"Ο ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ..." ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος μας άφησε πολύτιμη παρακαταθήκη τις – ιστορικές πλέον - ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε στο μεγάλο πρόγραμμα ηχογραφήσεων Εκκλησιαστικής Μουσική, το οποίο συνέλαβε, υλοποίησε και εξέδωσε ο φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής. 

Από τους πρώτους ψηφιακούς δίσκους του Δεσπότη ήταν ο υπ.αρ. 4 της Σειράς Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής (1999), με Ιδιόμελα και Δοξαστικά, Δύναμις και Μεγάλα Προκείμενα, τα οποία έψαλλε βιωματικά κατά τις Ακολουθίες. 

Τα Ιδιόμελα εορτών του Ενιαυτού, που περιλαμβάνονται στο cd αυτό, βασίζονται στο μουσικό κείμενο της «Μουσικής Κυψέλης» του Στεφάνου λαμπαδαρίου (Κων/πολη 1883), αλλά τα έχει επεξεργαστεί ο μακαριστός Νικόδημος, ο οποίος, ως γνωστόν, ήταν και μελοποιός. 

Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής παρατηρεί πως «τα Ιδιόμελα αυτά, αν και ανήκουν σε διαφορετικές εορτές, έχουν μεταξύ τους συνθετική και ερμηνευτική ομοιογένεια σαν να πρόκειται για ενιαίο σύστημα. Tο ύφος σ’ αυτά είναι παντού εκφραστικό, χαρίεν και ευφρόσυνο, ενώ η εκτέλεση συλλαβική, έγχρονη, ρυθμική, με ιδιαίτερη έμφαση στον τονισμό των θέσεων, σχεδόν ορχηστική και πυρρίχεια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι ο ερμηνευτικός και εκτελεστικός τρόπος έχει επηρεάσει καθοριστικά και τη συνθετική επεξεργασία. Έτσι, όλοι οι επιμέρους καλλωπισμοί των μελών υποτάσσονται στην έγχρονη και ρυθμική ερμηνευτική αντίληψη. H ομάδα αυτή των μελών, όπως έχουν καλλωπισθεί και όπως ψάλλονται, δείχνει πόσο ζωντανή είναι ακόμη σήμερα η εκκλησιαστική ψαλτική τέχνη και παράδοση». 

Παραθέτουμε σήμερα το ιδιόμελον της Λιτής της εορτής του Αγίου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, «Ο πρωτόκλητος μαθητής...» σε ήχο α’, το οποίο έψαλλε ο Δεσπότης στον Πανηγυρικό Εσπερινό του Αγίου.

Κατά την Ακολουθία του Εσπερινού χοροστατούσε άλλος Αρχιερεύς και εκείνος από την θέση του, ως συγχοροστατών, έψαλλε με παλμό και ενθουσιασμό το ιδιόμελο την ώρα που έπρεπε να γίνει η αρτοκλασία. Συνήθως, μετά, έλεγε και το δικό του οκτάηχον «Θεοτόκε Παρθένε...». Αυτή ήταν η δική του παρουσία στον Μέγα Εσπερινό της εορτής του πολιούχου. Ήταν αρκετή για να «στοιχειώσει» την Ακολουθία.

Το cd όπου περιλαμβάνεται το ιδιόμελο αυτό έχει μια ιδιαίτερη σημασία για μένα, καθώς ήμουν υπεύθυνος για την σήμανση των ισοκρατημάτων, συμμετείχα ως ισοκράτης και είχα την τύχη να απολαύσω όλη την σχετική διαδικασία της ηχογράφησης. 

Ο ΜΟΣΧΑΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΥΠΕΡΜΑΧΟΣ ΤΟΥ "ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Σεβ. Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, την τελευταία ημέρα του Διεθνούς Θεολογικού Συνεδρίου της Αθήνας, προέβη σε μία σημαντική αποκάλυψη, λέγοντας: 

«Ήμουνα μάρτυρας αυτήκοος και αυτόπτης του αγώνος που έκανε η αντιπροσωπεία της Εκκλησίας της Ρωσίας μαζί με ορισμένες άλλες Εκκλησίες Σλαβικές, ως δορυφόρους, στην προπαρασκευαστική της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου να εισαγάγει μέσα στο κείμενο, στις σχέσεις της Εκκλησίας με τον κόσμο, την έννοια του ιερού πολέμου. 

Και, αν δεν ασκούσαμε veto οι ελληνόφωνες Εκκλησίες, θα πέρναγε διάταξη που έλεγε μέσα ότι “η Εκκλησία η Ορθόδοξη στηρίζει έναν τέτοιο πόλεμο”, πριν ακόμα εμφανιστεί το πρόβλημα της Ουκρανίας, ως πρόβλημα εκκλησιαστικό εννοώ». 

Επομένως, ο «ιερός πόλεμος» είναι μάλλον – και δυστυχώς! – στο DNA της Ρωσικής Εκκλησίας. 

Πάνω στην ώρα, διαβάζουμε στο site του Πατριαρχείου Μόσχας ότι σε συνεδρίαση της 26ης Παγκόσμιας Ρωσικής Λαϊκής Συνέλευσης, ο Πατριάρχης Κύριλλος μίλησε κατά του «υπερβολικού συναγερμού για το πυρηνικό ζήτημα», λέγοντας ότι οι χριστιανοί δε φοβούνται το τέλος του κόσμου και ο σκοπός της Ρωσίας είναι «να αντισταθεί στο κακό». 

Συγκεκριμένα είπε, μεταξύ άλλων: «Αν δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια της θρησκευτικής πίστης, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε, ότι όλα τα καταστροφικά φαινόμενα είναι, στην πραγματικότητα, πνευματικής φύσης. Από τις προφανείς εξωτερικές απειλές για τον ρωσικό κόσμο, η πιο δύσκολη είναι η κλιμάκωση της τραγικής σύγκρουσης μεταξύ των αδελφών λαών της Ρωσίας και της Ουκρανίας, η οποία τροφοδοτείται συνεχώς από τις γνωστές εξωτερικές δυνάμεις που λειτουργούν σύμφωνα με την αρχαία αρχή του «διαίρει και βασίλευε». 

Αυτές οι δυνάμεις ενδιαφέρονται να επιδεινώσουν περαιτέρω τις αντιθέσεις μεταξύ αδελφικών λαών. Γιατί; - θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς. Γιατί η Ρωσία, η Ουκρανία και η Λευκορωσία είναι σαν ένα κόκαλο στο λαιμό του δυτικού κόσμου; Η απάντηση είναι απλή: όλα αφορούν τις αξίες στις οποίες τηρούμε, οι οποίες αποτελούν τη βάση της πνευματικής και πολιτιστικής μας ταυτότητας. 

Περιμένουμε τον Κύριο Ιησού, που θα έρθει με μεγάλη δόξα, θα καταστρέψει το κακό και θα κρίνει όλα τα έθνη. Αλλά μια τέτοια ελπίδα δεν σημαίνει ότι πρέπει να καθίσουμε και να παρακολουθούμε σιωπηλά τι συμβαίνει, επιτρέποντας στο κακό να θριαμβεύει. Αντίθετα, το επίγειο κάλεσμά μας είναι να είμαστε πολεμιστές του Κυρίου και, σύμφωνα με τον λόγο του Αποστόλου, να πολεμάμε εναντίον των πονηρών πνευμάτων (Εφεσ. 6:12), να αντιστέκεστε στο κακό και να υπερασπίζεστε υψηλά ηθικά ιδανικά. Αυτός είναι ο στόχος της Ρωσίας». 

Ο Πατριάρχης Μόσχας στάθηκε και πάλι στο πλευρό του Ρώσου προέδρου και έπλεξε για άλλη μια φορά το εγκώμιό του λέγοντας πως «Δόξα τω Θεώ, η ηγεσία της Ρωσίας και κυρίως ο Πρόεδρος της χώρας Βλαντιμίρ Πούτιν, έχοντας επίγνωση της τεράστιας ευθύνης, δείχνει σοφία, σύνεση, ψυχραιμία και ψυχραιμία σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, δεν υποκύπτει σε κυνικές και τολμηρές προκλήσεις, αλλά συνεχίζει συνεπής πρόοδος προς τους καθορισμένους στόχους - την προστασία των νόμιμων και δίκαιων συμφερόντων της Ρωσίας και του ρωσικού κόσμου». 

Αυτό λοιπόν είναι το θέμα του Μόσχας Κυρίλλου: ο ρωσικός κόσμος. Ο άλλος κόσμος υπάρχει μόνο ως επιβουλή του ρωσικού κόσμου. Στην πραγματικότητα ο κόσμος είναι ένας: ο ρωσικός. Μόνο αυτός έχει αξίες και ιδανικά. Ο υπόλοιπος κόσμος είναι το απόλυτο κακό! Οπότε άνετα χωράει το δόγμα του «ιερού πολέμου». Άνετα οι μάχες αποκτούν «μεταφυσική σημασία». Άνετα η εισβολή στην Ουκρανία είναι για τον Μόσχας Κύριλλο μια «μάχη κατά των σατανικών δυνάμεων που αποβλέπουν στην καταστροφή της «θεόσδοτης» ενότητας της Αγίας Ρωσίας». Ακόμα και η ενότητα της Αγίας Ρωσίας είναι «θεόσδοτη»! 

