπατο διακύβευμα», «Γιατί σκεφτόμαστε; Τι να πράξουμε;», «Αυτοβιογραφικές σημειώσεις» και το τελευταίο του «Το άνοιγμα στο επερχόμενο και το αίνιγμα της τέχνης».
Καστανιώτης: «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής».
Εξάντας: «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία».
Διαβάστε επίσης, αγαπητοί συνοδίτες, και το κείμενο του Νίκου Μπακουνάκη στην εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ (21.7.1996)
Ο παράνομος στοχαστής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου