Ιδιωτική Οδός: "Η ΠΟΛΚΑ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ" ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ ΜΕ ΤΗ ΝΑΝΑ ΜΟΥΣΧΟΥΡΗ

Σάββατο 14 Οκτωβρίου 2023

"Η ΠΟΛΚΑ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ" ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ ΜΕ ΤΗ ΝΑΝΑ ΜΟΥΣΧΟΥΡΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

"Οι Μύθοι μιας Γυναίκας" του Μάνου Χατζιδάκι (έργο 48, 1988) σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Τραγούδι: Νάνα Μούσχουρη.

Πρόκειται για την πρώτη - και τελευταία - συνεργασία του Μ. Χατζιδάκι με την Νάνα Μούσχουρη, από την εποχή της δεκαετίας του '60. Το αποτέλεσμα του δίσκου ...μυθικό! Τα δώδεκα τραγούδια που περιέχει "συνθέτουν τους πολλούς μύθους μιας Γυναίκας. Είτε αυτή είναι Μητέρα, είτε Ερωμένη, είτε Αδελφή", έγραφε ο Μάνος Χατζιδάκις στο σημείωμα του δίσκου.

Μέσα στα τραγούδια του δίσκου και «μια παγωμένη πόλκα και αργή σαν εμβατήριο θανάτου».

Γράφει στο εσώφυλλο του δίσκου ο Μάνος Χατζιδάκις:

«Οι Εβραίοι υπέφεραν πρώτοι τη βαρβαρότητα του Ναζισμού με τις εξαθλιωμένες αντισημιτικές ιδεοληψίες. Και η ατμόσφαιρα της Πράγας, μια παγερή τοιχογραφία καταδίωξης και απειλής. Οι επιζήσαντες Εβραίοι γέννησαν παιδιά που σπάνε σήμερα με πέτρες τους καρπούς και τις κλειδώσεις νεαρών Παλαιστινίων. Όμως οφείλουμε να μην αγανακτούμε φαρισαϊκά. Γιατί ο φασισμός δεν είναι ιδεολογία. Είναι και συνθέτει το υποανάπτυκτο κομμάτι του εαυτού μας. Μια ευκαιρία χρειάζεται για να φανερωθεί. Οι Εβραίοι σήμερα. Χτες κι αύριο και πολλές φορές, εμείς».

Εδώ ο Χατζιδάκις μας παραπέμπει, θα λέγαμε, στο μετέπειτα κείμενό του που αρχίζει ακριβώς έτσι:

«Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του».

Και καταλήγει ο Χατζιδάκις:

«Βιώνουμε μέρα με τη μέρα περισσότερο το τμήμα του εαυτού μας – που ή φοβάται ή δεν σκέφτεται, επιδιώκοντας όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος «αρχηγός» που θα ηγηθεί αυτό το κατάπτυστο περιεχόμενό μας. Και τότε θα ‘ναι αργά για ν’ αντιδράσουμε. Ο νεοναζισμός είμαστε εσείς κι εμείς – όπως στη γνωστή παράσταση του Πιραντέλο. Είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά μας. Δεχόμαστε να ‘μαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί μπροστά στα ανθρωποειδή ερπετά του φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από φόβο κι από συνήθεια. Και το Κακό ελλοχεύει χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος».

Πρόκειται για το περίφημο κείμενο στο πρόγραμμα αντιναζιστικής συναυλίας που είχε δώσει η Ορχήστρα των Χρωμάτων στις 22 Φεβρουαρίου 1993, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Ήταν η τελευταία του. Το άλλο πρωί η είδηση ήταν ότι ο Χατζιδάκις έπαθε έμφραγμα και ήταν στην εντατική! Άντεξε, με αναλαμπές, για ενάμισι χρόνο ακόμα. Στις 15 Ιουνίου 1994 απέδρασε...

Το κείμενό του για το φαινόμενο του νεοναζισμού προφητικό, μα και η διαθήκη του!

Ο Νίκος Γκάτσος δεν επέλεξε, νομίζω, τυχαία την Πράγα για να γράψει την «πόλκα» του.

Η Πράγα αποτέλεσε ένα από τα παλαιότερα και σημαντικότερα εβραϊκά κέντρα της Κεντρικής Ευρώπης. Ήδη από τον 10ο αιώνα μαρτυρείται στην πόλη παρουσία εβραίων, η οποία παρά τους κατά καιρούς διωγμούς και καταστροφές, παρέμεινε αδιάλειπτη επί χίλια και πλέον χρόνια και δημιούργησε σημαντικά θρησκευτικά και πολιτιστικά επιτεύγματα.

Πριν τη ναζιστική κατοχή, στην Βοημία και Μοραβία ζούσαν περί τους 120.000 εβραίους, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος αριθμός στην Πράγα, στην οποία μάλιστα αποτελούσαν το 1/5 του συνολικού πληθυσμού. Από αυτούς, γύρω στις 26.000 κατάφεραν να διαφύγουν πριν το Ολοκαύτωμα. Από τους υπόλοιπους ο συντριπτικός αριθμός συγκεντρώθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Τερεζίν, Άουσβιτς, Μαϊντάνεκ, Τρεμπλίνκα και Σόμπιμπορ. Περίπου 78.000 εβραίοι της Μοραβίας και Βοημίας χάθηκαν σε αυτά τα στρατόπεδα.

Στο πλαίσιο της Τελικής Λύσης και για να μνημονεύσει το κατόρθωμά του, ο Χίτλερ ήθελε να δημιουργήσει στην Πράγα ένα Μουσείο για την Εξαφανισμένη Φυλή των Εβραίων, όταν θα ολοκλήρωνε τα σχέδιά του.

Αλλά ας δώσουμε το λόγο στον Μάνο Χατζιδάκι και τον Νίκο Γκάτσο.