Επομένως, ο Μόσχας Κύριλλος αναδεικνύεται υπέρμαχος του «ιερού πολέμου», αφού μόνο η «Αγία Ρωσία» συγκρατεί τον κόσμο από την άβυσσο! 

Αλλά, αν διαβάσει κανείς προσεκτικά την ομιλία του Μόσχας Κυρίλλου στη συνεδρίαση της 26ης Παγκόσμιας Ρωσικής Λαϊκής Συνέλευσης, θα διαπιστώσει από τα λεγόμενά του την «επικίνδυνη» κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα του. Τα λέει ο ίδιος: κίνδυνος αλλοίωσης της ρωσικής κουλτούρας εξαιτίας «δυτικών» επιδράσεων, δημογραφικό πρόβλημα, προβληματική εκπαίδευση, δυναμική εμφάνιση του νεοπαγανισμού, αλκοόλ (δραματική κατάσταση), εκτρώσεις, δυσμενής μεταναστευτική κατάσταση κ.α. Παρόλα αυτά ο Μόσχας Κύριλλος επιμένει σε μια «Αγία Ρωσία» ως αντίβαρο στην διεφθαρμένη Δύση! 

Δυστυχώς, κανένας «ιερός πόλεμος» δεν τον σώζει… Θα πέσει μετά πατάγου γιατί δεν είναι παρά «τάφος κεκονιαμένος».

Για το βιβλίο του Χρήστου Γκουνέλα "Τεχνητή νοημοσύνη, αιωνιότητα και αθανασία"

Η ΕΚΠΛΗΞΗ ΕΝΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 

Μπορεί μια ανάγνωση να κομίζει απροσπέλαστο κάλλος, ερωτική αποκάλυψη, αναπάντεχη έκπληξη; Για όσο ακόμα όλα παίζονται και χάνονται στο βωμό της προαίρεσης...ναι! Με την ανυπομονησία να πληγώνει, λίγο πιο δω, λίγο πιο κει, έως τα πέρατα του κόσμου, η ανθρωπότητα σα σβούρα αταξίδευτη στην πυξίδα του μέλλοντος. Μες την αναισθησία των καιρών ζευγάρωσε η τεχνητή αναισθησία. Όλα καινούργια και όλα χθεσινά; Μήπως να πιάσουμε το νήμα από την αρχή; Πού θάνατος λοιπόν; Πού ζωή; Πού αλήθεια; Ύπαρξη και ανυπαρξία σε σχοινοβασία τρόμου; Ποιος να σε εμπνεύσει και πώς να εμπνεύσεις; Ίσως μια αγάπη ανόθευτη στην καρδιά των σχέσεων έχει την απάντηση. Μπορεί μια βαθιά αναζήτηση να αρκεί. Και τότε, ένα βιβλίο σαν του Χρήστου Γκουνέλα, η "Τεχνητή νοημοσύνη, αιωνιότητα και αθανασία", να προσπορίζει τέλος μετριότητας και αφετηρία καημών. Καημών όντως χαράς, ελπίδας. Για την ουσιώδη πρωτοτυπία του βιβλίου, Ευχαριστίες πολλές! 

Ελευθέριος Βάσσος 

θεολόγος - φιλόλογος

ΡΕΣΙΤΑΛ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Το Καλλιτεχνικό Σύνολο «Πολύτροπον» (υπεύθυνος: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος), διοργανώνει ένα ρεσιτάλ του διακεκριμένου τενόρου Γιάννη Χριστόπουλου, την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2024, στις 7 το απόγευμα, στην Αίθουσα Διδασκαλίας Μουσικής Βιβλιοθήκης του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 

Το ρεσιτάλ με τίτλο «Μέλος Μελιχρόν» περιλαμβάνει τραγούδια ελλήνων και ξένων συνθετών, σε συνομιλία με την ελληνική ποίηση. 

Είσοδος ελεύθερη 

ΜΕΛΟΣ ΜΕΛΙΧΡΟΝ 

Από τον Ύμνο της Οξυρρύγχου στον Μανώλη Καλομοίρη και τον Francesco Paolo Tosti 

Γιάννης Χριστόπουλος, τραγούδι 

Μάριος Καζάς, πιάνο 

Παναγιώτης Ανδριόπουλος, απαγγελία

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 

- Πρωτοχριστιανικός Ύμνος στην Αγία Τριάδα (3ος αι μ.Χ., Πάπυρος Οξυρρύγχου) 

- Ο Ναός, Μανώλη Καλομοίρη (1883-1962), σε ποίηση Κωστή Παλαμά (1859-1943) 

- Εσπερινός, Βασίλειος Θεοφάνους (1895-1984), σε ποίηση Γεωργίου Δροσίνη (1859-1951) 

- Αναστασιά, Θεόδωρος Καρυωτάκης (1903-1978), σε στίχους Σωτήρη Σκίπη (1881-1952) 

- Δεν μ’ αγαπάς, Θεόδωρος Σπάθης (1883 ή 1884-1943), σε ποίηση Διονυσίου Σολωμού (1798-1857)

- Αστέρω, Δημήτριος Ρόδιος (1862-1957), σε στίχους Παύλου Νιρβάνα (1866-1937) 

- Η γριά ζωή, Μανώλης Καλομοίρης (1883-1963), σε ποίηση Κωστή Παλαμά (1859-1943) 

- Τραγουδάκι, Γεώργιος Καζάσογλου (1908-1984), σε ποίηση Μιλτιάδη Μαλακάση (1869-1963) 

- Στροφή, Άγγελος Μάγκος, σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) 

- À Chloris, Reynaldo Hahn (1874-1947) 

- Quattro canzoni d' Amaranta, Francesco Paolo Tosti (1846 - 1916), σε ποίηση Gabriele D’ Annunzio (1863-1938). 

Ποιήματα των: Μιχαήλ Χωνιάτη, Λάμπρου Πορφύρα, Κωστή Παλαμά, Μαρίας Πολυδούρη, Γιώργου Σεφέρη, Μιχάλη Γκανά, Ιουλίτας Ηλιοπούλου κ.α.

ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Μάρτιο του 2005 ο αείμνηστος καθηγητής Χρήστος Γιανναράς με τίμησε παραχωρώντας μου μια συνέντευξη για το Πατρινό περιοδικό "το δόντι". 

Αναδημοσιεύω - μνήμης ένεκεν - εκείνη την μικρή, αλλά περιεκτικότατη συνέντευξη.

-Κύριε καθηγητά, διαβάζοντας το βιβλίο του Γ. Καραμπελιά «Η θεμελιώδης παρέκκλιση» είδα ότι σας δικαιώνει για την πρότασή σας περί «προσώπου»: επιστροφή στο αρχαιοελληνικό πρότυπο του πολίτη -που δεν έχει καμία σχέση με το νεώτερο ατομισμό- και στο ορθόδοξο πρότυπο του προσώπου. Νομίζετε ότι μπορεί να βρει πρόσφορο έδαφος στη νεοελληνική κοινωνία του 21ου αι. μια τέτοια «επιστροφή»;

Από όσο έχω καταλάβει, η αρχαιοελληνική εκδοχή του πολίτη και η εκκλησιαστική εκδοχή του προσώπου προϋποθέτουν μιαν εμπεδωμένη στην καθημερινή βιοτή οντολογία -έμπρακτη συνέπεια συγκεκριμένης νοηματοδότησης της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Στη νεοελληνική κοινωνία του 21ου αιώνα αυτές οι λέξεις μόνο ως ιδεολογήματα μπορούν από την πλειονότητα να προσληφθούν. Ή ως προσωπικό κριτήριο αναζήτησης.

-Η σπουδή σας στον Χάιντεγκερ και την πατερική παράδοση αποτελεί ταυτόχρονα και πρόταση για μια ιδιαίτερη νεοελληνική φιλοσοφική σκέψη, στον αντίποδα, μάλιστα, της σύγχρονης δυτικής;

Αυτό δεν μπορώ να το κρίνω εγώ. Απλώς πιστεύω ότι η εκκλησιαστική εμπειρία απαντούσε πάντοτε στις προκλήσεις των επίκαιρων φιλοσοφικών ερωτημάτων, ήταν εμπειρία που αναμετριόταν με τον εκάστοτε υπαρκτικό προβληματισμό των ανθρώπων. Ο φιλόσοφος λόγος των εκχριστιανισμένων Ελλήνων ήταν το προϊόν έκφρασης της εκκλησιαστικής εμπειρίας με τη γλώσσα (ορολογία, μέθοδο, προβληματική) της ελληνικής παράδοσης. Σήμερα υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια τέτοια σύνδεση;

-Ειπώθηκε κατά καιρούς ότι ο λόγος σας για τα πράγματα είναι πεσιμιστικός ή ισοπεδωτικός. Προσωπικά κατανοώ τον παρεμβατικό σας λόγο ως επώδυνη ανησυχία και όχι ως ανέξοδη ρητορεία. Έχετε, όμως, σκεφθεί ότι μπορεί να εκπέμπετε... αρνητισμό;

Δική μου προσπάθεια είναι να σπουδάζω και να κρίνω την πραγματικότητα, να αποφεύγω επιθυμητές ή κυρίαρχες ψευδαισθήσεις, υποκειμενικές εντυπώσεις. Αν η σπουδή και η κρίση μου είναι απροκατάληπτη, αμερόληπτη και ρεαλιστική, τότε το τι «εκπέμπει» ως ψυχολογικά παρεπόμενα έχει πολύ μικρή σημασία. Ο αρνητισμός, ο πεσιμισμός ή ο «ισοπεδωτισμός» είναι προσδιορισμοί που παραπέμπουν στην ψυχολογική πρόσληψη του λόγου, σε ουσιαστική αδιαφορία για τα σημαινόμενα του λόγου.

