Η "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΑ" ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΕ Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Από το πρόγραμμα της συναυλίας της Ορχήστρας των Χρωμάτων της 28-3-1990

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Στις 28 Μαρτίου 1990, ημέρα Τετάρτη, παρακολούθησα στο ΠΑΛΛΑΣ την 4η συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων, της νεοϊδρυθείσης τότε ορχήστρας από τον Μάνο Χατζιδάκι (Νοέμβριος 1989) που τάραξε τα νερά των μουσικών πραγμάτων της χώρας. Πέρασαν κιόλας 30 χρόνια...

Το πρόγραμμα της συναυλίας ανατρεπτικό. Στο πρώτο μέρος Το βόδι πάνω στα κεραμίδια του Μιγιώ και 4 άριες με τον τενόρο Σώτο Παπούλκα. Στο δεύτερο μέρος η Ελληνική Αποκριά, σουίτα μπαλέτου του Μίκη Θεοδωράκη.

Έμεινα άναυδος με την Ελληνική Αποκριά ή Carnaval του Θεοδωράκη. Έργο που άρχισε να γράφεται το 1947, όταν ο συνθέτης ήταν εξόριστος στην Ικαρία, και ολοκληρώθηκε το 1953 με αφορμή τον ομώνυμο μύθο που εμπνεύστηκαν ο Βασίλης Ρώτας και ο Σπύρος Βασιλείου (μια απλή ερωτική ιστορία από την Αποκριά στην Παλιά Αθήνα) και απέδωσε το Ελληνικό Χορόδραμα της μεγάλης χορογράφου Ραλλούς Μάνου, η οποία χόρεψε και τον κύριο ρόλο. Η χορεύτρια και μετέπειτα χορογράφος Ντόρα Τσάτσου ερμήνευσε το ρόλο του Παιδιού της ταβέρνας. 
Ο Θεοδωράκης βασίστηκε για το έργο, στα σχέδια που είχε ήδη κάνει όταν ήταν εξόριστος στην Ικαρία. Τότε που τον είχαν εντυπωσιάσει τα λαϊκά τραγούδια που τραγουδούσαν οι συνεξόριστοί του, και ιδιαίτερα ο «Ανδρέας Ζέππος», ένα δημοφιλές τραγούδι του μικρασιάτη Γιάννη Παπαϊωάννου. Πράγματι, το θέμα του τραγουδιού αυτού κυριαρχεί στο «Μεγάλο Χορό». Σημειώνουμε ότι το τραγούδι αυτό άρεσε πολύ και στον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος μας έδωσε μια ορχηστρική διασκευή του στις "Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη". 
Όμως από κει και πέρα, όλα τα υπόλοιπα μελωδικά θέματα μπορούν να θεωρηθούν σαν προαναγγέλματα της μετέπειτα τραγουδιστικής του περιόδου. Με το ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ο Θεοδωράκης επιχειρεί για πρώτη φορά να «ντύσει» νεοελληνικές μελωδίες και χορούς με συμφωνικά ορχηστρικά χρώματα. Αργότερα θα χαρακτηρίσει την προσπάθειά του αυτή σαν «μετασυμφωνική» μουσική. Δηλαδή αναζήτηση της χρυσής τομής μεταξύ της λαϊκής και της έντεχνης μουσικής. 

Μακέτα του σκηνικού και κοστουμιών του Σπύρου Βασιλείου

Μ. Θεοδωράκης, Ανδρέας Παρίδης, Μ. Χατζιδάκις
Ρώμη  1953

Ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει για εκείνη την εποχή:

"Νομίζω ότι ο Μάνος βρήκε τότε, στη δεκαετία του ’50, τον δρόμο του που αργότερα θα γινόταν και δικός μου δρόμος. Το θέατρο, το Ελληνικό Χορόδραμα και αργότερα ο κινηματογράφος τον βοήθησαν να λυτρωθεί από τις φαντασιώσεις των προτύπων της ευρωπαϊκής μουσικής και να ακολουθήσει έναν δρόμο μοναδικό, προσωπικό, πρωτότυπο και βαθιά ελληνικό. Ο Καραγκιόζης ήταν ένα καθαρό αριστούργημα γεμάτο μελωδικές ιδέες, η μια πιο φωτεινή απ’ την άλλη, και ρυθμικές παραλλαγές γεμάτες πρωτοτυπία και λάμψη. H πρώτη γραφή του για πιάνο ήταν για μένα και η πιο γνήσια και αποκαλυπτική. Όταν ακολούθησε η ενορχήστρωση, τότε άρχισαν και τα προβλήματα που παραμένουν άλυτα έως σήμερα. Πώς μπορείς να ενορχηστρώσεις ένα καθαρά ελληνικό έργο χωρίς να προδώσεις τον βαθύτερο χαρακτήρα του;

Στο μεταξύ η δική μου αγωνία συνεχιζόταν παίρνοντας όλο και πιο δραματική μορφή για μένα. Με το ένα μάτι στη Δύση και με το άλλο στην Ελλάδα… Τι να κάνω; Πώς να το κάνω; Πώς να συνδυάσω, πώς να παντρέψω αυτούς τους δύο κόσμους;

φωτογραφία από την παράσταση του Ελληνικού Χοροδράματος με την Ελληνική Αποκριά (1954)

Όταν άκουσε ο Χατζιδάκις τη δική μου Ελληνική Αποκριά τον είδα με μεγάλη μου ανακούφιση να συμφωνεί. Άλλωστε το έπαιζε συχνά με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και είχε κάνει απόπειρες να ολοκληρώσει μια ηχοληψία όπως ο ίδιος την ήθελε: με τελειότητα. Τι ήταν εν τέλει το έργο αυτό; Νομίζω μια πρόταση για ενορχήστρωση ενός καθαρά ελληνικού μουσικού υλικού…

Ευτύχησα να είμαι μαζί του στην Όπερα της Ρώμης στα 1953, όταν ο Ανδρέας Παρίδης διηύθυνε με τους Ιταλούς μουσικούς τον Καραγκιόζη και την Ελληνική Αποκριά. Βγαίναμε και οι δύο για πρώτη φορά στην εμβληματική Ευρώπη των μεγάλων συμφωνιστών! Την επομένη εγώ θα πήγαινα στο Παρίσι να δαμάσω επιτέλους τα φαντάσματα της συμφωνικής μουσικής που με βασάνιζαν, ο δε Μάνος θα γύριζε στην Ελλάδα ακολουθώντας έναν δρόμο που ο ίδιος είχε στρώσει και που θα είχε ως αποτέλεσμα την κατάκτηση μιας κορυφής που ήταν ίσως η πιο ψηλή για όλους μας: το Ελληνικό Τραγούδι". (εφημ. Το Βήμα, 15-6-2003). 

Ο Μάνος Χατζιδάκις στο πρόγραμμα εκείνης της συναυλίας της 28ης Μαρτίου 1990, οπότε και διηύθυνε την Ορχήστρα των Χρωμάτων στην Ελληνική Αποκριά σημείωνε:

"Η Ελληνική Αποκριά είναι γέννημα μιας περιθωριακής ευαισθησίας που έμελλε να σφραγίσει τον τόπο εδώ και 40 χρόνια, σε πείσμα των κρατούντων και των εμπόρων". Και σχολιάζοντας στη συνέχεια τα μέρη του έργου γράφει για την "Καμήλα": "Μες στην οποία υπάρχει το υπέροχο θέμα του σαξοφώνου που το έκλεψα συνειδητά για να γράψω το τραγούδι μου Το πέλαγο είναι βαθύ, πιστεύοντας όπως ο Στραβίνσκυ πως ...οι μεγάλοι κλέβουν ενώ οι μέτριοι μιμούνται".

Και καταλήγει ο Χατζιδάκις: "Οφείλω να ομολογήσω ότι κατέχομαι από ιδιαίτερη συγκίνηση που παρουσιάζω απόψε αυτό το έργο του Μίκη. Είναι ένα κομμάτι από τη ζωή μου".

Το 2005, χρονιά κατά την οποία γιορτάστηκαν τα 80χρονα του Μίκη, η Ορχήστρα των Χρωμάτων υπό τον Μίλτο Λογιάδη ερμήνευσε, στο πλαίσιο συναυλιών (στο Μέγαρο Μουσικής) με Συμφωνικά έργα του Θεοδωράκη, και την Ελληνική Αποκριά, που τόσο αγαπούσε ο Μάνος Χατζιδάκις. Αυτή η εκτέλεση κυκλοφόρησε και σε ψηφιακό δίσκο (Legend). 

Παραθέτουμε εδώ κάποια αποσπάσματα, αλλά και ολόκληρο το έργο, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων υπό τον Μίλτο Λογιάδη. 
Τα μέρη του έργου είναι τα εξής:

Overture (Εισαγωγή) 

Men ’ s Dance (Ανδρικός χορός) 

Grand Dance (Μεγάλος Χορός) 

Erotic Dance (Ερωτικός Χορός) 

Divertimento (Ντιβερτιμέντο) 

Three Carnival Dances (Τρεις Χοροί του Καρναβαλιού) 

α. Maypole (Γαϊτανάκι) 

β. Little Horse (Αλογάκι) 

γ. Camel (Καμήλα) 

Girl ' s Dance (Χορός της Κοπέλας) 

Finale (Φινάλε)

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΑ (CARNAVAL) παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1957 με τη Συμφωνική Ορχήστρα του B.B.C. υπό τη διεύθυνση του Collin Davis. 

Παραθέτουμε ένα μέρος της ιστορικής εκείνης ερμηνείας (πριν 62 χρόνια). 

Πολλά από τα μέρη του έργου αυτού ο συνθέτης τα ενσωμάτωσε στο μπαλέτο ΖΟΡΜΠΑΣ, στα 1988, κατά την επιθυμία του χορογράφου Lorca Massine και της Arena di Verona, που ήθελαν να αποτελείται από τους πιο λαμπρούς χορούς και τραγούδια του Θεοδωράκη.

Παραθέτουμε εδώ ένα κείμενο του Μίκη Θεοδωράκη για το έργο. 
Στο κείμενό του αυτό ο Μ. Θεοδωράκης αναφέρεται και στις παραστάσεις στη Ρώμη, όπου παίχτηκαν και έργα του Μ. Χατζιδάκι. 

Σέργιος Τρουμπετσκόι: Τι μας διδάσκει η ιστορία της Φιλοσοφίας;

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Ὁ Σέργιος Τρουμπετσκόι (1862-1905) εἶχε κατ’ ἐξοχήν ἀσχοληθεῖ μέ τήν ἀρχαία ἑλληνική φιλοσοφία, ἰδιαιτέρως δέ μέ τήν σχέση τῆς ἀρχαίας φιλοσοφίας καί τοῦ χριστιανισμοῦ καί τῶν ἀλληλεπιδράσεών τους. Στήν διερεύνηση αὐτή εἶχε ἀφιερώσει τέσσερις μονογραφίες: Ἡ μεταφυσική στήν ἀρχαία Ἑλλάδα (1890), Ὑποθετικός παγανισμός ἤ ψεύτικος χριστιανισμός (1891), Ἱστορία τῆς ἀρχαίας φιλοσοφίας (1892) καί Τό δόγμα τοῦ Λόγου στήν ἱστορία του (1900). 

Τό ἄρθρο «Чему учит история философии» τοῦ Σεργίου Τρουμπετσκόι εἶχε περιληφθεῖ στήν μνημειώδη ρωσσική ἔκδοση τοῦ 1902 ὑπό τήν ἐπιγραφή Проблемы идеализма, μαζί μέ ἄλλα κείμενα, συγκεκριμένα τοῦ ἀδελφοῦ του Eὐγενίου Τρουμπετσκόι, τοῦ Σ. Μπουλγκάκωφ, τοῦ Ν. Μπερντιάγιεφ, τοῦ B. A. Κιστιακόφσκι, τοῦ Π. Στροῦβε, τοῦ Σ. Φράνκ κ.ἄ. Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ὁ τόμος Προβλήματα ἰδεαλισμοῦ ὁριοθετοῦσε τότε τήν μετάβαση ἀπό τόν μαρξισμό στόν ἰδεαλισμό.

Γιά τήν μετάφραση τοῦ ἄρθρου τοῦ Σ. Τρουμπετσκόι ἔλαβα ὑπ’ ὄψιν τό ρωσικό πρωτότυπο (ἀνατύπωση Μόσχα 2002, σσ. 483-504). Ἀρχικά, ἕνα μικρό ἀπόσπασμα τοῦ ἄρθρου τοῦ Ρώσου φιλοσόφου εἶχα δημοσιεύσει στό περιοδικό Εὐθύνη (τ. 449, 2009, σσ. 237-238). Ἀργότερα, δημοσίευσα τήν πλήρη μετάφραση τοῦ ἄρθρου τοῦ Ρώσου φιλοσόφου στό περιοδικό Στέπα (τ. 4, 2016, σσ. 234-248), ἀπ’ ὅπου καί ἀναδημοσιεύεται σήμερα αὐτοτελῶς. 

