ΜΝΗΜΗ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΔΟΧΕΙΑΡΙΤΟΥ

Ιερομόναχος Φιλόθεος Δοχειαρίτης (1963-2021)
Φωτογραφία: Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων 

Εκοιμήθη ο ιερομόναχος και ψάλτης της Ι. Μονής Δοχειαρίου του Αγίου Όρους Φιλόθεος. 

Γεννήθηκε (1963) στην Aθήνα (κατά κόσμον Γεώργιος Στυλιανού Παπαδόπουλος). Πτυχιούχος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Aθηνών, με σπουδές στην εκκλησιαστική και ευρωπαϊκή μουσική. Nέος πολύ εκάρη μοναχός (1985). Εγκαταβίωσε στην I. M. Δοχειαρίου, όπου ανέδειξε ψάλλοντας το ιδιοπρόσωπο μουσικό του τάλαντο. 

Ο μακαριστός συμμετείχε στο πρόγραμμα ηχογραφήσεων Εκκλησιαστικής Μουσικής του Μανόλη Χατζηγιακουμή και συγκεκριμένα στην εκτέλεση της Τιμιωτέρας Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου και Δαμιανού Βατοπεδινού ("Μνημεία", Οκτάηχα, CD 1ο και 2ο). 

Τα σημαντικά αυτά μέλη ηχογραφήθηκαν τον Μάϊο - Απρίλιο του 1993 (συμμετείχε ως ισοκράτης και ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος). 

Ο επιμελητής της έκδοσης Μανόλης Χατζηγιακουμής σημειώνει για την "Τιμιωτέρα" Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου: 

"Στην παρούσα έκδοση την Τιμιωτέρα ψάλλουν οι Αγιορείτες μοναχοί Αντίπας, Αμφιλόχιος, Φιλόθεος, Ιωσήφ, και κατά τη μεταγραφή του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (Εθν. Βιβλ. Της Ελλάδος, ΜΠΤ αρ. χφ 704, φ 210r-12v). Το οκτάηχο αυτό μέλος, αντίθετα από άλλες περιπτώσεις, δεν έχει επιβιώσει στη λειτουργική πράξη. Πρέπει να σημειωθεί ότι η δυσκολία (και η ευθύνη) για την εκτέλεση μελών που δεν επιβιώνουν πια είναι πολύ μεγάλη. Από την άποψη αυτή, η επιλογή των Αγιορειτών πατέρων κρίθηκε η πιο πρόσφορη, καθώς το βίωμα, η εμπειρία, η γνώση, η ζωντανή ακόμη ερμηνευτική παράδοση μπορούσαν να προσεγγίσουν περισσότερο αποτελεσματικά την ουσία και τον χαρακτήρα ενός τόσο παλαιού μέλους. Έτσι, στην ερμηνεία της Τιμιωτέρας από τη συγκεκριμένη τετράδα των Αγιορειτών πατέρων διαπιστώνονται πολλά και σπουδαία (εσωτερικά και εξωτερικά) γνωρίσματα. 1) Η ταυτοφωνία στην εκφορά. O τρόπος αυτός μας εισάγει σε μιαν ιδιότυπη, για τον κοινό ακροατή, ακουστική πραγματικότητα: την ταυτόφωνη κοινοβιακή ψαλμωδία (με άκουσμα τόσο διαφορετικό από το δυτικότροπο χορωδιακό). Κατ' αυτήν, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι ψάλλοντες αναιρούν και υποτάσσουν την ατομικότητα στο κοινό βίωμα, στο κοινό ήθος, στην κοινή έκφραση. O ερμηνευτικός αυτός τρόπος αναδεικνύει έξοχα την παλαιότροπη υπόσταση του ιστορικού αυτού μέλους. 2) Το ήθος. Δηλαδή, η αποτύπωση στην ερμηνεία του ειδικού ψυχικού και πνευματικού φορτίου των εκτελεστών και του οικείου Αθωνικού χώρου. Μέσα σε πνεύμα ταπεινοφροσύνης και στιβαρότητας υμνείται όντως και δοξάζεται, στην παρούσα εκτέλεση, το πρόσωπο της Παναγίας, με πίστη και χωρίς καμιάν επιτήδευση. Από την άποψη αυτή, στην ερμηνεία εδώ υπηρετείται λαμπρά ο ουσιαστικός, και βαθύτερος, στόχος της εκκλησιαστικής ψαλμωδίας. 3) Το ύφος. Έντεχνο και καλλιεπές, αδρό, στιβαρό, ήπιο. Συνακόλουθος και ο ρυθμός, με τον ισχυρό τονισμό στα Κείμενα και τον περισσότερο ταχύ δίσημο βηματισμό στα Κρατήματα. Η ποικιλία αυτή, χωρίς να αναιρεί το επίσημο εκκλησιαστικό ύφος, αντίθετα τονίζει και πλουτίζει το ευάρεστο άκουσμα. Και στο σημείο αυτό ένα ενδιαφέρον υπόδειγμα πολυπρόσωπης «από χορού» εκτέλεσης. 4) Τα ποικίλματα. Κατά την επιμέρους εκτέλεση, πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα, δεν γίνεται απλή ερμηνευτική ανάγνωση της χειρόγραφης μεταγραφής του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος. Αντίθετα, το μέλος πλουτίζεται με πολλά ποικίλματα (και αναλύσεις) κατά την προφορική παράδοση του Αγ. Όρους, τα οποία ωστόσο εντάσσονται και εδώ φυσιολογικά μέσα στην κανονική ροή του όλου ερμηνευτικού σχήματος. Τα στοιχεία αυτά, ύφος, ήθος, επιμέρους εκτέλεση, καθιστούν την ερμηνεία υποδειγματική (για τα σύγχρονα δεδομένα) και, ταυτόχρονα, λειτουργική και ζώσα. Η Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου, μέλος έντεχνο και πρωτότυπο, και με ιδιάζουσα θέση στην ιστορία της Εκκλησιαστικής μουσικής, με πλούσια επίσης χειρόγραφη παράδοση, γίνεται σήμερα για πρώτη φορά ακουστικά γνωστή, ενώ αναδεικνύεται έξοχα, με την παρούσα ερμηνεία, ο ουσιαστικός και περίτεχνος χαρακτήρας της. Με τον τρόπο αυτόν, προάγεται και εδώ η ορθή γνώση (και η ανάδειξη) ενός τόσο σπουδαίου, και παραμελημένου μέχρι σήμερα, μουσικού πολιτισμού".