-Η σύγχυση στον χώρο της παιδείας συνεχίζεται. Ποια θα ήταν, κατά τη γνώμη σας, δυο-τρία καίρια μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν αύριο το πρωί; Κι ακόμη, μπορεί να υπάρξει αληθινός εθνικός διάλογος για την παιδεία;

Νομίζω ότι ο «εθνικός διάλογος» είναι ωμή απάτη και προπαγανδιστικό τέχνασμα που παραβιάζει τους όρους λειτουργίας της δημοκρατίας. Υποτίθεται ότι ο λαός ψηφίζει ένα κόμμα για να εκφράσει το πρόγραμμά του για την παιδεία, όχι για να αρχίσει κουβεντολόι με συνδικαλιστές, κομματικές νεολαίες, ανίδεους γονείς και μαθητούδια. Δυστυχώς τα κόμματα δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει στην παιδεία και εμφανίζουν ως «πρόγραμμα» αφόρητης γενικολογίας ευχολόγια. Ο «εθνικός διάλογος» είναι το καμουφλάζ της ανικανότητας των πολιτικών και της εγκληματικής τους ανευθυνότητας -αναλαμβάνουν να ασκήσουν πολιτική παιδείας αυτοσχεδιάζοντας, εντελώς απροετοίμαστοι.

-Έχετε επισημάνει από πολύ νωρίς τον κίνδυνο θρησκειοποίησης της Ορθοδοξίας και δη της Ελλαδικής. Η πρόσφατη κρίση στους κόλπους της Εκκλησίας μπορεί να ερμηνευθεί θεολογικά; Η ρίζα του κακού μήπως είναι στην εκκοσμίκευση;

Τολμώ να πιστεύω ότι μόνο η λέξη θρησκειοποίηση μπορεί να ερμηνεύσει την πρόσφατη κρίση στους κόλπους της Ελλαδικής Εκκλησίας. Τόσο οι παρεκτροπές όσο και η αντιμετώπισή τους είναι το ίδιο άσχετες με το εκκλησιαστικό γεγονός, τυπικά δείγματα φυσικής ορμέμφυτης θρησκευτικότητας.

-Στην κρίση αυτή κάνει αισθητή την παρουσία της η ακαδημαϊκή θεολογία ως... απουσία! Μπορεί άραγε να αρθρώσει λόγο αληθείας;

Ας μπορούσαν να αρθρώσουν λόγο οι πανεπιστημιακές Θεολογικές Σχολές κι ας ήταν λήρος ή και αίρεση. Εδώ και χρόνια οι Σχολές αυτές είναι όπως αυτονόητα τις προϋποθέτει το ερώτημά σας: Νεκρές και γι’ αυτό άφωνες. Απορώ πώς και εσείς τις θυμηθήκατε!

-Έχετε επανειλημμένως αναφερθεί στην ανάγκη κατανόησης από όλους μας του ιλιγγιώδους μεγέθους που ονομάζεται ορθόδοξη λατρεία. Πιστεύετε στις «λειτουργικές αναγεννήσεις» που επιχειρήθηκαν τον τελευταίο καιρό από τη διοικούσα Εκκλησία;

Δεν νομίζω ότι επιχειρήθηκε τίποτα. Υπήρξαν μόνο κάποια «επικοινωνιακά» τεχνάσματα. 

ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΕΝΙΑ ΠΑΠΑΔΟΔΗΜΑ

Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού 

Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024 - ΙΓ΄ Λουκά 

Το Αποστολικό Ανάγνωσμα (Γαλ. στ΄ 11-18) σε εμμελή απαγγελία από την Φένια Παπαδόδημα (Μουσικός, ηθοποιός και σκηνοθέτης). 

Αδελφοί, ἲδετε πηλίκοις ὑμῖν γράμμασιν ἔγραψα τῇ ἐμῇ χειρί. Ὃσοι θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι ἐν σαρκί, οὗτοι ἀναγκάζουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, μόνον ἵνα μὴ τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ διώκωνται. Οὐδὲ γὰρ οἱ περιτετμημένοι αὐτοὶ νόμον φυλάσσουσιν, ἀλλὰ θέλουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, ἵνα ἐν τῇ ὑμετέρᾳ σαρκὶ καυχήσωνται. Ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι' οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ. Ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ οὔτε περιτομή τι ἰσχύει οὔτε ἀκροβυστία, ἀλλὰ καινὴ κτίσις. Καὶ ὅσοι τῷ κανόνι τούτῳ στοιχήσουσιν, εἰρήνη ἐπ' αὐτοὺς καὶ ἔλεος, καὶ ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ τοῦ Θεοῦ. Τοῦ λοιποῦ κόπους μοι μηδεὶς παρεχέτω· ἐγὼ γὰρ τὰ στίγματα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ ἐν τῷ σώματί μου βαστάζω. Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν, ἀδελφοί· ἀμήν. 

Α' ψάλτης Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Ν. Ψυχικού: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

 

Ο ΑΡΗΣ ΔΑΒΑΡΑΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

Αναγεννησιακής τεχνοτροπίας εικόνα της Μνηστείας της Αγίας Αικατερίνης 

στην Αίθουσα Κολυβά του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.

Απεικονίζει το όραμα της Αγίας κατά το οποίο ο Χριστός βρέφος τής παραδίδει 

το δαχτυλίδι του αρραβώνα. Δωρεά Θάλειας Κολυβά το 1975.

Του Άρη Δαβαράκη

Είναι η γιορτή της αγίας Αικατερίνης σήμερα που είναι πολιούχος της Αλεξάνδρειας και του Όρους Σινά όπου και βρίσκεται το σώμα της, 18χρονο και άγρια βασανισμένο. Σαν Αλεξανδρινός από γονείς γεννημένους στην Αλεξάνδρεια το μυαλό μου φτερουγίζει στην μαγική και όμορφη πόλη μας που δεν υπάρχει πουθενά ζωντανή και τρισδιάστατη όπως την γνώρισα παιδί, είναι όμως εκεί, στην θέση της, στη βάση που της χάραξε ο Δεινοκράτης όταν τον φώναξε από την Αθήνα ο Αλέξανδρος. Θέλω να πω, κάπου βαθειά, κάτω από τα θεμέλια εκατομμυρίων κτισμάτων που χτίστηκαν μέσα σε 25 σχεδόν αιώνες το ένα πάνω στο άλλο, υπάρχουν πέτρες και μάρμαρα και χώματα αρχαία που οι τότε κτίστες τα πιάσανε στα χέρια τους και τα ευλογήσανε καθώς χτίζανε εκείνη την πρώτη πόλη την Πτολεμαϊκή με την Βιβλιοθήκη και τον Φάρο, τα παλάτια και τα μεγάλα στάδια για την εξάσκηση του σώματος και τους αγώνες. Ήταν μια πόλη ιδιαίτερη από τότε και δεν σταμάτησε ποτέ της να είναι. Μια πόλη μεσογειακή, με το κύμα να σκάει δυνατά στην παραλιακή της λεωφόρο –πριν ακόμα γίνει λεωφόρος, όταν ήταν άμμος μονάχα και βράχια, με τ’ αστέρια από πάνω ν’ αστράφτουν τις νύχτες και το αεράκι να φυσάει απαλό διατρέχοντας αυτούς τους 25 αιώνες. Πόσα έτη φωτός είναι οι 25 αιώνες άραγε; Πολύ θα ήθελα να το ξέρω. Γιατί σκέφτομαι πως αν τους ταξιδέψει κανείς μέσα σ’ ένα σύγχρονο διαστημόπλοιο μπορεί να προσγειωθεί στις αμμουδιές της Αλεξάνδρειας πριν φτάσει εκεί ο Αλέξανδρος – και να τον περιμένει. 