Ἐπιδίωξη τῆς φιλοσοφικῆς ἀναζητήσεως εἶναι, σύμφωνα μέ τόν Σ. Τρουμπετσκόι, ἡ «ἐπιδίωξη τοῦ ὅλου»: αὐτή εἶναι «εἶναι τό ζωτικό νεῦρο τῆς φιλοσοφίας, ἡ πηγή τῶν δημιουργικῶν της συλλήψεων, τῆς πίστεώς της καί μαζί τοῦ σκεπτικισμοῦ της, τῆς διαρκοῦς ἀμφιβολίας της, τῆς διαρκοῦς κριτικῆς αὐτῶν πού ἔχει ἐπιτύχει. Ἐμπνευσμένη ἀπό αὐτήν τήν ἐπιδίωξη, ἡ πραγματική φιλοσοφία μᾶς δείχνει τό περιορισμένο τῆς πραγματικῆς γνώσεως. Ἡ δύναμή της ἐκδηλώνεται καί στήν δημιουργική δραστηριότητα τῆς ἀντιλήψεως μἐσῳ τῆς ὁποίας δημιουργεῖ τίς μορφές τοῦ Ἀληθοῦς. Αὐτή ἡ ἕλξη πρός τό Ἀληθές πού ἀποτελεῖ τήν οὐσία τῆς φιλοσοφίας, προσδιορίζει τήν σημασία της ὄχι μόνον στήν ἐξέλιξη τῆς ἀνθρώπινης γνώσεως, ἀλλά καί στήν ἐξέλιξη τοῦ ἀνθρώπινου πνεύματος ἐν γένει: ἡ φιλοσοφία, πού εἶναι ἰδεώδης γενεσιουργός δύναμη, εἶναι συνάμα καί μεγαλειώδης ἀπελευθερωτική δύναμη τῆς ἀνθρωπότητας, ἡ ὁποία μᾶς βγάζει ἀπό τά δεσμά τῆς πνευματικῆς σκλαβιᾶς καί δείχνει στήν ἀνθρωπότητα τόν δρόμο τῆς ἀληθινῆς ἐλευθερίας». 

Καί, σέ ἀντίθεση μέ ἑρμηνευτικές κατευνθύσεις τῆς ἐποχῆς μας, θά προσθέσει ὁ Ρῶσσος φιλόσοφος ὅτι «ἡ φιλοσοφία ἀναζητεῖ τήν ἀλήθεια καί ὄχι τήν πρωτοτυπία. Ἡ αὐτοτέλεια τῆς φιλοσοφίας προσδιορίζεται ὄχι ἀπό τήν ὑποκειμενική αὐθαιρεσία, ὄχι ἀπό τήν ἔλλειψη σωστῆς μορφώσεως καί θετικῶν γνώσεων, ἀλλά ἀπό τό βάθος, τήν εἰλικρίνεια, τήν ἀκεραιότητα τοῦ φιλοσοφικοῦ ἐνδιαφέροντος καί τοῦ εὔρους τῆς προσεγγίσεως». 

Στίς συμπερασματικές του σκέψεις στό παρόν κείμενο ὁ Σ. Τρουμπετσκόι θά ἐπισημάνει ὅτι «ἡ ἱστορία μᾶς δείχνει τί ἔδωσε ἡ φιλοσοφία στήν χριστιανική σκέψη, πῶς συνέβαλε στήν σχολαστική μεσαιωνική σκέψη, πῶς ἀνανέωσε τίς πνευματικές δυνάμεις τῆς Εὐρώπης, ἀπελευθερώνοντας τήν σκέψη της ἀπό τόν δογματισμό, ἀφοῦ ὁ μεσαιωνικός χριστιανισμός ἀπέκλινε ἀπό τούς ἀρχικούς κανόνες καί ἔμεινε στάσιμος σέ ἐποχές περίπου εἰδωλολατρικές. Το σπουδαῖο πνευματικό κίνημα πού ἔχει ξεκινήσει ἀπό τήν ἐποχή τῆς Ἀναγεννήσεως, δέν σταμάτησε μέχρι τίς ἡμέρες μας καί δέν θά σταματήσει, ὅσο ἡ ἀνθρωπότητα ζῆ καί σκέπτεται, ὅσο τό ἰδεῶδες τοῦ Ἀληθοῦς θά εἶναι ἀπέναντί της».

ΝΙΚΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: ΕΝΑΣ ΦΕΡΕΛΠΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο νέος και φέρελπις ιστορικός Νίκος Καποδίστριας, με σπουδές και ερευνητική εργασία στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, ως υπότροφος της Ακαδημίας Αθηνών, μας έχει δώσει μέχρι τώρα πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες που αφορούν κυρίως στον τόπο καταγωγής του, στην Ζάκυνθο. Ανάμεσά τους: 

- Το προσφερτό φέουδο του Μερκάτη στο Μπανάτο της Ζακύνθου (τέλη 18ου αιώνα). Ι΄ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο, Κέρκυρα 30 Απριλίου – 4 Μαΐου 2014. 

- Ιόνιοι άρχοντες και κλήρος στα χρόνια αρχιερατείας του Σωφρόνιου Κουτούβαλη (1759-1782). Θησαυρίσματα/Thesaurismata (έκδοση Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας) 44 (2014), 345-360. 

- "Violence and Politics: Ideologies, Identities, Representations", Third Colloquium of Young Researchers, 14, 15 & 16 January 2016, Faculty of History and Archaeology, University of Athens. 

- Μορφές διατάραξης της «θείας τάξης» στα ζακυνθινά χρονικά και η οργάνωση της συλλογικής μνήμης (17ος -18ος αι.). 

Επομένως, το γεγονός ότι την Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2020, ανακηρύχτηκε Διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με άριστα ομόφωνα, δικαιώνει τους ερευνητικούς κόπους του και ανοίγει γι’ αυτόν νέες προοπτικές σοβαρής και ουσιαστικής επιστημονικής εργασίας. 

Ο Νίκος Καποδίστριας, γιος του ποιητή π. Παναγιώτη Καποδίστρια και της ευγενεστάτης Φωτεινής, υπέβαλε και υποστήριξε στην αρμόδια επταμελή επιτροπή την διδακτορική του διατριβή, με θέμα: "Στάσεις και μορφές αρχοντικής εξουσίας στη βενετική Ζάκυνθο. Η οικογένεια Μακρή και τα "Ορλωφικά" (1770)". 

Στην παρουσίαση παρέστη και η ακαδημαϊκός Χρύσα Μαλτέζου, επί σειρά ετών διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας. 

Η επιτροπή επήνεσε την ερευνητική εργασία του Νίκου Π. Καποδίστρια, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι φωτίζεται επαρκώς μια σημαντική πτυχή της ιστορίας της βενετικής Ζακύνθου μέσα από πολύτιμο αρχειακό υλικό, κατάλληλα επεξεργασμένο. 

Εν όψει της επετείου των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ας ελπίσουμε ότι θα αξιοποιηθούν από τους αρμόδιους φορείς νέοι επιστήμονες, όπως ο Νίκος Καποδίστριας, με ικανό επιστημονικό οπλισμό, «με λογισμό και μ’ όνειρο».

Η Comedia dell' Arte του Γιάννη Σκαρίμπα από τον Κωστή Δεμερτζή (βίντεο)

Στις 23 Ιανουαρίου 2020 ο Δρ Μουσικολογίας, νομικός και φιλόλογος Κωστής Δεμερτζής έδωσε μια σημαντική διάλεξη στην Χαλκίδα, στην αίθουσα "Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος" του Α΄ Γυμνασίου Χαλκίδας, στο σχολείο όπου είχε φοιτήσει ως μαθητής του εξαταξίου Γυμνασίου. 

Ο Κωστής Δεμερτζής "διάβασε" και ανέπτυξε το ποίημα Comedia dell' Arte, του Γιάννη Σκαρίμπα, ζωγραφίζοντας, ταυτόχρονα, στον πίνακα την παράσταση στην οποία αναφέρεται. 

Στον πίνακα ζωγράφισε, στη συνέχεια, τέσσερα πεντάγραμμα, στα οποία "γράφεται" η πολυφωνία του Σκαρίμπα. Στο πάνω ο "θαυμασμός" (τενόρος, δίνει το tenor), στο δεύτερο η αφήγηση (μελωδία), στο τρίτο η υλικότητα (αντίστιξη) και στο τέταρτο το "μπάσο", ή "βάθος" (το "νόημα", η "εξήγησις"). 

Λ.χ., στην πρώτη στροφή: 

Στο κατάφωτο - τι ωραία - πανί μας 

Να προβαίνουμε Καραγκιόζη μου, κι αχ, τι 

Αχ, τι μέθη, ως κρυφά θα κινεί μας 

Να πηγαίνουμε - οι ζωή - πηδηχτοί. 

(α) Το "τι ωραία", το "αχ, τι", "αχ, τι μέθη", είναι ο τενόρος. 

(β) Το "να προβαίνουμε, Καραγκιόζη μου", είναι η αφήγηση. 

(γ) Το "κατάφωτο πανί", "να πηγαίνουμε πηδηχτοί", η αντίστιξη ("ύλη"), 

(δ) Το "κρυφά θα κινεί μας η ζωή", το "νόημα", το "βάθος". 

Ένα πέμπτο, αόρατο στο ποίημα επίπεδο, οι διακειμενικές συνδέσεις, λ.χ. με άλλα ποιήματα του Σκαρίμπα κ.τ.λ. 

Στην ξεχωριστή και …πολυσυλλεκτική αυτή διάλεξη του Κωστή Δεμερτζή, παρέστησαν: ο Παπαδιαμαντολόγος – ας τον πούμε έτσι - Νίκος Τριανταφυλλόπουλος, ο οποίος μας έχει δώσει και σημαντικά κείμενα για τον Γ. Σκαρίμπα, ο Δρ Φιλολογίας Άγγελος Μαντάς, η Σούλα Παπαγεωργοπούλου (ειδικευμένη στον Σκαρίμπα), άλλοι φιλόλογοι και Σκαριμπιστές της Χαλκίδας.

Παραθέτουμε στη συνέχεια το βίντεο της πολύ ενδιαφέρουσας διάλεξης του Κ. Δεμερτζή. 

 

«Οι μισές απόκριες ανήκουν στους νεκρούς»...

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

«Οι μισές απόκριες ανήκουν στους νεκρούς», λέει ο ποιητής, παραπέμποντας ίσα στα συναξάρια:
Το Σαββάτο προ της Απόκρεω (Ψυχοσάββατο) «μνήμην επιτελούμεν πάντων των απ’ αιώνος κεκοιμημένων» και το Σάββατο της Τυρινής «μνήμην επιτελούμεν πάντων των εν ασκήσει λαμψάντων». Οι νεκροί μάς καλούν σ’ ένα «διπλό ταξίδι». Σε μια εσχατολογική προοπτική όπου ο υλικός κόσμος χάνει τη συνοχή του και ο χρόνος τη διάρκειά του καθώς «παγιδευμένοι είμαστε στην αβεβαιότητα…».

Η «μελέτη θανάτου» των αρχαίων και η «μνήμη θανάτου» των χριστιανών, συναντώνται εκεί όπου «ξαφνικά πρόσωπο ζωντανό φορά μάσκα θανάτου». Και ζει το πρόσωπο ζώντας τον θάνατό του. Χωρίς, ίσως, να το ξέρει.

«Κι όποια μνήμη κρύβεται στο κρυφτό

φοβάται πως για πάντα θα χαθεί

κι όποια κρύβεται νεκρή

φοβάται πως ζωντανή θα τη βρούν».

Η μνήμη που κρύβεται στο κρυφτό γεννάει λήθη. Η άλλη που κρύβεται νεκρή τίκτει αιωνιότητα. Τα πάντα, στην ποίηση του Β. Αρφάνη, διηγούμενα φθορά, θάνατο και ματαιότητα, υποδηλώνουν την αναζήτηση και τα βάθη κάποιου άλλου Είναι. Το Είναι του Ενός Καθολικού Προσώπου που ανακαλύπτεται διά της αγνωσίας:

«Χωρίς να ξέρω το ένα πρόσωπό μου

το ένα και μοναδικό που σε μια μόνο πόλη ζει

σε ένα σπίτι μόνο επιστρέφει

μόνο μια πόρτα ανοίγει».