Για την ηχογράφηση της "Τιμιωτέρας" Δαμιανού του Βατοπαιδινού ο Μ. Χατζηγιακουμής γράφει: 

"Την Τιμιωτέρα εκτελούν και εδώ οι Αγιορείτες μοναχοί Αντίπας, Αμφιλόχιος, Φιλόθεος, και Ιωσήφ. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1993. Πρέπει να σημειωθεί ότι με τους ίδιους συντελεστές έχει εκτελεσθεί και η μεταγραφή του Γρηγορίου πρωτοψάλτου (Αρχείο). Η ερμηνεία των Αγιορειτών πατέρων στην Τιμιωτέρα του Δαμιανού του Βατοπεδινού παρουσιάζει τα ίδια σπουδαία γνωρίσματα, τα οποία έχουν ήδη επισημανθεί και στην Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου: καλή γνώση και καλή χρήση του ιστορικού υλικού, πίστη, αισιοδοξία, στιβαρότητα, ήθος, ταπεινοφροσύνη, και μάλιστα όπως αυτή εκφράζεται και πάλι μέσα από την ταυτόφωνη ομαδική ψαλμωδία. Ωστόσο, εδώ πρέπει να τονισθούν επιπλέον δύο ιδιαίτερα στοιχεία. 1) Το πρώτο αναφέρεται στην πεποικιλμένη αναλυτική εκτέλεση. Πρόκειται για την πιστή εκτέλεση του κειμένου της μεταγραφής του Εφεσίου χωρίς καθόλου πρόσθετα ποικίλματα από την προφορική παράδοση του Όρους (όπως, αντίθετα, συμβαίνει στην Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου). Παρόμοιος εμπλουτισμός της ερμηνείας κρίθηκε (ασφαλώς) περιττός, όχι μόνο γιατί θα οδηγούσε σε εμφανή επιτήδευση, αλλά και γιατί (προφανώς) πολλά ποικίλματα της Αγιορειτικής παράδοσης καλύπτονται από τη συγκεκριμένη πλούσια μελισματική μεταγραφή. Έτσι, στο σημείο αυτό διατηρείται ισχυρό το αίσθημα της σοφίας και του μέτρου. 2) Το δεύτερο, σε αντίθεση με την προηγούμενη αντιμετώπιση, είναι ο επιβεβλημένος τονισμός, από την ουσία του μέλους, του δυναμικού και νεότροπου ύφους. Εδώ εξαίρονται ιδιαίτερα η έμφαση, η σιγουριά, το στεντόρειο, ερμηνευτικά στοιχεία που ανταποκρίνονται άριστα στον χαρακτήρα του μέλους. Και αυτά πάντως με αυτοπειθαρχία και έλεγχο, χωρίς να ακυρώνεται έτσι ο εσωτερικός στόχος της ερμηνείας (που είναι ο ύμνος και το εγκώμιο της Παναγίας). Με τα δεδομένα αυτά, το μέλος ηχεί στην εκτέλεση υψήγορο, δυναμικό, ελεύθερο και, ταυτόχρονα, σεμνοπρεπές, βαθύ, ήρεμο. Η Τιμιωτέρα του Δαμιανού του Βατοπεδινού είναι ένα μέλος καθαρά Αγιορείτικο, το οποίο, στην παρούσα συγκυρία, ερμηνεύεται επίσης από Αγιορείτες μοναχούς με πνεύμα και ήθος καθαρά Αγιορείτικο. Γενικότερα, αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία ιστορικά μέλη που προάγει αποφασιστικά την καθόλου εκκλησιαστική σύνθεση. Στην πράξη μάλιστα θεωρείται το άμεσο πρότυπο στο αριστουργηματικό Θεοτόκε Παρθένε του μαθητή, και σύγχρονου, του Δαμιανού Πέτρου Μπερεκέτη".