Εσύ που γιορτάζεις σήμερα γεννήθηκες στην πόλη μας στο τέλος του τρίτου αιώνα, το 287 – και έζησες μόνο 18 χρόνια, ως το 305. Ήσουν, το λένε όλοι, όμορφη, πλούσια, μορφωμένη – κι’ αυτό που σήμερα θα λέγαμε «διανοουμένη». Τώρα είσαι πνεύμα φωτεινό και συνεργείς στα θαύματα που γίνονται κάθε στιγμή αλλά οι περισσότεροι από μας δεν θέλουμε να τα εντάξουμε στον «ρεαλισμό» μας και προτιμάμε να τα λέμε «συμπτώσεις». Τι σημασία έχει; Έτσι ή αλλιώς η εμπειρία που ζούμε τώρα εμείς εδώ, η τρισδιάστατη, είναι μια κατάσταση που και την έχεις ζήσει και την έχεις αφήσει πίσω σου και την κατανοείς απόλυτα. Έτσι είναι φτιαγμένο το σύμπαν αυτό από παράλληλες πραγματικότητες που έχουνε μεταξύ τους και επαφή και σχέση και αλληλεπίδραση, αλλά η κάθε μια πραγματικότητα φροντίζει να περιορίζεται στα σύνορά της και να μην μπερδεύει τους ανθρώπους – γιατί το μυαλό μας, σ’ αυτήν τουλάχιστον την φάση, την τρισδιάστατη, δεν έχει μάθει να χρησιμοποιεί παρά ένα μικρό ποσοστό των δυνατοτήτων του και θα μπορούσαν να προκληθούν σοβαρές ζημιές και βλάβες στις ψυχές και τα σώματά μας αν μπαινοβγαίναμε σε άλλες διαστάσεις και πραγματικότητες, ή αν οι άλλες διαστάσεις με τους αγγέλους τους, είχανε το ελεύθερο να μπαινοβγαίνουν στο τρισδιάστατο και να δοκιμάζουνε τις αντοχές του «ρεαλισμού» μας. 

Είναι η μοναδική μου ευκαιρία σήμερα καλή μου αγία Αικατερίνη να γράψω επιτέλους ένα μικρό κείμενο, χωρίς φλυαρίες. Να σ’ ευχαριστήσω θέλω που, ποιος ξέρει με ποιόν τρόπο, έβαλες το χεράκι σου να γεννηθώ στην πόλη σου – που όπως λέει κι’ ο σύγχρονός μου ποιητής της, ο πιο διάσημος, με ακολουθεί παντού και στους δρόμους της γερνώ, τους ίδιους. Ίσως όχι τους ασφαλτοστρωμένους και τρισδιάστατους, σίγουρα όμως στις άνω οδούς της όπου τις νύχτες σιγά, χωρίς σώμα, γλιστράω απαλά και αφήνομαι σε αεροδιαδρόμους μυστικούς που όταν ξυπνήσω δεν υπάρχουν πια και ούτε καν τους θυμάμαι. 

Σ’ ευχαριστώ λοιπόν, σου στέλνω την αγάπη μου που ισχύει σε όλες τις διαστάσεις αναλλοίωτη –κι’ ελπίζω του χρόνου τέτοια μέρα να είμαι εκεί που γεννηθήκαμε κι’ οι δυό, να σε γιορτάσω ολόψυχα με βόλτες, θαύματα –και εσπερινούς.

ΕΝΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ ΣΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Με αφορμή την πρόσφατη παράδοση του Αρχείου του μουσικοπαιδαγωγού και συνθέτη Στέφανου Βασιλειάδη στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2024, στην Αίθουσα Διδασκαλίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης, ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στον συνθέτη με τίτλο: «Εν Πυρί: Το κοντραμπάσο στην ελληνική ηλεκτροακουστική μουσική». 

Το αφιέρωμα περιλάμβανε ομιλίες από τους Έβη Βασιλειάδη (κόρη του συνθέτη), Κωστή Ζουλιάτη (μουσικολόγο), Χαράλαμπο Δαραδήμο (εικαστικό) και Χάρη Παζαρούλα (μουσικό). 

Ακολούθησε συναυλία κατά την οποία ο Χάρης Παζαρούλας ερμήνευσε τα εξής έργα Ελλήνων συνθετών για σόλο κοντραμπάσο και ηλεκτρονικά μέσα: 

- Κώστας Καγκελάρης: Circular Fragments in 2 movements (2020), για ενισχυμένο κοντραμπάσο, εφέ πεταλιών και προηχογραφημένο υλικό (α’ α’ εκτέλεση) 

- Χρήστος Χατζής, The Birth of Venus (1990), για κοντραμπάσο και μαγνητοταινία Στέφανος Βασιλειάδης, 

- Εν Πυρί (1973/1975), για κοντραμπάσο και μαγνητοταινία. 

Ήταν ένα μεστό και ουσιαστικό αφιέρωμα στον Στέφανο Βασιλειάδη, ο οποίος με το όλο έργο του σφράγισε μια εποχή. 

Ο εικαστικός Χαράλαμπος Δαραδήμος αναφέρθηκε διεξοδικά στην συνεργασία του με τον Στέφανο Βασιλειάδη κατά την πρώτη πολύτεχνη παρουσίαση του Εν Πυρί στο Ηρώδειο (Παγκόσμιες Μουσικές Μέρες, 12 Ιουλίου 1979). 

Το πολύ ενθαρρυντικό είναι η νέα γενιά των μουσικών, οι οποίοι ασχολούνται με αυτές τις μουσικές προσωπικότητες και το έργο τους. 

Ο Κωστής Ζουλιάτης που μας έδωσε ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ για τον Γιάννη Χρήστου, με τον οποίο ο Βασιλειάδης συνδέθηκε στη ζωή και το θάνατο… Ο Ζουλιάτης είχε πάρει μια πολύωρη συνέντευξη από τον Στέφανο Βασιλειάδη για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ. Ο Κ. Ζουλιάτης κάνει, επίσης, ξεχωριστή δουλειά στο Αρχείο Γ. Χρήστου, που φυλάσσεται στο Ωδείο Αθηνών και σύντομα θα είναι προσβάσιμο στο κοινό. 

Ο Χάρης Παζαρούλας, υπ. διδάκτορας στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, μας εξέπληξε με το πάθος του για την έρευνα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο απέδωσε τα έργα για σόλο κοντραμπάσο και ηλεκτρονικά μέσα. Οιστρηλατούμενος, πραγματικά! 

Νομίζω, πως η μουσική των Χρήστου, Βασιλειάδη και πολλών άλλων σύγχρονων ελλήνων συνθετών, βρίσκει την δικαίωση της σε αυτούς τους νέους μουσικούς που μας την αποκαλύπτουν εκ νέου. 

Να σημειώσουμε ότι στο μουσικό μέρος συμμετείχαν η Νεφέλη Σταματογιαννατοπούλου, χειρισμός ηλεκτρονικού υλικού και η Ελένη Χούμου, σχεδιασμός φωτισμού. 

Την εκδήλωση συντόνισε η μουσικολόγος Βάλια Βράκα, υπεύθυνη του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής, Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη». 

Ας δούμε αναλυτικότερα το εμβληματικό «Εν Πυρί» του Στέφανου Βασιλειάδη. 

Το Εν Πυρί γράφτηκε τρία χρόνια μετά το πολύνεκρο τροχαίο που κόστισε τη ζωή της Αναστασίας Βασιλειάδη (πρώτης συζύγου του Στέφανου Βασιλειάδη), του Γιάννη Χρήστου (του συνθέτη με τον οποίο ο Βασιλειάδης είχε συνδεθεί και συνεργαζόταν εκείνο τον τελευταίο χρόνο) καθώς και της Θηρεσίας Χρήστου Χωρέμη, συζύγου του Γιάννη Χρήστου. Ο τίτλος του έργου προέρχεται οπό την Καινή Διαθήκη: «η ημέρα εν πυρί αποκαλυφθήσεται» (Προς Κορινθίους Α' , γ 13). Αναφέρεται σε αυτό που παραμένει μετά τον θάνατο και σύμφωνα με τα λόγια του συνθέτη: «στη δοκιμασία της ανθρώπινης ψυχής μπροστά στον θάνατο για να μείνει στο τέλος το ανθρώπινο "τραγούδι-δημιουργία" ως το μόνο στοιχείο που μπορεί να αντέξει και να ξεπεράσει την καταστροφή». 

Η φωτιά αποδίδεται ηχητικά κατά τη διάρκεια μιας μακράς κορύφωσης που ξεκινάει λίγο μετά τη μέση του έργου και οδηγεί μέχρι το τέλος. Το δραματικό στοιχείο αυτής της φασματικά πυκνής ενότητας είναι ακόμη πιο έντονο στις ζωντανές εκτελέσεις του έργου, καθώς ο μουσικός πάνω στη σκηνή παίζει με όλη του την ενέργεια το κοντραμπάσο ενώ σχεδόν δεν μπορεί να ακουστεί πάνω από το ηχητικό υλικό της οκτακάναλης μαγνητοταινίας. Το θεατρικό στοιχείο που ενυπάρχει στο Εν Πυρί αναπόφευκτα χάνεται σε οποιαδήποτε αναπαραγωγή ηχογράφησης, αλλά ο ήχος κουβαλάει ένα μεγάλο φορτίο από μόνος του. Το Εν Πυρί ηχεί σαν να έχει γεννηθεί μέσα από μια απόλυτη αναγκαιότητα, σχεδόν σωματική, του συνθέτη να αντιμετωπίσει τον χαμό και τον θάνατο. Στο τέλος του έργου, ενώ ο μουσικός είναι ακόμα στη σκηνή αποκαλύπτεται ένας ισχνός τόνος σηματοδοτώντας αυτό που παραμένει –αυτό που «έχει αντέξει και ξεπεράσει την καταστροφή». (Από τα σχόλια στο: STEPHANOS VASSILIADIS, EN PYRI / BACCHAE, LP HOLO6, Athens, 2017). 