Η αιωνιότητα, δια της μνήμης θανάτου, κρούει την θύρα της ψυχής, που είναι κλειστή από το φόβο. Την ανοίγει και κατοικεί μόνιμα πια εκεί ο «άφοβος φόβος» που φέρνει η τελεία συναίσθησις του θανάτου.

Το Καρναβάλι του Β. Αρφάνη είναι, λοιπόν, τα παιδικά χρόνια, τα παιχνίδια στον κήπο, χορός με τους αθέατους, οδυνηρή εναλλαγή προσώπου και μάσκας, «σώματα που είναι άφαντα από χρόνια», σπίτια μνήμης, μνήμες που με δείπνο μοιάζουν, η εικόνα της μάνας του που χορεύει κοκέτα, δυο ερωτευμένοι που δεν γνωρίζονται, ο χαρταετός στον ουρανό μαζί με το πέταγμα του εαυτού, ένας καφές μοναχικός – συνομιλία με το χρόνο, προσκλητήριο νεκρών, μνήμη θανάτου.

Το Καρναβάλι του Β. Αρφάνη είναι ένα φιλί. Ένα φιλί ηδονικό που δίνει στο Χάρο «ο ωραίος της παρέας που μοιραία γυναίκα είχε ντυθεί», ένα

«φιλί ειρηνικό

που έκανε ύστερα τον γύρω της παρέας

σαν το κοινό ποτήρι το κρασί

στα μυστικά μας δείπνα».

Στο Καρναβάλι του Β. Αρφάνη η Κυριακή βάφεται Κόκκινη. Συναντάς ζευγάρια που γλίτωσαν από τους κεραυνούς, μικροπωλητές που στους πάγκους στεγνώνουν τα μάγια, παλιούς θεούς ανάμεσα στα τραπεζάκια, ζητιάνους που γλίτωσαν από τις κατολισθήσεις και φοράνε τα καλά τους γάντια. Και για φινάλε: «Η πόλη επέζησε χάρις στο Θεό».

Και ο Θεός ζει δια της μνήμης θανάτου. Η μνήμη του θανάτου δίνεται στον άνθρωπο από τον Θεό, για να τον σώσει από τον θάνατο, λένε οι Πατέρες. Εδώ ο ποιητής ιστορεί τις δικές του Απόκριες ως γεγονός υπαρξιακό, που προϋποθέτει νηφάλιο μέθη μιας αυξανόμενης μνήμης θανάτου, που πάσχει τα ανθρώπινα και τα θεία.

Από τη συλλογή ΑΠΟΚΡΕΩ του Βασίλη Αρφάνη (φιλολογικό ψευδώνυμο του πατρινού λογοτέχνη Βασίλη Λαδά), η οποία εκδόθηκε στα 2004 (Αθήνα, εκδ. Γαβριηλίδης), επέλεξα και διάβασα στην πρώτη εκδήλωση με τον γενικό τίτλο "Πατρινοί συνθέτες - Πατρινοί ποιητές", που διοργανώσαμε με το Καλλιτεχνικό Σύνολο "Πολύτροπον" στην Αθήνα, το ποίημα "Με κρασί και μύρα". 

"Με κρασί, με μύρα, με αρώματα

θα πλύνω τα κόκαλά σου..."

Γιατί όπως λέει ο ποιητής: «Οι μισές απόκριες ανήκουν στους νεκρούς»...

Gabriella Smart: Μια σπουδαία ερμηνεύτρια της σύγχρονης μουσικής

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Ο Foundation IHOS Amsterdam (καλλιτεχνικός οργανισμός ΗΧΟΣ με έδρα το Άμστερνταμ) και το Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου διοργάνωσαν μια ξεχωριστή συναυλία με τίτλο «Συζεύξεις», την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2020 στην αίθουσα Διδασκαλίας της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης του Συλλόγου Oι Φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με έργα λόγιας μουσικής του Constantine Koukias (Κωνσταντίνος Κουκιάς) και του Σπύρου Μάζη. 

Τα έργα ερμήνευσαν, ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου, διακεκριμένοι μουσικοί. 

Ξεχωρίσαμε την διεθνούς φήμης σολίστ στο πιάνο Gabriella Smart, η οποία ερμήνευσε απαράμιλλα δύο έργα του Σπύρου Μάζη: 

- Nocturne για πιάνο και ηλεκτρονικά 

- King’s Stone για πιάνο, κόρνο, τρομπέτα και τρομπόνι 

και ένα του Constantine Koukias (Αυστραλία/Ολλανδία), το περίφημο Ediacara (προεπισκόπηση), που αποτελεί πραγματικά ένα παράθυρο στο βαθύτερο αρχέγονο χρόνο για πιάνο και ποικίλα μέσα.

Η Gabriella Smart ήταν ερμηνευτικά καθηλωτική και μυσταγωγική. Με κατακτημένη τεχνική, αλλά και με βαθύ αίσθημα, απέδωσε τα σύγχρονα, από κάθε άποψη, έργα των δύο ελλήνων συνθετών με δεξιοτεχνία και εκφραστικότητα απαράμιλλη. Κάλλιστα οι ερμηνείες της μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ερμηνείες αναφοράς. 

Η Gabriella Smart, από την Αδελαΐδα της Αυστραλίας ανήκει στους μουσικούς που όχι απλώς υποστηρίζει την σύγχρονη μουσική, αλλά την αναδεικνύει με τις ερμηνείες της και με τον αρτιότερο τρόπο. Έχει θέση το σπουδαίο ταλέντο της στην υπηρεσία των σύγχρονων συνθετών, προβάλλοντας τα πειραματικά, πολλές φορές, έργα τους ως κλασικά! Γι’ αυτό πανάξια έχει λάβει διακρίσεις, όπως το υψηλού κύρους “Prelude Composer” στην Αυστραλία και το “City of Music” της UNESCO στο Κατοβίτσε της Πολωνίας. (2018). 

Επίσης, έχει πάρει την υποτροφία Churchill το 2010. Έχει ερμηνεύσει και παρουσιάσει περισσότερα από σαράντα νέα έργα για σόλο πιάνο συνθετών από την Αυστραλία, την Ευρώπη και την Κίνα. Έτσι, η συμβολή της στην ανάδειξη του αποικιακού πιάνου στην Αυστραλία είναι πολύ μεγάλη. Η ίδια μιλάει με πάθος για την αυστραλιανή μουσική, θεωρώντας ότι υπηρετεί μια μουσική κληρονομιά που οι περισσότεροι την αγνοούν, ενώ έχει πάρα πολλά να πει στο σήμερα. 

Έχει πάρει πολλά βραβεία, όπως της Creative Fellowship της Arts SA και του Συμβουλίου της Αυστραλίας για τις τέχνες και της Cité International des arts Paris Residency (2019). Εμφανίζεται ως σολίστ με την οικονομική υποστήριξη του Αυστραλιανού Συμβουλίου Τεχνών, της Κυβέρνησης της Νότιας Αυστραλίας και της Chamber Music Adelaide.

"ΟΤΤΩ ΤΙΣ ΕΡΑΤΑΙ" - ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΟΥ ΠΑΤΡΙΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Ο αγώνας μεταξύ Αποκριάς και Σαρακοστής – Pieter Bruegel the Elder

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το δικό μου Πατρινό Καρναβάλι θα περιλάμβανε: 

- «Το Αποκρηάτικο Όνειρο» (A Dream in Carnival) της συνθέτριας Ελένης Λαμπίρη (κεφαλληνιακής καταγωγής που έζησε και έδρασε μεγάλο μέρος της ζωής της στην Πάτρα), σε λιμπρέτο Γρηγορίου Ξενοπούλου. Μια οπερέτα – η πρώτη γυναίκας συνθέτριας – που ανέβηκε στα Παναθήναια του 1913 και δεν ξαναπαίχτηκε ποτέ… 

- Την σουίτα μπαλέτου «Ελληνική Αποκριά» του Μίκη Θεοδωράκη, που είχε ανεβάσει το «Ελληνικό Χορόδραμα» της Ραλλούς Μάνου (1953-54), στην χορογραφία της Ρ. Μάνου ή και σε μια σύγχρονη εκδοχή, αν προτιμάτε. 

- Το έργο «Η τελευταία μάσκα – fallimento» του Κώστα Λογαρά, σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου, που ανέβηκε στην Πάτρα το 2006 στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και σίγουρα θα έπρεπε να ξαναπαιχτεί. Ευτυχώς βγήκε αυτές τις μέρες το βιβλίο με το κείμενο της παράστασης. 

- Την ποιητική συλλογή «Πικρό Καρναβάλι» του Νάνου Βαλαωρίτη (Ψυχογιός 2013). 

- Την ποιητική συλλογή «Απόκρεω» του Βασίλη Αρφάνη (Γαβριηλίδης 2004). 

- Την όπερα του Τζουζέπε Βέρντι «Χορός Μεταμφιεσμένων» (Un ballo in maschera). 

- Την ορχηστρική σουίτα «Καρναβάλι των ζώων» (Le Carnaval Des Animaux και ο υπότιτλος Grande fantaisie zoologique) του σπουδαίου γάλλου συνθέτη Καμίγ Σεν Σανς (1835-1921). Πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα έργα κλασικής μουσικής για παιδιά. 

- Το "Καρναβάλι" (Carnaval, Op. 9) του Ρόμπερτ Σούμαν, για σόλο πιάνο (1834 - 1835). Ο υπότιτλος του έργου: Scènes mignonnes sur quatre notes (Μικρές σκηνές σε τέσσερις νότες). Αποτελείται από 21 μέρη που συνδέονται με ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Η χρονική του διάρκεια είναι περίπου 30 λεπτά. Ιδανική ερμηνεύτρια θα ήταν η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, ειδική στον Σούμαν. 
- Το τραγούδι Manha de Carnaval (από την ταινία Orpheo Negro), όπως το ερμηνεύει η Φλέρυ Νταντωνάκη. 

- Τα «ανίερα-ιερά» παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς, όπως τα εξέδωσε η Δόμνα Σαμίου. 

Μεγάλο καρναβάλι Οστάνδη 1934 – Felix Labisse

- Μια έκθεση ζωγραφικής με πίνακες διάσημων ζωγράφων για το Καρναβάλι, π.χ. Καρναβάλι του Harlequin του Joan Miro (1923) ή Καρναβάλι του Candido Portinari (1924) ή και το Καρναβάλι στην Αθήνα του Νικολάου Γύζη (1892). Φαντασθείτε να μεταφέρονταν όλοι οι σχετικοί πίνακες στην Πάτρα! Διεθνές γεγονός! 

- Μια έκθεση γλυπτικής, με αφορμή το Καρναβάλι. Παραγγελίες σε έλληνες γλύπτες. Τα έργα θα τοποθετούνταν σε εμβληματικούς χώρους της πόλης. Υπαίθρια καρναβαλική γλυπτοθήκη. 

- Μία θεολογική ημερίδα με αφορμή την περίφημη ομιλία του μακαριστού Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος (ιεράρχου του Οικουμενικού Θρόνου) για τον Καρνάβαλο, που εκφωνήθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών το 1970. 

- Τα ...μετα-κείμενα για τις Απόκριες στην Κωνσταντινούπολη του Γέροντος Χαλκηδόνος Αθανασίου (επίσης ιεράρχου του Οικουμενικού Θρόνου). 

- Τα «Επίκαιρα» για το Πατρινό Καρναβάλι, ήτοι συγκέντρωση όλου του παλιού, ασπρόμαυρου υλικού για τον θεσμό, καθώς και οι αναφορές σε ελληνικές ταινίες. 

Αυτά και κάποια άλλα ακόμα… 

Καλή Σαρακοστή, αγαπητοί συνοδίτες.

" Μεταξύ Ιστορίας και Εσχάτων" - Ένα βιβλίο για τον Παναγιώτη Νέλλα από τον θεολόγο Χρήστο Γκουνέλα

"Μεταξύ Ιστορίας και Εσχάτων - Η θεολογία του ενανθρωπισμού και των επίγειων πραγματικοτήτων στον Παναγιώτη Νέλλα", είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του θεολόγου Χρήστου Γκουνέλα, το οποίο κυκλοφορήθηκε από τις Εκδόσεις "Επέκταση". 

Πρόκειται για μια απόπειρα σύγχρονης ερμηνευτικής κριτικής προσέγγισης της θεολογίας του Παναγιώτη Νέλλα (1936-1986), ενός θεολόγου, ο οποίος σημάδεψε ανεξίτηλα τη μεταπολεμική και εν συνεχεία τη μεταπολιτευτική θεολογία στην Ελλάδα. 