Το έργο, αφιερωμένο στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελληνοαμερικανική Ένωση στις 5 Ιανουαρίου 1973, ως έργο ηλεκτρονικής μουσικής (4 στερεοφωνικές μαγνητοταινίες). Το 1975, ο συνθέτης συνεργάστηκε με τον σπουδαίο κοντραμπασίστα Ανδρέα Ροδουσάκη (1932-2022), δημιουργώντας το οργανικό μέρος της αναθεωρημένης εκδοχής του έργου. Με τον Ανδρέα Ροδουσάκη ο συνθέτης πήγε και στην Στοκχόλμη, όπου καταγράφηκε το έργο το 1976, κι αυτή η ιστορική ερμηνεία εκδόθηκε πρόσφατα σε δίσκο. 

Ωστόσο το 1989, ο Στέφανος Βασιλειάδης πρότεινε στον Μarcel Spinei να παίξει το έργο με τσέλο. Σ' αυτή τη δεύτερη εκδοχή (για τσέλο), η πρώτη εκτέλεση  από τον M. Spinei έγινε στις 15 Σεπτεμβρίου 1989, στο Α' Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. 

Το έργο έχει παιχθεί επανειλημμένα στην Ελλάδα και το εξωτερικό τόσο από τον πρώτο διδάξαντα, Α. Ροδουσάκη, αλλά και από τους Βασίλη Παπαβασιλείου και Ευγένιο Πολίτη. 

Το εξώφυλλο του LP των Holotype Editions/ 

Τον Σεπτέμβριο του 2017 κυκλοφόρησε ένα LP από την ελληνική εταιρεία Holotype Editions με δύο έργα του Στ. Βασιλειάδη: Εν Πυρί και Βάκχες (1974). Στην έκδοση συνέβαλε σημαντικά η οικογένεια του συνθέτη και κυρίως η κόρη του Έβη Βασιλειάδη. 

Το "Εν Πυρί" με τον κορυφαίο Ανδρέα Ροδουσάκη στο κοντραμπάσο και τον ίδιο τον Βασιλειάδη μπροστά από την κονσόλα, προέρχεται από εγγραφή σε στούντιο της σουηδικής ραδιοφωνίας, το 1976, που ήδη μνημονεύσαμε.

Εδώ παραθέτουμε μία άλλη σημαντική ερμηνεία, αυτήν του Βασίλη Παπαβασιλείου. Στην ταυτόχρονη επιμέλεια και διεύθυνση του προηχογραφημένου υλικού βρίσκεται ο συνθέτης Δημήτρης Καμαρωτός. 

Παραθέτω στη συνέχεια και το σημείωμα του Δημήτρη Καμαρωτού για το "Εν Πυρί", από το πρόγραμμα της μεγάλης συναυλίας για τα δέκα χρόνια από την αναχώρηση του Στέφανου Βασιλειάδη, που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο 2015 στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών και έκλεισε με τον Β. Παπαβασιλείου να παίζει το "Εν Πυρί".

«Τεχνητή νοημοσύνη, αιωνιότητα και αθανασία»: Το νέο βιβλίο του Χρήστου Γκουνέλα

«Τεχνητή νοημοσύνη, αιωνιότητα και αθανασία» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του Χρήστου Γκουνέλα, το οποίο κυκλοφορείται από τις εκδόσεις “Γρηγόρη”. 

Από τότε που συνειδητοποίησε τη θνητότητά του, ο άνθρωπος επιθυμεί να γίνει αθάνατος, να γίνει Θεός. Αυτό που δεν κατάφεραν οι θρησκείες και η φιλοσοφία μέσα στην ιστορία θέτουν ως στόχο οι θιασώτες του ψηφιακού υπερανθρωπισμού και του τεχνικού ή του κριτικού μετανθρωπισμού: την αθανασία και την αιωνιότητα. Ωστόσο, η ζωή είναι συνυφασμένη οντολογικά με τον θάνατο. Ύπαρξη και ανυπαρξία πορεύονται μαζί. Το ίδιο και στον Αίτιο αυτών. Καταργώντας τεχνικά τον θάνατο, καταργείται και η ίδια η ζωή. Και, εν τέλει, ποια η αξία της ζωής, αν δεν μπορεί ο άνθρωπος να τη θυσιάσει αγαπητικά και ελεύθερα και να μετέχει της θυσιαστικής αθανασίας και αιωνιότητας του Θεού και των άλλων ανθρώπων εντός του μη Όντος; Χωρίς τον θάνατο πώς είναι δυνατόν να πονάς, να χαίρεσαι, να συμπονάς και να αγαπάς έως θανάτου; Αλλά και χωρίς τον θάνατο και τη φθορά πώς δύναται να υπάρξει πρόοδος; Προηγείται, μάλλον, η ελευθερία και έπεται η αθανασία και η αιωνιότητα. Η ελευθερία που σφυρηλατείται διαρκώς από την ανάγκη, το απρόσμενο και την απροσδιοριστία (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου). 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 

ΠΡΌΛΟΓΟΣ 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ: ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΕΓΟΝΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ 

1.1 Συνείδηση της θνητότητας και φθαρτότητας εκ μέρους του ανθρώπου 

1.2 Η θνητότητα ως συνέπεια της γνώσης στην Παλαιά Διαθήκη 

1.3 Το σύμβολο του Προμηθέα στην αρχαία ελληνική μυθολογία 

1.4 Η γνώση ως απελευθέρωση και εγκλωβισμός, ως ζωή και θάνατος 

1.5 Αθανασία και αιωνιότητα στα ομηρικά έπη 

1.6 Αθανασία και αιωνιότητα στην κλασική ελληνική εποχή 

1.7 Αθανασία και αιωνιότητα στην εβραϊκή ανθρωπολογική παράδοση (Π.Δ.) 

1.8 Η αθανασία και η αιωνιότητα στον Νεοπλατωνισμό 

1.9 Η αθανασία και η αιωνιότητα στον Φίλωνα και τους Απολογητές Πατέρες 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑ 

2.1 Εισαγωγικά 

2.2 Ορισμός της Τεχνητής Νοημοσύνης 

2.3 Τεχνητή Νοημοσύνη, χρόνος και άνθρωπος 

2.4 Ψηφιακός Υπερανθρωπισμός, Τεχνικός και Κριτικός Μετανθρωπισμός, αθανασία και αιωνιότητα

2.5 Ψηφιακός ανθρωπισμός 

2.6 Ψηφιακή οντολογία της αθανασίας και της αιωνιότητας 

2.7 Ψηφιακή ανθρωπολογία της αθανασίας και της αιωνιότητας 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ 

3.1 Εισαγωγικά 

3.2 Ορθόδοξη οντολογία του θανάτου 

3.3 Η διμορφία των δερμάτινων χιτώνων 

3.4 Η διμορφία του θανάτου 

3.5 Η οντολογία της αθανασίας και της αιωνιότητας 

3.6 Απόπειρα ορθόδοξης ανθρωπολογίας του θανάτου 

3.7 Κριτική θεώρηση της ψηφιακής αθανασίας και αιωνιότητας με βάση την ορθόδοξη οντολογία και ανθρωπολογία 

3.8 Η παρούσα και η μετά θάνατον αιωνιότητα 

3.9 Ψήγματα αθάνατης ψηφιακής ζωής 

3.10 Για να μη γίνει το κακό αθάνατο 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 

Βιογραφικό 

Ο Χρήστος Γ. Γκουνέλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρανέα Ελασσόνας. Σπούδασε Θεολογία (ΑΕΣΑ, ΕΚΠΑ) και Μουσική (βυζαντινή και ευρωπαϊκή, λυρικό τραγούδι, παραδοσιακά όργανα). Ολοκλήρωσε με «άριστα» διδακτορικές σπουδές στη Συστηματική Θεολογία (ΕΑΠ) και μεταπτυχιακές σπουδές στη Συστηματική Θεολογία (ΕΑΠ), τη Βιοηθική (Ιατρική Σχολή ΔΠΘ) και τη Βυζαντινή Μουσικολογία και Ψαλτική Τέχνη (Academy of Music, Dance and Fine Arts). Γνωρίζει την Αγγλική και την αρχαία εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα. Εργάζεται ως θεολόγος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΑΣΕΠ 2005), ενώ νωρίτερα δίδαξε μουσική (ως ωρομίσθιος ή αναπληρωτής) στο Μουσικό Σχολείο Αμυνταίου (2002 - 2005). Έχει ψάλει σε πολλούς ιερούς ναούς της Ελλάδας ως Πρωτοψάλτης ή Λαμπαδάριος ήδη από την εφηβική ηλικία και διετέλεσε παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών θεολογίας και μουσικής σε ραδιοφωνικούς σταθμούς της Εκκλησίας («Βοιωτική Εκκλησία», «Ρ/Σ Ι.Μ. Λαρίσης και Τυρνάβου»). Δημιούργησε (2012) και είναι υπεύθυνος της ηλεκτρονικής εφημερίδας της γενέτειράς του «Κρανέα Ελασσόνας», ενώ επίσης σύστησε και διηύθυνε, κατά καιρούς, χορωδίες και μουσικά σύνολα παιδιών και ενηλίκων. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα ανήκουν η ορθόδοξη οντολογία και ανθρωπολογία, η σχέση της θεολογίας και της φιλοσοφίας με την ιστορία, η νεότερη ευρωπαϊκή και ελληνική φιλοσοφία, η σχέση του ανθρώπου με τις εφαρμογές της σύγχρονης τεχνολογίας στο πλαίσιο της βιοηθικής και η μελέτη της ρωμαίικης εκκλησιαστικής και κοσμικής μουσικής. Ενίοτε αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Ελευθερία» της Λάρισας. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά καθώς επίσης και σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Είναι έγγαμος και πατέρας τεσσάρων παιδιών.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΣΙΑΔΗ - ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ

Η 18χρονη Ελευθερία Τσιαδή – Δημητροπούλου μας …ανέτρεψε όλους με το μυθιστόρημά της «Ανάγκασέ με να ελπίζω» (ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2024, σελ. 259). 

Μια συγγραφέας γεννήθηκε με όπλα την ελπίδα και την αγάπη! Ασυνήθιστα μάλλον για τους συνομηλίκους της. Η γραφή της ξεπερνά τα στερεότυπα της ηλικίας της και πάει ίσα στην ουσία αυτών που ορίζουν τη ζωή. 

Η Ελευθερία είναι μια νέα του καιρού της, αλλά ο νους της είναι ελεύθερος από τα τίποτα που συνθέτουν συχνά την καθημερινότητα. Γράφει για το σήμερα, γράφει από και για τον εαυτό της, αλλά τολμά να γράφει και για πράγματα αδιανόητα για την ηλικία της, όπως η εσωτερική ησυχία! 

Η πλοκή του μυθιστορήματος είναι συναρπαστική, αλλά κυρίως ενδιαφέρει η ματιά της Ελευθερίας, όταν γράφει για την μυθολογία του βλέμματος ή την μνήμη του σώματος. Ή όταν γράφει το ημερολόγιο τής μαμάς τής έφηβης ηρωίδας της, περιγράφοντας και τον ψυχικό κόσμο των μεγάλων. 

Το βιβλίο της Ελευθερίας Τσιαδή – Δημητροπούλου παρουσιάστηκε στην αίθουσα της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών στις 2 Νοεμβρίου 2024. 

Μίλησαν οι: 

Έφη Ταμπακάκη, φιλόλογος – επιμελήτρια κειμένων 

Παναγιώτης Δημητρόπουλος, πολιτισμολόγος – συγγραφέας 

Κώστας Πασχαλίδης, επιμελητής Αρχαιοτήτων – πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν η Μαρία Δημητροπούλου και η Μαρία Σιγάλα ενώ ηχοτοπία έπλασε η συνθέτρια Μαρία Δαγαλάκη. 

Η όλη εκδήλωση ήταν μια γιορτή της νεότητας, αφού η συγγραφέας ξεκίνησε την δημιουργική πορεία της στην γραφή έχοντας μόλις ενηλικιωθεί. 

Διαβάζοντας το βιβλίο της νεαρής Ελευθερίας, που στάζει αλήθεια, σκεπτόμουν τον λόγο του Τσέχωφ: «Τα δικά μου άγια των αγίων είναι το ανθρώπινο σώμα, η υγεία, το μυαλό, το ταλέντο, η έμπνευση, η αγάπη και η απόλυτη ελευθερία από την καταπίεση και το ψέμα, σε ο,τιδήποτε κι αν αναφέρονται αυτά τα τελευταία». 

Εύχομαι η Ελευθερία να συνεχίσει τον δικό της δρόμο προς την Ελευθερία, ήτοι την ελπίδα και την αγάπη. 

Π.Α.Α.

"ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΧΘΗΝΑΙ ΣΕ..." ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ π. ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΦΙΡΦΙΡΗ

Με αφορμή την Θεομητορική εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, αναρτούμε το Δοξαστικό του Εσπερινού "Μετά το τεχθήναι σε...", σε ήχο πλ. δ' και στο μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου. 

Ερμηνεύει ο μακαριστός αγιορείτης πρωτοψάλτης π. Διονύσιος Φιρφιρής, ο οποίος εκτέλεσε το  Δοξαστάριο του Iακώβου πρωτοψάλτου σχεδόν ολόκληρο (πλήρης ο Α' τόμος και επιλογές από τον Β'), στο πρόγραμμα των ηχογραφήσεων "Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής" του Μανόλη Κ. Χατζηγιακουμή, ο οποίος σημειώνει χαρακτηριστικά: 

"Η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου αποκτά μοναδική σημασία, καθώς αποτυπώνει λαμπρά τη μακραίωνη προφορική παράδοση του Στιχηραρίου, παραπέμποντας ταυτόχρονα σε παλαιά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα πρότυπα. Η σημασία εξαίρεται ακόμη περισσότερο, γιατί είναι ο τελευταίος ιστορικός σταθμός μιας τέτοιας ερμηνείας. Για πολλούς λόγους η σύγχρονη (και πολυάριθμη) γενιά των αγιορειτών ψαλτών και πατέρων είναι έξω από την παράδοση αυτή. Χωρίς υπερβολή, στην ηχογραφημένη ερμηνεία του Δοξασταρίου του Ιακώβου από τον πατέρα Διονύσιο έχει «αιχμαλωτισθεί», για το διαρκές μέλλον, ένα ανεκτίμητο κομμάτι της μεγάλης μουσικής παράδοσης του Ελληνισμού". 

ΟΙ ΑΡΓΕΣ ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ "ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ" ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ (ΗΧΗΤΙΚΟ)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος Βαλληνδράς (1915-2008), στο μεγάλο πρόγραμμα ηχογραφήσεων εκκλησιαστικής μουσικής του Μανόλη Χατζηγιακουμή, πραγματοποίησε και μία πολύ σημαντική ηχογράφηση: όλες τις αργές Καταβασίες Πέτρου Πελοποννησίου (Σύνθεση περ. 1764-1770). 

Ένα δείγμα αυτού του έργου πήραμε με την «Ανθολογία Όγδοη» που εκδόθηκε στη σειρά «Ανθολογίες» των «Μνημείων Εκκλησιαστικής Μουσικής» στα 1999, από το «Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων» που ίδρυσε και διηύθυνε ο μακαριστός φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής. Ολόκληρο το έργο εκδόθηκε αργότερα, το 2012, ως «Σώμα Τέταρτο». 

Παραθέτουμε εδώ τις περίφημες Καταβασίες Χριστός γεννάται ηχ α´ Πέτρου Πελοποννησίου (Ωδές α'-θ') του Α´ Κανόνα των Χριστουγέννων (Ειρμολόγιο, σ. 9-22. Διάρκεια 14´.25´´). 

Τις Καταβασίες αυτές τις θυμάμαι από τον Δεσπότη να τις ψάλλει στο αργό μέλος, όταν ήμουν παιδί, από του Θρόνου και από μνήμης, στον ιστορικό Ναό του Παντοκράτορος Πατρών, κατά την πανήγυρι του Αγίου Ιερομάρτυρος Ελευθερίου (15 Δεκεμβρίου). Αυτό, φυσικά, το έκανε και σε άλλους ναούς που πανηγύριζαν την προεόρτιο των Χριστουγέννων περίοδο, οπότε και ψάλλονται στον Όρθρο οι Καταβασίες "Χριστός γεννάται". Μιλάμε, δηλαδή, για μια μακρόχρονη λειτουργική βίωση και πράξη που αποτυπώνεται στην συγκεκριμένη ηχογράφηση. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος έψαλε τις αργές Καταβασίες "Χριστός γεννάται", με τρόπο μεγαλοπρεπή, αλλά και ενθουσιαστικό! 

Ήταν πραγματικά ανεπανάληπτος, όπως και η λειτουργική εμπειρία την οποία ζήσαμε στην Πάτρα κατά την αρχιερατεία του.

Ο ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ ΤΗΣ ΚΟΥΛΑΣ ΠΡΑΤΣΙΚΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Μια φωτογραφία μας εισάγει δυναμικά στο θέμα μας. Μας λέει ο μέγας Σκαλκωτολόγος Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου: «Το Μάη του 1933, φτάνει στην Αθήνα ο Νίκος Σκαλκώτας, ωπλισμένος ξαφνικά με σημαντική αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία για το μέλλον του εδώ. Άσχετα αν γύρισε «μισόγυμνος» (δηλαδή με μια βαλίτσα ρούχα και στοιχειώδη χρειώδη μόνον), είδε την επιστροφή του αυτή σαν μια σανίδα σωτηρίας από το σκοτεινό Κενό που είχε αρχίσει δύο χρόνια πριν στο Βερολίνο. Μια φωτογραφία, ακριβώς το Μάη του 1933 στην Αθήνα, με τις φίλες του χορογράφους Ματέϋ και Πράτσικα δίπλα σ’ αρχαίες κολώνες, δείχνει τον Νίκο Σκαλκώτα περιχαρή σίγουρο για τον εαυτό του». (Ν. Σκαλκώτας, Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου, τόμ. Α’, Σ. 96). 

Νίκος Σκαλκώτας, Πολυξένη Ματέυ – Ρουσοπούλου και η εξαδέλφη της Κούλα Πράτσικα, στους στύλους του Ολυμπίου Διός, έχουν αφήσει πίσω τους τον κύκλο του Βερολίνου, όπου είχαν βρεθεί και οι τρεις, και στήνουν τον κύκλο των Αθηνών. 