Στο εν λόγω βιβλίο ανιχνεύονται καταρχάς οι θεολογικές απαρχές του Παναγιώτη Νέλλα, τόσο οι σύγχρονες, όσο και οι παραδοσιακές. Έτσι, στο πρώτο κεφάλαιο, αναπτύσσονται από τον συγγραφέα οι βασικές αρχές της μεταπολεμικής Δυτικής θεολογικής σκέψης αναφορικά με τη θεολογία του εσχατολογισμού, του ενανθρωπισμού και των επίγειων πραγματικοτήτων. Η θεολογία στη δυτική Ευρώπη, αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, προσπάθησε να πάρει θέση απέναντι (και μέσα) στην ιστορία, με αφορμή βεβαίως τους δύο παγκόσμιους πολέμους που προηγήθηκαν και τις τραγικές συνέπειές τους. Ο Θεός είναι παρών στην ιστορία; Μετέχει σε αυτήν και με ποιο τρόπο; Μήπως ο άνθρωπος είναι "ριγμένος" μόνος του μέσα στην τραγική του ιστορία; Ποιά τελικά είναι (ή θα πρέπει να είναι) η θέση της Εκκλησίας και της Θεολογίας της μέσα στον Κόσμο και την Ιστορία; Το μήνυμα της Ανάστασης του Χριστού εμποτίζει την ιστορία; Ή ο Χριστός παραμένει μόνος Του, άσαρκος, εκτός της ανθρώπινης ιστορίας, "προδομένος", ενίοτε, ακόμη και από την ίδια την ανθρωπινότητα της Εκκλησίας Του και τη Θεολογία; Ποιός, λοιπόν, κατευθύνει την ιστορία και πού; Αυτά και άλλα, πολλά ακόμη, αμείλικτα ερωτήματα του Κόσμου, αλλά και της Θεολογίας τέθηκαν εκείνη την εποχή (και τίθενται, βεβαίως, και σήμερα), και εναγώνια ζήτησαν (και ζητούν) απάντηση. Η ισορρόπηση της Εκκλησίας (και της Θεολογίας) ανάμεσα στα Έσχατα και την Ιστορία, αποδείχτηκε δύσκολη, όχι μόνο στη θεωρία, αλλά ακόμη περισσότερο στην πράξη. Ο εγκλωβισμός στην Ιστορία (εκκοσμίκευση) ή αντίθετα στα Έσχατα (απόκοσμο) ήταν (και είναι) πάντα υπαρκτοί κίνδυνοι, ως οντολογικοί ύφαλοι και σκόπελοι, στο ταξίδι του καραβιού της Εκκλησίας μέσα στο πέλαγος της Ιστορίας. Η θεολογία του ενανθρωπισμού υπήρξε η θεολογική τάση, η οποία ήταν εγγύτερα στην πρόσληψη του ανθρώπου και της Ιστορίας του στο «εδώ και τώρα». Ενώ, η κατ’ επέκταση ανάπτυξη της θεολογίας των επίγειων πραγματικοτήτων, φιλοδοξούσε να μην αφήσει κανένα έργο του ανθρώπου έξω από τη θεία Χάρη και την ένωση με τον Δημιουργό. 

Σε ένα τέτοιο ιστορικό και θεολογικό περιβάλλον ανδρώθηκε ο Παναγιώτης Νέλλας, ο οποίος, ακολουθώντας ένα από τα βασικότερα αιτήματα της θεολογίας της εποχής του, αναζήτησε απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα μέσα στη μακροχρόνια εμπειρία της Εκκλησίας, όπως αυτή εκφράστηκε από την ίδια τη ζωή και τα γραπτά των Πατέρων της Εκκλησίας. Ο Παναγιώτης Νέλλας τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση στη θεολογική προσωπικότητα του Νικολάου Καβάσιλα, ίσως διότι ο Καβάσιλας κατόρθωσε να συνδυάσει, στη ζωή του και τη θεολογία του, την Ιστορία με τα Έσχατα. Άλλωστε, και ο ίδιος έζησε τότε σε μια ταραχώδη ιστορικά, κοινωνικοπολιτικά και εκκλησιαστικοθεολογικά εποχή με παράλληλες πνευματικές αναζητήσεις σε Δύση (Αναγέννηση) και Ανατολή (ησυχαστικές έριδες), κατορθώνοντας, ωστόσο, να ισορροπήσει ορθόδοξα ανάμεσα στον ουρανό και τη γη.
Στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου, ο συγγραφέας καταπιάνεται με αναλυτικό και ερμηνευτικό τρόπο με την εικονική οντολογία του ανθρώπου, τη θεολογία των δερμάτινων χιτώνων και τη Χριστομυστηριοκεντρική θεολογία του Παναγιώτη Νέλλα. Πρόκειται για τους θεολογικούς πυλώνες πάνω στους οποίους στήριξε ο Παναγιώτης Νέλλας την ορθόδοξη οντολογία και ανθρωπολογία του και την κατ' επέκταση ανάπτυξη της θεολογίας των επίγειων πραγματικοτήτων.
Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου, παρουσιάζονται οι απόψεις του Παναγιώτη Νέλλα μέσα από τον διάλογο του με επίγειες πραγματικότητες (δερμάτινους χιτώνες) της εποχής του και την προσπάθειά του για την εν Χριστώ πρόσληψή τους. Διαλέγεται, λοιπόν, με την επιστήμη, με τα κινήματα της εποχής, με την υπαρξιακή φιλοσοφία, ακόμη και με την αναρχία. Επιπλέον, οι σύγχρονες (και διαχρονικές) θέσεις του και η εν γένει πράξη του για την Παιδεία, για το μάθημα των Θρησκευτικών, για την Πολιτική, αλλά και για τον τρόπο διοίκησης της Εκκλησίας, φανερώνουν έναν θεολόγο με ανοιχτή καρδιά και ανοιχτό μυαλό, ο οποίος ζει μεταξύ της Ιστορίας και των Εσχάτων. Απέδειξε, τελικά, πως ο τρόπος ζωής που προτείνει ο Χριστός είναι εφαρμόσιμος μέσα στην Ιστορία, αρκεί να συναντήσει (ο Χριστός) ελεύθερες καρδιές, οι οποίες να θέλουν κενωτικά, αγαπητικά και προπάντων ελεύθερα, να τον ασκήσουν. Η ίδρυση της Σύναξης, από τον Παναγιώτη Νέλλα, ενός περιοδικού σπουδής στην Ορθοδοξία, μετουσιώνει ακριβώς τη διπλή κίνηση του Παναγιώτη Νέλλα προς τη Βασιλεία του Θεού και προς τον Κόσμο, κίνηση συνθετική, ασύγχυτη, αδιαίρετη και μυστηριακή.
Παράλληλα, σε όλα τα παραπάνω, ο συγγραφέας του βιβλίου δεν παραλείπει να καταθέτει με θετικά κριτικό τρόπο τις απόψεις του, ζωντανεύοντας ακόμη περισσότερο τις σελίδες του βιβλίου. Εκφράζεται έτσι - κατά το δυνατόν - τόσο η αγωνιώδης, όσο και η ελπιδοφόρα διαλεκτική ένταση της Ιστορίας και των Εσχάτων, της «ήδη» και της «όχι ακόμη» παρουσίας του Χριστού, στο «εδώ και τώρα».

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΚΟΥΝΕΛΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΕΛΛΑ by Panagiotis Andriopoulos on Scribd

Η "ΕΚΛΕΙΨΙΣ" ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ ΣΤΑ ΑΡΑΒΙΚΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στην αραβική εφημερίδα Al-Araby Al-Jadeed, στις 9 Σεπτεμβρίου 2018, δημοσιεύτηκε στα αραβικά ένα ποίημα της Κικής Δημουλά, η οποία ...απέδρασε χθες (22-2-2020) προς τ' άστρα. 

Την μετάφραση από τα ελληνικά στα αραβικά έκανε ο Ρόνι Μπου Σάμπα, πτυχιούχος Αραβικής και Ελληνικής Φιλολογίας, Θεολογίας, μεταφραστής και υποψήφιος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Είναι το μοναδικό, μέχρι τώρα, ποίημα της Κικής Δημουλά που μεταφράζεται από το πρωτότυπο στα αραβικά, γιατί έχουμε τέσσερα ακόμα ποιήματά της στα αραβικά αλλά μεταφρασμένα από τα αγγλικά ή τα γαλλικά.
Ο Ρόνι Μπου Σάμπα έχει δημοσιεύσει μεταφράσεις του στα αραβικά των ποιητών: Νίκου Γκάτσου, Γιάννη Ρίτσου, Κωνσταντίνου Καβάφη, Οδυσσέα Ελύτη, Γιώργου Σεφέρη, Κωστή Μοσκώφ, Μανώλη Αναγνωστάκη, Τάσου Λειβαδίτη, Νικηφόρου Βρεττάκου, Ολυμπίας Καράγιωργα, Βασίλη Λαδά, π. Παναγιώτη Καποδίστρια, Στυλιανού Χαρκιανάκη (μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας), Μαρίας Λαϊνά, κ.α. καθώς κι ένα άρθρο μελέτη για τον Λίβανο στο ημερολόγιο του Σεφέρη. 

Συνεργάζεται με την ευρείας κυκλοφορίας στον αραβικό κόσμο εφημερίδα Al-Araby Al-Jadeed και στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας απέστειλε και το ποίημα της Κικής Δημουλά, το οποίο δημοσιεύτηκε τόσο στην έντυπη όσο και στην ηλεκτρονική μορφή της Al-Araby.  Η δημοσίευση συνοδεύεται και από φωτογραφία της ποιήτριας.

Έκλειψις 
Παρατηρήσατε το φαινόμενό μου;
Την ολική μου, επιτέλους, έκλειψη;

Είχα ένα ιδιόκτητο διακριτικό στερέωμα,
προσωπικής μου χρήσεως,
που, διατρέχοντάς το,
έγραφα στίχους:
εν ολίγοις διένυα ευπρεπώς τη μοίρα μου.

Χθες λοιπόν,
περί την δωδεκάτην βραδινήν,
χωρίς καμιά ορατή αιτία,
εγώ, ο λυρικός μικρός πλανήτης,
έπαθα ολική σχεδόν έκλειψη.

Από τη συλλογή Ερήμην (1958) της Κικής Δημουλά

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η συγκεκριμένη αραβική εφημερίδα κάνει σήμερα (23-2-2020) ένα μικρό αφιέρωμα στην ποιήτρια, με αφορμή τον θάνατό της, βάζοντας πάλι την μετάφραση στα αραβικά του ποιήματος "Έκλειψις" από τον Roni Bou Saba. 

Αλλά το ποίημα "Έκλειψις" έχει ανέβει και στο facebook προς τιμήν της μεγάλης ποιήτριας, την οποία φαίνεται πως τιμά και η αραβική διανόηση. 

"Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΣΚΑ" ΤΟΥ Κ. ΛΟΓΑΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥ Θ. ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΥ: Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ίσως η σημαντικότερη εκδήλωση της αλήστου μνήμης διοργάνωσης «Πάτρα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2006» ήταν η παράσταση "Η Τελευταία Μάσκα - Fallimento" των Κώστα Λογαρά και Θεόδωρου Τερζόπουλου. 

Είναι όντως μια θεατρική ωδή για την Πάτρα, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια οικουμενική παράσταση, αφού ξεπερνάει το τοπικό με τρόπο απολύτως φυσικό. 

Μια σπουδαία ιδέα του αείμνηστου Θάνου Μικρούτσικου, του ανθρώπου που σχεδίασε το πρόγραμμα της Πολιτιστικής και η Πάτρα – που τώρα τον υμνεί – τότε τον είχε «κακοποιήσει».

Μετά από 16 χρόνια, από το ανέβασμα της παράστασης, κρατάμε στα χέρια μας το βιβλίο με το κείμενο της παράστασης και πολλά άλλα σημαντικά στοιχεία. 

Οι εκδόσεις Πικραμένος, με γνώση και ευαισθησία, φρόντισαν την σχετική έκδοση η οποία περιλαμβάνει: 

- Την πορεία προς την τελική σύνθεση 

- Το κείμενο της παράστασης 

- Το αρχικό κείμενο 

- Την επεξεργασία του αρχικού κειμένου και πρόσθετα κείμενα που ζήτησε ο σκηνοθέτης από τον συγγραφέα 

- Φωτογραφίες από την παράσταση 

- Ημερολόγιο Παραστάσεων 

- Πρόγραμμα της παράστασης 

- Κριτικές στον έντυπο και ψηφιακό τύπο - Newplays from Europe 2006, Malersaal, Βισμπάντεν – Γερμανία 

- Ρεπορτάζ, δημοσιεύσεις για το έργο.