Φαίνεται ότι η επίσημη – ας την πούμε έτσι – συνεργασία της Κούλας Πράτσικα με τον Νίκο Σκαλκώτα ξεκίνησε το 1939, με το έργο «Τα Παγανά». 

Εκείνη η χρονιά ήταν εξαιρετικά δημιουργική για την «Επαγγελματική Σχολή Ορχηστικής», που είχε ιδρύσει μόλις πριν δύο χρόνια, το 1937, η Κούλα Πράτσικα και ήταν η πρώτη Σχολή Χορού στην Ελλάδα. 

Το 1939 η Σχολή παρουσίασε τρεις χορευτικές εκδηλώσεις: 

Α. Γιορτή του Νερού στο Μαραθώνα (οργανωμένη από την Περιηγητική Λέσχη). 

Β. Παράσταση στον κήπο των Ανακτόρων της Α.Β.Υ. του Διαδόχου στο Ψυχικό σε επίσημη δεξίωση. 

Γ. Τα «Παγανά», Ορχηστική Χριστουγεννιάτικη Γιορτή, στο θέατρο «Ρεξ» την Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου. 

Τα Παγανά είναι μια σουίτα για μικρό σύνολο οργάνων, την οποία ο Νίκος Σκαλκώτας έγραψε το 1939 ύστερα από ανάθεση της Κούλας Πράτσικα. Παράλληλα, η χορογράφος είχε ζητήσει από τον ποιητή Στράτη Μυριβήλη τη σύνθεση δύο ποιημάτων σχετικών με το θέμα της παράστασης. Φαίνεται όμως πως ο Μυριβήλης από αυτήν τη συνεργασία εμπνεύστηκε το διήγημά του «Τα παγανά», το οποίο ολοκληρώθηκε το 1944 και εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα. 

Το θέμα εδώ είναι ότι η συνεργασία Πράτσικα – Μυριβήλη αναδεικνύει την σχέση λογοτεχνίας και χορού στην Ελλάδα της εποχής. Ο Μυριβήλης έγραφε στην εφημερίδα «Ασύρματος» το 1939 πως «αυτός ο τόπος έχει την ωραιότερη παράδοση ρυθμού και γραμμής και πρέπει αυτήν να καλλιεργήσουν οι χορευτές» δίνοντας ως παράδειγμα την Πράτσικα. Την ίδια χρονιά, το 1939, ο Κώστας Ουράνης γράφει επαινετικό για την Πράτσικα κείμενο με τίτλο «Χορός στο φράγμα του Μαραθώνα», με αφορμή τη Γιορτή του νερού στον Μαραθώνα, που έγινε για τον εορτασμό των δέκα χρόνων της κατασκευής του φράγματος. 

Η αναζήτηση της Πράτσικα μέσω της λογοτεχνίας – και μάλιστα της Γενιάς το ’30- αποσκοπεί σαφώς στην δημιουργία ενός νεοελληνικού ρυθμικού ύφους. Έτσι λοιπόν «Τα Παγανά» είναι μια έκφραση αυτής της αναζήτησης. 

Οι καλικάντζαροι ή παγανά εμφανίζονται την παραμονή των Χριστουγέννων και φεύγουν τα Θεοφάνεια. Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο μέσα στη γη, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που την κρατάει όρθια. Την παραμονή των Χριστουγέννων και λίγο πριν το πετύχουν, ανεβαίνουν στη γη προσπαθώντας να κάνουν δύσκολη τη ζωή των ανθρώπων. Παραμένουν ανάμεσά τους μέχρι την παραμονή των Φώτων, δηλαδή αφήνουν ήσυχο το δέντρο της Ζωής για δώδεκα μέρες, το οποίο ξαναζωντανεύει και συνεχίζει να στηρίζει τη γη. Τα παγανά στη φαντασία του κόσμου είναι άσχημα, κουτσά, με μάτια κόκκινα, σώμα τριχωτό και πόδια τράγου. Οι άνθρωποι έβρισκαν πάντοτε διάφορους τρόπους για να τα εξουδετερώσουν και να απαλλαγούν από τη δυσάρεστη παρουσία τους.

Αρχικά ο Σκαλκώτας είχε γράψει πρωτότυπη μουσική, για σόλο πιάνο, την οποία θα ενορχήστρωνε για μικρή ορχήστρα, πλην όμως η μουσική του για την παράσταση απορρίφθηκε συλλήβδην από τη χορογράφο ως «τολμηρή» και τελικά άλλαξε κατεύθυνση προς την ασφαλέστερη επιλογή χρήσης προϋπάρχουσας μουσικής άλλων συνθετών, την οποία ο Σκαλκώτας ενορχήστρωσε επιδέξια για μικρό σύνολο οργάνων, προσθέτοντας ενίοτε και την προσωπική του πινελιά στα ενδιάμεσα μέρη. 

Το υλικό των σύντομων κομματιών είναι επιλογή της Κούλας Πράτσικα, σε συνεργασία με τον μουσικολόγο Θρασύβουλο Γεωργιάδη, και αντλείται από επτά παιδαγωγικά πιανιστικά έργα του Μπέλα Μπάρτοκ, ένα του Ίγκορ Στραβίνσκι, ένα κομμάτι παλαιάς μουσικής, καθώς και τα παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα. 

Μόνο τα συνδετικά τμήματα αποτελούν ενδεχομένως πρωτότυπες συνθέσεις του Νίκου Σκαλκώτα και είναι ενσωματωμένα με όμορφο τρόπο στο μπαλέτο. 

Το ενδιαφέρον εδώ, όμως, είναι η ενορχηστρωτική δεξιοτεχνία του Σκαλκώτα, που αποδεικνύεται και ευφάνταστη, καθώς η επεξεργασία του συλλαμβάνει τη χωριάτικη ατμόσφαιρα των κομματιών του Μπέλα Μπάρτοκ, δημιουργώντας κλίμα ταιριαστό με τον λαϊκό χαρακτήρα της υπόθεσης. 

Ο μουσικολόγος Κωστής Δεμερτζής, ειδικός στην Σκαλκωτική ενορχήστρωση, σημειώνει πως «ο Σκαλκώτας, εδώ, δουλεύει το υλικό του σαν γλύπτης, που σμιλεύει τη φόρμα του κομματιού από ένα νότο μάρμαρο, χρησιμοποιώντας τα ορχηστρικά του μέσα με έναν εξαιρετικά ελεύθερο και ευφάνταστο τρόπο». 

Ο μαέστρος και συνθέτης Νίκος Χριστοδούλου ψάχνοντας για τη χαμένη πρώτη γραφή του σπουδαίου μπαλέτου «Η Λυγερή και ο Χάρος» ερεύνησε το αρχείο της Κούλας Πράτσικα, και εκεί εντόπισε μια πολύ καθαρογραμμένη παρτιτούρα, χωρίς όμως όνομα συνθέτη, «Τα Παγανά», μπαλέτο του 1939 για την Πράτσικα που μετά το θάνατο του Σκαλκώτα θεωρήθηκε χαμένο. Το αρχείο βρίσκεται πλέον στο Μουσείο Μπενάκη, που παραχώρησε αντίγραφο της παρτιτούρας στον Νίκο Χριστοδούλου, ο οποίος έκανε την πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση των «Παγανών». Ο σχετικός δίσκος περιλαμβάνει Τα Παγανά, αλλά και το κοντσέρτο αρ. 3 για πιάνο και δέκα πνευστά όργανα, και κυκλοφορήθηκε από την BIS πριν 20 χρόνια, το 2004. 

Το 2013 το Kyklos Ensemble υπό τον Μίλτο Λογιάδη παρουσίασε Τα Παγανά, ενώ το 2019 η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό την διεύθυνση του Leon Μπότσταϊν (Botstein), παρουσίασε εδώ στο Μέγαρο Μουσικής, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, «Τα παγανά» του Σκαλκώτα, στο πλαίσιο ενός αφιερώματος στον μεγάλο έλληνα συνθέτη Γιώργο Τσοντάκη. Την κριτική επιμέλεια του μουσικού υλικού του έργου είχε – και στις δύο αυτές συναυλίες - ο μουσικολόγος, ενορχηστρωτής και σολίστ κλαρινέτου, Γιάννης Σαμπροβαλάκης, του Κέντρου Ελληνικής Μουσικής. 

Όμως, υπάρχουν και Τα Παγανά για πιάνο! H πιανιστική παρτιτούρα της πρωτότυπης αυτής μουσικής μπαλέτου για την Κούλα Πράτσικα, εντοπίστηκε το 2015 σε ένα μικροφίλμ του Αρχείου Σκαλκώτα στην Αθήνα από τον μουσικολόγο Γιάννη Σαμπροβαλάκη, ο οποίος επιμελήθηκε και την έκδοση του έργου. Μια πρώτη μερική εκτέλεση του έργου έγινε από την πιανίστρια Λορέντα Ράμου στο Τελλόγλειο της Θεσσαλονίκης στις 3 Δεκεμβρίου 2017, η οποία το ηχογράφησε και μαζί με άλλα πιανιστικά έργα του Σκαλκώτα κυκλοφορήθηκε σε δίσκο από την Σουηδική Εταιρία BIS το 2019, με το γενικό τίτλο «From Berlin to Athens». Αυτή η σκαλκωτική εκδοχή των Παγανών είναι πολύ ιδιαίτερη. Φαντασθείτε τα παραδοσιακά Κάλαντα των Χριστουγέννων σε μια αρκετά τζαζ εκδοχή από τον Νίκο Σκαλκώτα, που τελικά άλλαξε για να γίνει το μπαλέτο που χορογράφησε η Κούλα Πράτσικα. 

Εφτά χρόνια μετά τα Παγανά και τρία χρόνια πριν το θάνατο του, το 1946, ο Σκαλκώτας συνεργάζεται ξανά με την Πράτσικα. Αυτή τη φορά για μία παράσταση κατά την οποία παρουσιάστηκε το παραμύθι «Η πεντάμορφη με το ρόδο» - Ορχηστική παράστασις της Σχολής Κούλας Πράτσικα, η οποία ανέβηκε στο Ηρώδειο τον Ιούνιο του 1946 και στο θέατρο Κοτοπούλη-Ρέξ της Αθήνας τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. 

Εδώ στην φιλόξενη, πλούσια και αγαπημένη Μουσική Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής», εντόπισα το πρόγραμμα της παράστασης με ένα ένθετο φυλλάδιο που περιλαμβάνει τα χορικά του παραμυθιού, γραμμένα από τον Στρατή Μυριβήλη. 

Σύνθεσις και χορογραφία: Κούλα Πράτσικα, Ραλλού Μάνου. 

Μουσική: Μπέλα Μπάρτοκ, Ίγκορ Στραβίνσκυ (συνθέτες που τους είδαμε και στα Παγανά) και των γερμανών συνθετών εκείνης της εποχής Walter Rudolph Niemann (10 Οκτωβρίου 1876 – 17 Ιουνίου 1953) και Julius Weismann (26 Δεκεμβρίου 1879 – 22 Δεκεμβρίου 1950). 

Ενορχήστρωση: Νίκος Σκαλκώτας. 

Διεύθυνση Ορχήστρας: Στην παράσταση του Ηρωδείου ο Θόδωρος Βαβαγιάννης ενώ στο θέατρο Ρεξ ο Λεωνίδας Ζώρας, ο σημαντικός νεοέλληνας συνθέτης. 

Συμμετέχουν οι μαθήτριες της Σχολής Πράτσικα και σπουδαίες χορογράφοι στη συνέχεια: Ραλλού Μάνου, Μαρία Χορς, Τούλα Ανδριοπούλου, Μαρία Κυνηγού, Ελένη Κεφάλου και άλλες. Η σύνθεση δεν είναι ακριβώς η ίδια στις δύο παρουσιάσεις. 

Η παρτιτούρα με τις ενορχηστρώσεις του Σκαλκώτα παραμένει ανέκδοτη, καθώς υπάρχει το χειρόγραφο, αλλά περιμένει τον φιλόπονο συνθέτη που θα την αποκαταστήσει ώστε κάποια στιγμή να την ακούσουμε κι εμείς. 

Το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι ότι στην Αυτοβιογραφία της Πράτσικα, με τον τίτλο «Κούλας Πράτσικα Έργα και Ημέρες», δημοσιεύεται το χειρόγραφο μιας παρτιτούρας χορικού του Μυριβήλη με την ένδειξη «τονισμένα από την Κούλα Πράτσικα». Και ο γνωστός ερευνητής και μουσικογράφος Θωμάς Ταμβάκος που έχει το περίφημο Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών, μας παραχώρησε μια επίσης χειρόγραφη παρτιτούρα της Κούλας Πράτσικα με το χορικό «Τα τρία παλικάρια». Θα τα ακούσουμε στη συνέχεια – για πρώτη φορά, νομίζω – στα χρόνια μας από την σοπράνο Δάφνη Πανουργιά. 

Η ίδια η Πράτσικα αποκαλύπτει στην αυτοβιογραφία της την στενή σχέση που είχε με τη μουσική από παιδί: "Ήθελα τα πάντα. Τραγουδούσα, απήγγελα, χόρευα, έπαιζα βιολί. Στο σπίτι μας, κάθε βράδυ, εκτός από τη μουσική που κάναμε συστηματικά όλοι μαζί, έπαιζα θέατρο, με θέματα δικά μου improvisés. Ήθελα να μάθω άρπα. Να τραγουδήσω στην οπερέτα, να παίξω τραγωδία. Να χορέψω πάνω σ' ένα βράχο. Ν' ανεβώ στο θέατρο. Να γράψω ποιήματα. Να γράψω μουσική δική μου, και πρωτάκουστη....". 

Ο Στρατής Μυριβήλης έγραψε για την στενή και ουσιαστική συνεργασία του με την Κούλα Πράτσικα: «Έλαχα από κείνους που στάθηκαν πλάι στην Κούλα Πράτσικα για να την ενισχύσουν στον δύσκολο δρόμο της. Με διαβάσματα λογοτεχνικών έργων μου σ’ αυτό το φιλικό περιβάλλον, με διαλέξεις, με συμμετοχή μου σε πολυήμερες εκδρομές και με τα χορικά που έγραψα για διάφορες χορευτικές παραστάσεις και γιορτές, πρόσφερα τον όβολό μου στην πνευματική ζωή της Σχολής της». 

Αλλά ας μνημονεύσουμε εδώ και το περίφημο μπαλέτο του Νίκου Σκαλκώτα «Η Θάλασσα», που ήταν μια συνεργασία του συνθέτη με την εξαδέλφη της Πράτσικα, χορογράφο και μουσικοπαιδαγωγό Πολυξένη Ματέυ. Ένα έργο που ολοκληρώθηκε λίγο πριν τον πρόωρο θάνατό του το 1949. 

Ο μουσικολόγος και σολίστ Γιάννης Σαμπροβαλάκης μου έδωσε την επίσης ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι ο Σκαλκώτας συνέθεσε κι ένα έργο για τις διπλωματικές εξετάσεις στην Σχολή της Πράτσικα, της Αλέκας Κατσέλη, της σπουδαίας αυτής ηθοποιού, η οποία ήταν και πρωθιέρεια, μαζί με τη δασκάλα της Κούλα Πράτσικα, στην πρώτη τελετή αφής της Ολυμπιακής φλόγας το 1936. 

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι Σκαλκώτας και Πράτσικα είχαν μια δημιουργική συνεργασία που μας απασχολεί ακόμα και σήμερα. 

Νομίζω ότι η Κούλα Πράτσικα ήταν αυτό που είπε η μεγάλη χορεύτρια και χορογράφος Ροζαλία Χλάντεκ: «Η Κούλα είναι μία έννοια»! 

Κι ακόμα κατέστη η πλήρης ενσάρκωση της ελληνικής παράδοσης όπως ακριβώς την περιέγραψε ο Ζήσιμος Λορεντζάτος: "Δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε πεθαμένους και ζωντανούς: και αυτό είναι παράδοση. Έχομε πεθαμένους που κατευθύνουν τη ζωή μας, τη ζωή του σήμερα ή κάθε νιόκοπης γενιάς, όπως έχομε ζωντανούς που όσο περισσότερο φωνάζουν, τόσο περισσότερο βλέπομε πως είναι πρωθύστερα πεθαμένοι. Και κάθε νιόκοπη πάλι γενιά, κατευθύνει εκείνη τη ζωή της παράδοσης: και αυτό είναι παράδοση. Αν εσύ νιότη, δεν είσαι ζωντανή, τα έργα της παράδοσης σου μοιάζουν πεθαμένα. Από σένα εξαρτάται να είναι η παράδοση ζωντανή ή νεκρή. Κάθε νιόκοπη γενιά, αν δε φυσήξει στο κάρβουνο της παράδοσης να το κάνει να κοκκινίσει, κάλλιο να την κλαις. Είναι γενιά νεκρή και τα γεννήματά της κοιλάρφανα. Εσύ νιότη, αν είσαι αληθινά ζωντανή, κάνεις τα έργα της παράδοσης να μην πεθαίνουν. Με την ενδεχόμενη κάθε φορά δημιουργία ή προσθήκη σου. Εσύ συντηρείς την παράδοση και αυτή εσένα συντηρεί. Εσύ είσαι η παράδοση. Όλα είναι παράδοση, δηλαδή ζωή στην ανώτερη φάση της: ζωή και παράδοση ταυτόσημες." 

Ως εκ τούτου δεν παύουμε να μνημονεύουμε την Κούλα Πράτσικα ως την ψυχή που χορεύει εσαεί!

Ακολουθεί σχετικό φωτογραφικό υλικό (Τα Παγανά και η Πεντάμορφη με το Ρόδο) και το βίντεο της εκδήλωσης -αφιέρωμα στην Κούλα Πράτσικα που διοργανώσαμε με το Καλλιτεχνικό Σύνολο "Πολύτροπον", στην Μουσική Βιβλιοθήκη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατο της μεγάλης δασκάλας του χορού. 

Δείτε την εκδήλωση και στο κανάλι του ιδρύματος Μποδοσάκη Blod.gr

Επίσης, το βίντεο με την εκτέλεση του έργου "Τα Παγανά" από το Kyklos Ensemble υπό τον Μίλτο Λογιάδη.