Ο οικουμενικός Θόδωρος Τερζόπουλος λέει για το έργο: 

"Η Τελευταία μάσκα είναι μια θεατρική ωδή πάνω στην ιστορία της Πάτρας με τη μορφή ενός πολύπτυχου χορικού, όπου τις φωνές της πόλης τις μοιράζονται οι ηθοποιοί, προσπαθώντας να βρουν την ταυτότητά τους, ερμηνεύοντας τις φωτεινές και σκοτεινές πλευρές της ιστορικής διαδρομής της και πραγματικές ιστορίες, όπως την ιστορία της στοιχειωμένης Πατρινέλας. Τελικά προσπαθούν όλοι ως κομμάτια και δυναμικές αυτής της πόλης να περάσουν στη συμφιλίωση και στην υπέρβαση. Το χρονικό πλαίσιο της καρναβαλικής περιόδου χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να γίνει αναφορά στο διφυές στοιχείο του ανθρώπου, στη δισυπόστατη φύση του: αφενός μεν στον παραλογισμό, τον εκφραζόμενο στη συγκεκριμένη περίοδο, και αφετέρου στην κάθαρση που συντελείται με την καύση του Καρνάβαλου, οπότε και αποκαθίσταται η τάξη και η λογική". 

Ο Κώστας Λογαράς μας εξηγεί την πατρινή ιστορία με τις βαθιές ρίζες των μύθων: 

"Η ιστορία που χρησιμοποιήθηκε σαν καμβάς -και μόνον- για την Τελευταία μάσκα είναι πραγματική και είχε συγκλονίσει την Πάτρα τη δεκαετία του '60. Μια γυναίκα προδομένη από τον εραστή της και παθιασμένη για εκδίκηση σκοτώνει το παιδί του στην περιοχή του Δασυλλίου, δίπλα στα τείχη του μεγάλου Κάστρου. Η παιδοκτόνος μοιχαλίδα καταδικάζεται και λίγο αργότερα αυτοκτονεί μέσα στη φυλακή της. Τα γεγονότα στη θεατρική τους εκδοχή διαδραματίζονται σε περίοδο καρναβαλιού, μια γιορτή ταυτισμένη με τη Διονυσιακή λατρεία και την παραφορά. Η ηρωίδα, ενδεδυμένη τα προσωπεία της στοιχειωμένης Πατρινέλας ή της πόρνης του Μανζάρ, κι ακόμα της Βακχικής Αγαύης και της αρχαίας Τρικλαρίας Αρτέμιδος (όλες γυναίκες - σύμβολα του Πάθους), σκάβει βαθιά τις ρίζες των μύθων που γεννήθηκαν στη γη της Αχαΐας και συνδέει το παρελθόν με το παρόν μας". 

Η παράσταση θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ο ορισμός του πάθους. Έχει διονυσιακό και βεβακχευμένο χαρακτήρα, αλλά αυτό δεν την καθιστά «καρναβαλική». Είναι πέρα από το Καρναβάλι και δη το πατρινό, επιτρέψτε μου. Αγγίζει τα όρια της αρχαίας τραγωδίας. Άλλωστε ο Θ. Τερζόπουλος της τραγωδίας διάκονος είναι. 

Όσο για τον Κώστα Λογαρά θεωρώ πως είναι πάντα - έτσι ή αλλιώς - πάσχων και παθών! Ή, για να παραλλάξω τον Παπαδιαμάντη, «ύπαγε, ανίατε, το πάθος θα είναι η ζωή σου». 

Σημείωση: Δημοσιεύουμε εδώ τα σχετικά με την παράσταση από το συνολικό πρόγραμμα της Πολιτιστικής που αφορούσε στο Καρναβάλι (21/1-5/3/2006).

ΤΟ "ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ" ΤΟΥ ΡΩΜΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΕΛΩΔΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΠΟΚΡΕΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΟΔΩΡΟ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Tο 1965, πριν 55 χρόνια, ο αείμνηστος Θόδωρος Αντωνίου συνέθεσε το έργο του Κοντάκιον, σε ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού. Ένα έργο εσχατολογικό από κάθε άποψη! 
Το έργο ήταν παραγγελία της Διεθνούς Εταιρίας Χάινριχ Σύτς.

Ο Θ. Αντωνίου επιλέγει να επεξεργαστεί το Κοντάκιον της Μελλούσης Κρίσεως, το οποίο ψάλλουμε στην Εκκλησία την Κυριακή των Απόκρεω, όταν διαβάζεται η περίφημη παραβολή της Δευτέρας Παρουσίας. 

Ὅταν ἔλθῃς ὁ Θεός, ἐπὶ γῆς μετὰ δόξης, καὶ τρέμωσι τὰ σύμπαντα, ποταμὸς δὲ τοῦ πυρὸς πρὸ τοῦ Βήματος ἕλκῃ, καὶ βίβλοι ἀνοίγωνται, καὶ τὰ κρυπτὰ δημοσιεύωνται, τότε ῥῦσαί με, ἐκ τοῦ πυρὸς τοῦ ἀσβέστου, καὶ ἀξίωσον, ἐκ δεξιῶν σου μὲ στῆναι, Κριτὰ δικαιότατε. 
Ακολουθεί ένα κείμενο σχετικό με την Ανάληψη και την μέλλουσα κρίση, που πρέπει να ερευνηθεί ως προς την προέλευσή του, καθώς δεν είναι ο Οίκος του Τριωδίου. Πιθανόν είναι κάποιος άλλος Οίκος του Κοντακίου. Έχει ως εξής:
"Υπό αγγέλων υμνούμενος ανελήλυθε μετά δόξης ο Κύριος, βλεπόντων των μαθητών αυτού. Ούτω προτρεχόντων των αγγέλων ελεύσεται. Ο μεν λιμός μέγας γενήσεται και αρνήσεται και η γη τους καρπούς αυτής. Όλα τα μνήματα σείονται και ανοίγονται ενηχούσης της σάλπιγγος. Έσονται δε τότε άφθαρτοι και αθάνατοι μετ’ ανάστασιν άπαντες. Μη απορρίψης με από του προσώπου σου, Κριτά δικαιότατε."

Το Κοντάκιον, έργο 27 για 5 σολίστ, 5φωνη μικτή χορωδία και έγχορδα παρουσιάστηκε στο Βερολίνο στις 7 Μαϊου 1965. Όμως παρουσιάστηκε και στο Βέλγιο, τον Αύγουστο του 1967, με την χορωδία του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπό τον αείμνηστο Γιάννη Μάντακα, ο οποίος πέθανε την ίδια ημέρα με τον Θ. Αντωνίου, είκοσι χρόνια πριν (26-12-1998). 

Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» (18-8-1967):

Ο μουσικοκριτικός της εφημερίδος των Βρυξελλών Λίμπρ Μπελζίκ στο φύλλο της 5ης Αυγούστου σημειώνει: «Ακούσαμε κατόπιν το Κοντάκιον του νεαρού Έλληνα συνθέτη Θ. Αντωνίου. Το έργο, που διηύθυνε ο Έλληνας μαέστρος Γιάννης Μάντακας με εκτελεστές κατά κύριο λόγο την χορωδία του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τοποθετείται στην περιοχή της Αβάν Γκαρντ. Φέρνει το νου ένα θέμα σύγχρονο αλλά επίσης και μια παλιά ελληνική τραγωδία. Η παρτιτούρα του Κοντακίου γεμάτη παγίδες, λαμπρά αποδόθηκε από τον Μάντακα και τους εκτελεστές τους». 

Στην «Λε Σουάρ» των Βρυξελλών ο μουσικοκριτικός Ζακ Στεμάν σημειώνει στο φύλλο της 5ης Αυγούστου: «Ένας νεαρός σύγχρονος Έλληνας συνθέτης, ο Θόδωρος Αντωνίου, έκανε την εμφάνισή του στο πρόγραμμα με το «Κοντάκιον», σύνθεση πάνω σε κείμενο Ρωμανού Μελωδού για την δεύτερη παρουσία. Μια μουσική σκληρή, ένα ρετσιτατίβο πολύ ελεύθερο, ηχοχρώματα φωνητικά και οργανικά συχνά παράξενα, συντελούν στο να προκαλέσουν μια ένταση και ένα μεγαλείο. Μουσική εκπληκτική με τον μοντερνισμό της ανάμεσα σε μια ατμόσφαιρα κλασσική, όπου βρισκόμασταν, αυτό το έργο θα άξιζε μια δεύτερη ακρόαση. Το διηύθυνε ο Γ. Μάντακας με τις χορωδίες πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Βίλυ Τραίντερ, τα έγχορδα της ραδιοφωνίας του Σάαρ-μπρυκεν και σολίστ την Φάνη Μπαμπούρη – Δελφινοπούλου σοπράνο, Γιούργκεν Κέχελ τενόρο και Τάκη Χασαπίδη βαρύτονο». 

Στην εφημερίδα της Ναμύρ «Βερς Λ’ Αβενίρ», ο μουσικοκριτικός Ζωρς Φάμπρι, μεταξύ άλλων γράφει στο φύλλο της 5ης Αυγούστου: «Υπάρχουν στις σελίδες του Κοντακίου αναμνήσεις πάρα πολύ παλιάς μουσικής. Τεχνικά το έργο παρουσιάζεται σαν μια συσσώρευση παγίδων, εν τούτοις ο μαέστρος Γ. Μάντακας και οι χορωδοί, σολίστ και μουσικοί του τις ξεπέρασαν αυτές τις παγίδες μ’ ένα μπρίο εντυπωσιακό. Πραγματικά, να μια ωραία εργασία!». 

Εδώ παραθέτουμε το ηχητικό ντοκουμέντο της παρουσίασης του έργου στα Δημήτρια του έτους 1976, ευχαριστώντας το ιστορικό, πλέον, Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου, για την ευγενική παραχώρηση.
Στις 20 (και κατά μία διαφορετική εκδοχή - προφανώς από λάθος - του ίδιου έντυπου προγράμματος, στις 13) Οκτωβρίου 1976 στην Ροτόντα της Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε μια ξεχωριστή συναυλία με έργα σύγχρονων ελλήνων συνθετών.
Παρουσιάστηκε, αρχικά, το Βυζαντινό Λειτουργικό Δράμα του 11ου αιώνος «Τρεις Παίδες εν καμίνων» και στη συνέχεια: «Ψαλμός», του Άλκη Μπαλτά, «Φωτώνυμο» του Μιχάλη Αδάμη και «Κοντάκιον» του Θόδωρου Αντωνίου.
Σολίστ σε όλα τα έργα – πλην του «Ψαλμού» του Α. Μπαλτά» - ήταν ο αείμνηστος Λυκούργος Αγγελόπουλος, ο πρώτος ψάλτης που ασχολήθηκε με την σύγχρονη νεοελληνική μουσική και γράφτηκαν έργα ειδικά γι’ αυτόν, κυρίως από τον Μιχάλη Αδάμη.
Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος συμμετείχε για μία και μοναδική φορά στο «Κοντάκιον» του Θ. Αντωνίου, ενώ τα υπόλοιπα έργα τα είχε ερμηνεύσει πολλάκις.
Την Πανεπιστημιακή Χορωδία Δωματίου και το οργανικό σύνολο διηύθυνε ο Γιάννης Μάντακας, στον οποίο η νεοελληνική μουσική οφείλει πολλά!

   

Στη συνέχεια το «Κοντάκιον» του Θ. Αντωνίου σε μια μεταγενέστερη εκτέλεση: 
Η Ορχήστρα και η χορωδία της ΕΡΤ, υπό τον Άλκη Μπαλτά. 
Διδασκαλία χορωδίας: Αντώνης Κοντογεωργίου.

"ΣΥΖΕΥΞΕΙΣ": ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΜΕ ΕΡΓΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΟΥΚΙΑ ΚΑΙ ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΖΗ

Ο Foundation IHOS Amsterdam (καλλιτεχνικός οργανισμός ΗΧΟΣ με έδρα το Άμστερνταμ) και το Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου διοργάνωσαν μια ξεχωριστή συναυλία με τίτλο «Συζεύξεις», την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2020 στην αίθουσα Διδασκαλίας της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης του Συλλόγου Oι Φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με έργα λόγιας μουσικής του Constantine Koukias (Κωνσταντίνος Κουκιάς) και του Σπύρου Μάζη. 

Τα έργα ερμήνευσαν, ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου, οι μουσικοί: 

Gabriella Smart (πιάνο) 

Trio Aeris: Σοφία Σιωρά (τρομπέτα), Χρήστος Σαλβάνος (κόρνο), Ανδρέας Ρολάνδος Θεοδώρου (τρομπόνι). 

Εισαγωγή και παρουσίαση της βραδιάς έκανε ο Θωμάς Ταμβάκος, μουσικογράφος-κριτικός-ερευνητής-συγγραφέας. 

Το μουσικό μέρος είχε ως εξής: 

Σπύρος Μάζης (Ελλάδα) 

- Nocturne για πιάνο και ηλεκτρονικά 

Gabriella Smart (πιάνο) 

- Transmission from Proxima B για τρομπόνι, ηλεκτρονικά και βίντεο με οπτικά εφέ 

Ανδρέας Ρολάνδος Θεοδώρου (τρομπόνι) 

- King’s Stone για πιάνο, κόρνο, τρομπέτα και τρομπόνι 

Gabriella Smart (πιάνο) 

Trio Aeris 

Constantine Koukias (Αυστραλία/Ολλανδία) 

Ediacara, Ένα παράθυρο στο βαθύτερο αρχέγονο χρόνο (προεπισκόπηση) για πιάνο και ποικίλα μέσα Gabriella Smart (πιάνο) 

Σχεδιασμός ήχου: Mischa Duncan te Pas
Με τις άρτιες ερμηνείες των τεσσάρων μουσικών αλλά και τον συνδυασμό οπτικών εφέ και ηλεκτρονικών, το κοινό ταξίδεψε στον πλανήτη Πρόξιμα Βήτα και από εκεί στον αρχέγονο κόσμο με καταρρακτώδη κύματα ήχου που κατέληξαν σε απόκοσμη σιωπή, ηχητικό ανάλογο των απολιθωμάτων στην έρημο της Νότιας Αυστραλίας ("Ediacara"). Η μυσταγωγική ατμόσφαιρα καθήλωσε το κοινό, από το πρώτο λεπτό.

Παραθέτουμε στη συνέχεια εκτενή αποσπάσματα από την εμπεριστατωμένη ομιλία του Θωμά Ταμβάκου: 

Δύο σπουδαίοι μουσικοί δημιουργοί μας συναντιούνται και καταθέτουν δείγματα του μοναδικού δημιουργικού ταλέντου τους. Πρόκειται για τον Σπύρο Μάζη και τον Κωνσταντίνο Κουκιά που εκπροσωπούν επάξια τις γενιές του ’50 ο πρώτος και του ’60 ο δεύτερος. Αμφότεροι αγαπητοί φίλοι, τους οποίους ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση της συμμετοχής μου, γεφυρώνουν την απόσταση της χώρας μας με τη διασπορά. 

Ο ομιλών έχει ασχοληθεί επισταμένα για πολλά χρόνια με τη μουσική διασπορά των ομογενών μας σε μία προσπάθεια να φέρει κοντά στο ελληνικό κοινό, σχεδόν άγνωστους δημιουργούς εδώ, όπως ο Κωνσταντίνος Κουκιάς. Ας έχουμε υπόψη μας ότι η ελληνική μουσική διασπορά συμπεριλαμβάνει περισσότερους από 1600 συνθέτες, από τον 14ο αιώνα και εντεύθεν. Πολλοί από αυτούς θεωρούνται ως κορυφαία ονόματα και πέραν των χωρών που έζησαν. Και ο Κωνσταντίνος Κουκιάς είναι ένας από τους κορυφαίους μας συνθέτες εκτός συνόρων. Η συναυλία διοργανώνεται από τον σπουδαίο καλλιτεχνικό οργανισμό με την ελληνική επωνυμία «ΗΧΟΣ» του Κουκιά που εδρεύει τα τελευταία χρόνια στο Άμστερνταμ. Στη διοργάνωση συμμετέχει το Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου που φέτος συμπληρώνει 40 χρόνια από την ίδρυση και τη συνεχή δράση του σε ποικίλους τομείς.

Επειδή τα βιογραφικά των δύο εκλεκτών συνθετών που αναγράφονται στο πρόγραμμα είναι πολύ συνοπτικά θα μου επιτρέψετε να τονίσω μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά της βιωτής και της καλλιτεχνικής προσφοράς τους, ξεκινώντας από τον Σπύρο Μάζη. 

Γέννημα-θρέμμα της Κέρκυρας ο Σπύρος, ήρθε στη ζωή στις 5 Οκτωβρίου του 1957 στους Λιαπάδες Κέρκυρας, χωριό κοντά στην τουριστική Παλαιοκαστρίτσα. Eίναι ένας εξαίρετος συνθέτης έργων «ιδεατής», «συναισθητικής» και «οραματικής» μουσικής, όπως συνηθίζει να ονομάζει τη μουσική δημιουργία του. Είναι επίσης, άριστος γνώστης της μουσικής τεχνολογίας και των εφαρμογών της και άριστος μουσικοπαιδαγωγός. 

Αντλεί σε σημαντικό βαθμό την έμπνευσή του από τις σύγχρονες απόψεις στον χώρο των μαθηματικών και της φυσικής, όπως η θεωρία των υπερχορδών, η αρχή της απροσδιοριστίας του Werner Heisenberg και τα βιβλία των καινοτόμων ερευνητών και φυσικών Fritjof Capra και Stephen Hawkins. Εμπνέεται επίσης από τις φιλοσοφικές ιδέες των αρχαίων πολιτισμών της Ελλάδας, της Αιγύπτου και της Ινδίας. 

Το ύφος της μουσικής γραφής του, καθαρώς προσωπικό, κινείται θαυμάσια μεταξύ εμπρεσιονισμού και εξπρεσιονισμού, χωρίς όμως να εκφράζει υποκειμενικές εντυπώσεις από τα αντικείμενα γύρω του (εμπρεσιονισμός) ούτε να περιγράφει την εσωτερική ψυχολογική κατάστασή του (εξπρεσιονισμός). Χρησιμοποιεί συχνά εξωμουσικές ιδέες με συναρπαστικό προσωπικό τρόπο που εντυπωσιάζει. Αυτές oι ιδέες δένουν ιδανικά με τη μουσική δομή των συνθέσεών του. Η υιοθέτηση του όρου «ιδεατή» μουσική που προανέφερα έγκειται στη χρήση εξωμουσικού υλικού το οποίο ανάγεται στη σφαίρα της φαντασίας, χωρίς να συνδέεται με τον γνωστό μας υπαρκτό κόσμο. 

Ο συνθέτης χρησιμοποιεί επίσης, σε σειρά έργων του, τον όρο «οραματική» μουσική για να περιγράψει εικόνες φανταστικού περιεχομένου. Εικόνες οι οποίες εξελίσσονται μέσα στη ροή του χρόνου, προς τις τρεις κατευθύνσεις ταυτόχρονα (παρελθόν, παρόν, μέλλον). 

Στην εργογραφία του ανήκουν επίσης συνθέσεις που μπορούν να αποκληθούν ως «συναισθητικές» (από την λέξη συν-αισθησία), λόγω της αυθόρμητης σύνδεσης με αισθήματα διαφορετικά μεταξύ τους. Επίσης, ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι το ότι ο Σπύρος εξερευνεί τις αρμονικές σειρές και την σχέση μεταξύ τών διαστημάτων με ένα τρόπο επεξεργασίας που τον ονομάζει πολλαπλο-αρμονικό και πολλαπλο-φασματικό. 

Ο εργογραφικός του κατάλογος περιέχει 135 έργα, από τα 8 Τραγούδια του 1981 έως τα Σήματα για πιάνο, τρομπόνι, κόρνο και ηλεκτρονικά. Αρκετά από αυτά ερμηνεύθηκαν σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. 

Η ωραία μουσική του περιπέτεια ξεκίνησε από τη μικρή του ηλικία. 12ετής περίπου εντάχθηκε στην Φιλαρμονική Λιαπάδων της Κέρκυρας στην οποία πήρε μαθήματα αρμονίας και τρομπέτας. Οι μουσικές του σπουδές συνεχίστηκαν στην Αθήνα, από το ‘79, με την εγγραφή του στο Απολλώνιο Ωδείο του αείμνηστου συνθέτη Βασίλη Δέλλιου με τον οποίο πήρε τα πτυχία αρμονίας και ενοργάνωσης. Είναι η αρχή της δεκαετίας του ‘80 από την οποία χρονολογούνται και οι πρώτες του συνθέσεις. 

Το ‘85, είναι η στροφή του προς τις φυσικές αρμονικές κλίμακες με την οργάνωση του ηχητικού υλικού του σε «εικαστική» μουσική σημειογραφία και τη χρήση μαθηματικών υπολογισμών. Οι παρτιτούρες παρουσιάζουν εικαστικό ενδιαφέρον με τη χρήση ηχητικών επιφανειών μικροδιαστημάτων σε σειρές 16 ή και 48 φθόγγων. Αυτή η στροφή εμφαίνεται στο έργο Δύο Πυραμίδες - Εννέα Παραλλαγές πάνω σ’ ένα Αριθμοηχητικό Γεωμετρικό Σχέδιο για ορχήστρα. Η συνύπαρξη μαθηματικών και μουσικής τον απασχολεί έως τις μέρες μας. Καρπός αυτής της ενασχόλησης του είναι η συγγραφή της ανέκδοτης τρίτομης πραγματείας με τίτλο «Music and Mathematics» (Mουσική και Μαθηματικά) η οποία επακριβώς προσδιορίζει αυτή την συνύπαρξη. Βέβαια, ο Σπύρος γνωρίζει ότι η μουσική σύνθεση δεν είναι εξ ολοκλήρου αλγεβρικές εξισώσεις. Πιστεύει ότι η μαθηματική οργάνωση μπορεί να βοηθήσει στη συνέπεια και τη συνοχή του μουσικού υλικού. 

Το ‘86 περάτωσε τις σπουδές ανωτέρων θεωρητικών στο Εθνικό Ωδείο με τον αξέχαστο Δημήτρη Δραγατάκη και τον Γιάννη Αυγερινό, αμφότερους συνθέτες. Τότε ξεκίνησε μαθήματα σύνθεσης με τον επίσης συνθέτη Γιάννη Ιωαννίδη, στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας. Τα ολοκλήρωσε το ‘90 με πρώτο βραβείο. Με το ταλέντο και τη τεχνική κατάρτισή του άρχισε να αποσπά βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς σύνθεσης. Συνολικά δεκατέσσερα από τα έργα του έχουν διακριθεί σε διεθνείς διαγωνισμούς, στην Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αμερική. 

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σχεδίασε και παρουσίασε στο Ζάππειο Μέγαρο το ειδικό λογισμικό Η/Υ για σύνθεση μουσικής με τίτλο Bach Analysis. Το ‘92 και το ‘94, αντίστοιχα, ίδρυσε τα Studio Ηλεκτρονικής Μουσικής του Εθνικού Ωδείου και του Πρότυπου Πειραματικού Ωδείου. 

Το ‘95 ίδρυσε το Ωδείο Κλασσικής και Σύγχρονης Μουσικής το οποίο στα 25 χρόνια λειτουργίας του αναδείχθηκε σε φυτώριο σπουδαίων μουσικών ταλέντων. Το ‘99, συνίδρυσε την Καλλιτεχνική Εστία Συνθετών η οποία λειτούργησε για αρκετά χρόνια ως γονιμότατο φόρουμ με σκοπό την επικοινωνία μεταξύ των συνθετών και την προβολή της δημιουργίας τους. 

Ο ομιλών είχε την τιμή να συμμετάσχει ενεργά σε πολλές από αυτές τις παρουσιάσεις, κυρίως συνθετών της διασποράς. Μπορεί τα τελευταία χρόνια να αδράνησε μερικώς η λειτουργία της αλλά ο Σπύρος Μάζης στοχεύει να την επαναδραστηριοποιήσει στους προσεχείς μήνες με νέα δεδομένα.

Συνέχισε τις σπουδές του στη σύνθεση στο πανεπιστήμιο York της ομώνυμης πόλης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τις τελείωσε με αντίστοιχο Διδακτορικό και με επιβλέποντες καθηγητές τον Thomas Simaku και τον William Brooks, διαπρεπείς καθηγητές και συνθέτες. Μάλιστα ο Brooks ήταν συνεργάτης του διάσημου και καινοτόμου John Cage. 

Ο Σπύρος έχει επίσης αξιόλογη δισκογραφική παρουσία. Έντεκα συνθέσεις του κυκλοφορούν σε δισκογραφήματα ακτίνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό από γνωστές δισκογραφικές εταιρείες. Είναι επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και συνιδρυτής της Ένωσης Κερκυραίων Συνθετών. Είναι πολλά που θα μπορούσα να πω για τον Σπύρο γιατί η προσφορά και παρουσία του είναι πολυσχιδής και πολυεπίπεδη. 

Θα σας μιλήσω για τα τρία έργα του που θα απολαύσουμε ευθύς αμέσως. Η συναυλία θα ξεκινήσει με το Νυκτερινό αρ.1 για πιάνο και ηλεκτρονικά. Έχει τον αριθμό 134, γράφτηκε πριν λίγους μήνες και είναι το προτελευταίο έργο στον εργογραφικό κατάλογό του. 

Όλοι μας γνωρίζουμε τα έργα για πιάνο με τον ίδιο τίτλο, κυρίως του Σοπέν και ίσως λιγότερο του Τζων Φήλντ, της Κλάρας Σούμαν και άλλων συνθετών. Στο δικό του Νυκτερινό αρ.1 ή Nocturne no.1 -αφού συνηθίζει να χρησιμοποιεί αγγλικούς τίτλους για τα έργα του- ο Σπύρος είχε στο μυαλό του μια νύχτα έναστρη και γεμάτη από ήχους ενός παλλόμενου σύμπαντος. Ήχους από τον βυθό της θάλασσας, ήχους του αέρα που φυσά στις πλαγιές των βουνών, ήχους από τις κινήσεις των πλανητών και από απλές ανθρώπινες μελωδίες. Όλους αυτούς τους ήχους τους αντιλαμβάνεται ως ένα ενιαίο ηχητικό σύμπλεγμα, απόκοσμο και συνάμα οικείο, που πάλλεται μέσα στη νύχτα. 

Από μουσικής πλευράς και ως προς τη δομή, το έργο βασίζεται σε μια κοινή και συνηθισμένη μελωδία. Αυτή η μελωδία με τη διαδικασία της σύνθεσης λαμβάνει υπόσταση και μεταμορφώνεται με συνέπεια σε ηχητικό σύμβολο νέων διαστάσεων. Η συνέπεια των λεχθέντων απορρέει από τη συνεχή επαγρύπνηση του συνθέτη με σκοπό τη σύνδεση των πρωταρχικών ιδεών κατά την πορεία της εξέλιξης της σύνθεσης. Και σαν μια αόρατη ελκτική δύναμη, η σύνθεση δένει τα σχήματα που συγκρατούν τα μουσικά στοιχεία σε έναν λογικό ειρμό. Στο τέλος της σύνθεσης αυτή η συνέπεια στην οποία προαναφέρθηκα ακούγεται ως «εξαγνισμένη» στις χορδές του πιάνου. Να το προσέξετε αυτό το σημείο. 

Το έργο θα ερμηνεύσει η χαρισματική Αυστραλή πιανίστα Gabriella Smart στην οποία και είναι αφιερωμένο. Είναι δε η πρώτη της συναυλιακή παρουσία στη χώρα μας.

Η συναυλία θα συνεχιστεί με το δεύτερο έργο του Σπύρου. Είναι το Transmission for proxima B (Αποστολή για τον Πρόξιμα Βήτα), έργο για τρομπόνι, ηλεκτρονικά και βίντεο με οπτικά εφέ. Γράφτηκε το 2017 και στον εργογραφικό κατάλογο έχει τον αριθμό 122. Είναι εμπνευσμένο από τον πλανήτη Πρόξιμα Βήτα που ανακάλυψαν οι επιστήμονες το 2016 στον γνωστό αστερισμό Άλφα του Κενταύρου. Πρόκειται για μία μεγάλη αστρονομική ανακάλυψη επειδή ο βραχώδης αυτός πλανήτης βρίσκεται στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη». Δηλαδή στην κατάλληλη απόσταση από το άστρο του (τον ήλιο του) ώστε να διαθέτει στην επιφάνειά του νερό σε μορφή ωκεανών. Όλοι ξέρουμε ότι είναι η παρουσία νερού είναι ο κρισιμότερος παράγοντας για την παρουσία της ζωής. 

Το έργο είναι γραμμένο σε μία κλίμακα με 24 νότες στην οκτάβα όπου το ημιτόνιο χωρίζεται σε δύο μικρότερα μέρη. Αν θεωρήσουμε ότι διαιρείται σε 100 εκατοστά, το πρώτο μέρος του διηρημένου ημιτονίου έχει την απόσταση των 69 εκατοστών περίπου και το δεύτερο την αντίστοιχη απόσταση των 31 εκατοστών. Το έργο με την πολύ ενδιαφέρουσα εξωμουσική ιδέα, υποδιαιρείται σε τέσσερα μέρη. Όλα έχουν προγραμματικούς τίτλους: Η Επαφή, Ο Ναός, Οι Συνομιλίες και Η Αναχώρηση. Ηχογραφήθηκε με τον Ανδρέα Ρολάνδο Θεοδώρου, τρομπονίστα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, στον οποίο είναι αφιερωμένο. Παρουσιάστηκε στο κανάλι της Βουλής στις 9 Ιουνίου την περασμένη χρονιά, στη εκπομπή «Μουσικές Μορφές» του Κωνσταντίνου Κακαβελάκη, με καλεσμένο τον συνθέτη. Η εκπομπή έχει αναρτηθεί στο YouTube στο διαδίκτυο και αξίζει να τη δείτε.

Η πρώτη εκτέλεση έγινε από τον ίδιο τρομπονίστα στην Κέρκυρα το 2018 χωρίς τα οπτικά εφέ που τα δημιούργησε ο συνθέτης, το 2019. Θα τα δείτε εξάλλου και στην αποψινή εκτέλεση. Να προσέξετε πως οι εικόνες και τα χρώματα του βίντεο κινούνται από τις κυματομορφές των ήχων. 

Το King’ s Stone δηλαδή Η Πέτρα του Βασιλιά για πιάνο, κόρνο, τρομπέτα και τρομπόνι, έργο με αριθμό 130, γραμμένο το 2018, είναι το τρίτο έργο του Σπύρου Μάζη με το οποίο θα κλείσει και το πρώτο μέρος. Είναι εμπνευσμένο από ένα αυτοσχέδιο παραμύθι που ο συνθέτης συνήθιζε να λέει στις δύο κόρες του αλλά και στον ανιψιό του στα παιδικά τους χρόνια. Η υπόθεση είναι απλή αλλά και ευφάνταστη. Ο βασιλιάς του παραμυθιού έχει μια μαγική πέτρα που δίνει δύναμη και σοφία σε όλο το βασίλειο. Όμως υπάρχει και ο Μορμορίνος, ο κακός μάγος, που προσπαθεί με πανούργο τρόπο να του κλέψει τη πέτρα. Εδώ τον ρόλο του έχει το πιάνο. Ο Μορμορίνος (δηλαδή ο πιανίστας) στην αρχή κάνει το φίλο παίζοντας μαζί με τους άλλους τρεις μουσικούς. Προς τη μέση του έργου ο πιανίστας Μορμορίνος αλλάζει τακτική και παίζει μόνος του. Οι άλλοι τρεις γίνονται μια ομοφωνική συγχορδιακή γροθιά και τον υπερνικούν προς το τέλος του έργου. Θα το δούμε αυτό το συναρπαστικό μουσικό σενάριο κατά την εκτέλεση του έργου. Είναι γραμμένο με τη χρήση ενός από τους πολυ-αρμονικούς πολυ-φασματικούς τρόπους που έχει επινοήσει και χρησιμοποιεί στις συνθέσεις του. Οι συγκεκριμένοι τρόποι βασίζονται σε νέους σχηματισμούς ήχων που υπερβαίνουν τη γνωστή οκτάβα της μουσικής κλίμακας. Αποτελούνται από διαστήματα πολύ μικρότερα του ημιτονίου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση ειδικών δακτυλοθεσιών που ο Σπύρος έχει επινοήσει για να παραχθούν μικρότερες διαστηματικές αποστάσεις στα χάλκινα όργανα. Το έργο θα το απολαύσουμε, σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση, με την Gabriella Smart στο πιάνο και το Trio Aeris που αποτελείται από τον Χρήστο Σαλβάνο (κόρνο), τη Σοφία Σιωρά (τρομπέτα) και τον Ανδρέα Ρολάνδο Θεοδώρου (τρομπόνι).

Στο δεύτερο μέρος θα ασχοληθούμε με έναν από τους κορυφαίους ελληνικής καταγωγής συνθέτες της διασποράς. Μπορεί μεν ο αγαπητός Κωνσταντίνος Κουκιάς να μην είναι ιδιαίτερα γνωστός στη χώρα μας, όμως στο εξωτερικό η φήμη του ως προικισμένου και καινοτόμου μουσικού δημιουργού έχει εδώ και πολλά χρόνια παγιωθεί. Αυτό πολύ εύκολα μπορεί να το διαπιστώσει ο καθένας μας με μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο. Στις πάνω από τετρακόσιες αναφορές για τον Κωνσταντίνο δεν θα βρείτε ούτε μία αναφορά που να είναι αρνητική ή αδιάφορη. Όλες, και δικαίως, τον υπερθεματίζουν.
Ο Κωνσταντίνος Κουκιάς γνωρίστηκε σχετικά πρόσφατα με τον Σπύρο Μάζη, κυρίως μέσω του Douglas Knehans, τον διευθυντή της Ablaze Records, αυστραλέζικης δισκογραφικής εταιρείας στην οποία ο Σπύρος έχει τρεις παρουσίες σε ισάριθμα δισκογραφήματα.
Πριν μιλήσω για τον Κουκιά να σας πω λίγα λόγια για τον ΗΧΟ, τον κύριο διοργανωτή της αποψινής συναυλίας. Ο οργανισμός, ή καλλιτεχνική εταιρεία αν θέλετε, έχει ως τίτλο στην ονομασία του την ελληνική λέξη ΗΧΟΣ. Το ξεκίνημά της έγινε το 1990 στο Χόμπαρτ της Τασμανίας στην Αυστραλία, τον γενέθλιο τόπο του Κωνσταντίνου, με την επωνυμία ΗΧΟΣ Music Theater and Opera. Εδώ και μερικά χρόνια η έδρα της μεταφέρθηκε στο Άμστερνταμ όπου ο Κωνσταντίνος διαβιεί πλέον μόνιμα. Έχει πλέον την επωνυμία Foundation IHOS Amsterdam.
Είναι μία εταιρεία διαχείρισης, ανάπτυξης και προβολής πολυπολιτισμικών και πολυγλωσσικών καλλιτεχνικών δράσεων και παραγωγών. Αυτές συμπεριλαμβάνουν πολλές τέχνες μαζί ή και ξεχωριστά η καθεμία τους. Μουσική, βίντεο-αρτ και ψηφιακή τεχνολογία, σύγχρονος χορός, πειραματικό θέατρο και ηχητικές εγκαταστάσεις, είναι οι τέχνες που έχουν το προβάδισμα. Αρκετές από τις παραγωγές, κυρίως πειραματικές όπερες δωματίου με άμεση θεατρική δομή, φέρουν την άμεση υπογραφή του Κωνσταντίνου. Η εταιρεία έχει αποκτήσει διεθνή αναγνώριση για την αυθεντικότητα και πρωτοτυπία των παραγωγών που εντυπωσιάζουν στο έπακρον κοινό και κριτικούς. Στο YouTube μπορείτε να δείτε μερικές από αυτές τις πολύ-θεαματικές παραγωγές και είμαι σίγουρος ότι θα εντυπωσιαστείτε και εσείς όπως ο ομιλών.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι η παρουσίασή τους σε μη συμβατικούς ή συναυλιακούς χώρους, όπως εγκαταλελειμμένα εργοστάσια, υπαίθριοι ανοικτοί ή κλειστοί χώροι, σκαλιά μεγάλων κτιρίων κλπ. Η χρήση αυτών των χώρων προσδίδει μία επιπλέον απόκοσμη ατμόσφαιρα στο γενικό σύνολο. Όμως πάντα, και το τονίζω αυτό, το στοιχείο του εντυπωσιασμού δεν είναι αυτοσκοπός στη δημιουργία αυτών των παραγωγών, αλλά προκύπτει από το συνολικό αποτέλεσμά τους. Σε αυτές ανήκουν και καθαρά μουσικές παραγωγές ή ρεσιτάλ, όπως το Ediacara που θα απολαύσουμε σε λίγο.
Για τις παραγωγές του «ΗΧΟΥ» θα σας μιλήσω στη συνέχεια μέσα από το βιογραφικό σχεδίασμα του Κωνσταντίνου. Όπως προείπα γεννήθηκε στο Χόμπαρτ, την πρωτεύουσα της Τασμανίας στις 14 Οκτωβρίου 1965. Εκεί είχαν εγκατασταθεί ως μετανάστες οι Έλληνες γονείς του, ο Ευάγγελος και η Βασιλική. Γεννήθηκαν σε χωριά του νομού Ιωαννίνων, τον τόπο καταγωγής και του ομιλούντος. Βέβαια τα επίθετά τους στα αντίστοιχα ληξιαρχικά μητρώα αναγράφονται ως Κούκιας. Ο Κωνσταντίνος χάριν ευφωνίας προτιμά το Κουκιάς.

Οι μουσικές του σπουδές ξεκίνησαν από την παιδική του ηλικία στο Μουσικό Ωδείο της Τασμανίας που ιδρύθηκε έναν χρόνο πριν τη γέννηση του Κωνσταντίνου. Οι μουσικοί του ορίζοντες –λόγω και του μοναδικού ταλέντου του- άνοιξαν διάπλατα με την επί δωδεκαετία περίπου συνέχιση των σπουδών στο φλάουτο και τη σύνθεση στο Μουσικό Ωδείο του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ, και τα Πανεπιστήμια της Τασμανίας, La Trobe της Μελβούρνης και της Νέας Νότιας Ουαλλίας, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Αυστραλός συνθέτης Ross Edwards. Οι σπουδές του ολοκληρώθηκαν το ‘90 και αμέσως κατέλαβε θέση ως μουσικός εκπαιδευτής στη σύνθεση στο Μουσικό Ωδείο του Πανεπιστημίου της Τασμανίας, όπου και ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του.
Άρχισε να συνθέτει από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 ενώ ακόμη σπούδαζε μουσική. Σε αρκετές συνθέσεις έδωσε ελληνικούς τίτλους, απότοκος του ισχυρού δεσμού και του νόστου με τη μακρινή πατρίδα των γονιών του. Το κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής δημιουργίας του είναι η αναζήτηση ενός καινοτόμου τρόπου μουσικής αποτύπωσης των εκπληκτικών ιδεών του με τη χρήση της τεχνολογίας και άλλων τεχνών. Τον ενδιαφέρει έντονα η θεατρικότητα και η χρήση ποικίλων ηχητικών και οπτικών εφέ, απαραίτητων στοιχείων για την ερμηνεία ενός έργου του. Η οπερατική δομή, με την αντίστοιχη κινησιολογία, είναι κυρίαρχη επίσης σε μεγάλο μέρος της μουσικής δημιουργίας του.
Αντλεί την έμπνευσή του από τη βυζαντινή ορθόδοξη παράδοση και τα σύγχρονα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Ξεκίνησε –μέσω του «ΗΧΟΥ» στην Τασμανία- με την άκρως ενδιαφέρουσα όπερα Μέρες και Νύχτες με τον Χριστό (1990). Πραγματεύεται το θέμα της σχιζοφρένειας, με τη χρήση μελωδικών φωνών που ψέλνουν ύμνους στα ελληνικά από την εκκλησιαστική μας παράδοση σε συνδυασμό με ηλεκτρονικά επεξεργασμένα ακουστικά όργανα. Είναι το έργο που εδραίωσε τη φήμη του με την εντυπωσιακή παρουσίασή του στο φεστιβάλ Σαλαμάνκα του Χόμπαρτ.
Η δίπρακτη όπερα H διέλευση του ύδατος (1992), σε ελληνικά εκκλησιαστικά κείμενα επίσης, είναι η δεύτερη δημιουργία του. Την επόμενη χρονιά, ύστερα από ανάθεση του Οργανισμού της Όπερας του Σύδνεϋ (όλοι ξέρετε αυτό το αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα που μοιάζει με αχιβάδα) για τα 20 χρόνια της λειτουργίας της, συνέθεσε την ΕΙΚΟΝΑ, έργο μεγάλης κλίμακας με θεατρική δομή, για μεγάλη ορχήστρα, μεγάλη χορωδία και οκτώ κρουστούς. Παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στα σκαλιά της εισόδου του κτιρίου της όπερας που είχε διαμορφωθεί κατάλληλα.
Η επόμενη όπερά του έχει τον ελληνικό τίτλο Το μικρόβιον και τον υπότιτλο Μικρή ζωή – 36 εικόνες σε ένα φάντασμα της ζωής (1994). Είναι αυτή που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς της Αυστραλίας. Με θέμα τη μάστιγα του AIDS, η τρίωρη όπερα σε πέντε μέρη απαιτεί πολυπρόσωπο δυναμικό για την εκτέλεσή της. Το λιμπρέτο είναι του συνθέτη και βασίζεται σε κείμενα του Πλάτωνα, της εβραϊκής Τορά, του Δαρβίνου και του Ι Τσίνγκ, δηλαδή του πασίγνωστου κινέζικου φιλοσοφικού Βιβλίου των Αλλαγών που γράφτηκε πριν από 5.000 χρόνια. Η γραφή της παρτιτούρας είναι ευφάνταστη και έχει πολλές μουσικές ιδιαιτερότητες. Αναπόσπαστο στοιχείο στην παρουσίαση της όπερας είναι η χρήση βίντεο αρτ και φωτογραφιών από μικροσκόπια που δείχνουν την εξέλιξη της νόσου στο ανθρώπινο σώμα. Η εντυπωσιακή αυτή πολύτεχνη όπερα παρουσιάζεται συνήθως στη συντομευμένη μορφή της, εξαιτίας των πολλών τεχνικών δυσκολιών της. Αυτή η συντομευμένη μορφή έχει σαφώς εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Παρουσιάστηκε σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα της Αυστραλίας ως σεμινάριο, για να ενημερωθούν κυρίως οι νέοι μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές για τη νόσο και τον τρόπο αντιμετώπισής της.
Aκολούθησαν οι ατμοσφαιρικές όπερες PULP – Μία βιομηχανική όπερα (1996) και το Θεϊκό Φιλί σε επτά μέρη (1998). Ήδη από τη δεκαετία του ‘90 άρχισαν και οι επάξιες βραβεύσεις και διακρίσεις του σε διεθνείς διαγωνισμούς.
Το 2001 συνέθεσε το καθηλωτικό ορατόριο Πεντηκοστάριον – Καμπάνες προσευχής για τρεις ψάλτες και ανδρική χορωδία με τη χρήση μικρών καμπανών. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό έργο με σαφείς αναφορές στην ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση, την αντίστοιχη εβραϊκή και τη λατινική. Δισκογραφήθηκε και αξίζει να το αναζητήσετε στο διαδίκτυο και να το αποκτήσετε.

Το 2003 παρουσιάστηκε μία από τις κορυφαίες του όπερες με θέμα τον μεγάλο φυσικό και εφευρέτη Νίκολα Τέσλα και με τίτλο Κεραυνός στο χέρι του. Να αναφέρω εδώ ότι υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για τη ελληνική καταγωγή του Τέσλα. Στη δίωρη όπερα, με την πρωτότυπη ενορχήστρωση και τη χρήση ηλεκτρομαγνητικών εφευρέσεων του Τέσλα, παράγονται σε αιφνίδιο χρόνο απόκοσμοι έως και τρομακτικοί ήχοι για τους οποίους το κοινό πρέπει να είναι προετοιμασμένο. Αναζητήστε στο YouTube αποσπάσματα από την παρουσίαση της όπερας και είμαι σίγουρος ότι θα σας καταπλήξουν.
Την επόμενη χρονιά, τη χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, συνέθεσε το Αρχαίο Πνεύμα Αθάνατο για μεσόφωνο και ορχήστρα, πάνω στο ομώνυμο ποίημα του Κωστή Παλαμά, αρκετά διαφοροποιημένο από τη γνωστή μελοποίηση του Σπυρίδωνος Σαμάρα.
Είναι πολλά, περισσότερα από εκατό, και όλα άκρως εντυπωσιακά τα μουσικά κομψοτεχνήματα του Κωνσταντίνου. Χρειάζομαι αρκετό χρόνο για να σας τα μνημονεύσω. Μόνο σε δύο βασικά έργα της εργογραφίας θα σταθώ πριν πάμε στην Ediacara που η αρχική μορφή της θα παρουσιαστεί εδώ σε λίγο.
Το πρώτο είναι η βραβευμένη και τολμηρή όπερα Οι Βάρβαροι βασισμένη στο υπέροχο ποίημα Περιμένοντας τους βαρβάρους του Καβάφη. Ήταν ανάθεση του Μουσείου Παλιάς και Νέας Τέχνης της Αυστραλίας και παρουσιάστηκε το 2012 στην Τασμανία.
Το δεύτερο είναι η μυστηριακή όπερα δωματίου Κοίμησις. Αναφέρεται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σε κείμενα από την ελληνική εκκλησιαστική παράδοση, με έντονη θεατρικότητα από την υψίφωνο, στον ρόλο της Παναγίας, με τους τραχείς ήχους από το ηλεκτρικό τρομπόνι, τη χρήση απόκοσμων κοκκινόμαυρων φωτισμών και επίσης με τη χρήση ειδικού μηχανήματος – τραπεζιού της γυμναστικής pilates, η όπερα σε καθηλώνει, όπως έγραψαν έγκυροι κριτικοί. Κατά τη γνώμη μου είναι ένα μικρό μουσικό θαύμα και ίσως η κορυφαία όπερά του.

Ας πάμε τώρα στην Ediacara, αυτό το εντυπωσιακό πολύτεχνο έργο, με υπότιτλο Ένα παράθυρο στον βαθύτερο, αρχέγονο χρόνο. Είναι γραμμένο για πιάνο και διάφορα οπτικο-ηχητικά μέσα, και εμπνευσμένο από την ανακάλυψη απολιθωμάτων μιας από τις παλαιότερες μορφές ζωής στον πλανήτη στην περιοχή Ediacara της οροσειράς Flinders Ranges (Φλάιντερς Ραίηντζις) της νότιας Αυστραλίας. Τα απολιθώματα χρονολογούνται 550 εκατομμύρια χρόνια πριν. Είναι τόσο μοναδικά ώστε οι γεωλόγοι έπρεπε να αναθεωρήσουν τη χρονολογική σειρά της ιστορίας της Γης, αναγνωρίζοντας μια νέα εποχή που ονομάστηκε περίοδος Ediacaran. Μια βαθιά γαλήνια, σχεδόν απόκοσμη, σιωπή διαχέεται στην απολιθωμένη και παντελώς έρημη περιοχή, η οποία χαρακτηρίζεται από αχανείς ορίζοντες, πανάρχαιους λόφους και επίσης ένα αρχέγονο τοπίο που σχηματίστηκε αρχικά από τη θάλασσα. Οι επιστήμονες λένε ότι τα ευρήματα της Ediacara είναι τα πρώτα ζώα που, όταν πνίγηκαν από την άμμο, απολιθώθηκαν ως μεταλλικές «αποτυπωμένες μάσκες θανάτου». Εκτός από τους ήχους των περαστικών πουλιών και τα περιστασιακά αεροπλάνα, αυτή η σιωπή είναι αρχέγονη και εξωπραγματική. 

Η αιχμηρή, εύθραυστη μουσική της Ediacara αντικατοπτρίζει ευφάνταστα αυτό το αχανές τοπίο στην άκρη της αυστραλιανής ερήμου. Ο Κωνσταντίνος ξαναφαντάζεται και ξαναστοχάζεται αυτόν τον αρχέγονο ηχητικό κόσμο πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια στον πλανήτη μας. Προσπαθεί να τον αποδώσει με τη χρήση προετοιμασμένου πιάνου και ηλεκτρονικών, ζωντανών και προηχογραφημένων. Απώτερος στόχος του συνθέτη είναι να δημιουργήσει καταρρακτώδη κύματα ήχου που είναι το ηχητικό ανάλογο της αέναης κίνησης της γης στα σπάργανά της και η γέννηση των πρώτων ζώων. Εδώ η συμβολή του Ολλανδού πρωτοποριακού σχεδιαστή ήχων Mischa Duncan te Pas είναι καθοριστική με τα ηχητικά συμβάντα να λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα απόλυτο σκοτάδι. Μεταφέροντας ιδέες από προηγηθείσες οπερατικές δημιουργίες του, ο Κωνσταντίνος χρησιμοποιεί εκ νέου απεικονιστικό σχεδιασμό. Θα το δείτε εξάλλου, με την εκπληκτική Gabriella Smart να διεγείρει οπτικά εφέ που προκαλούνται από τη ζωντανή της παράσταση που καταλήγει με μία απόλυτη παρατεταμένη και αρχέγονη σιωπή.
Αυτό που θα δούμε και θ’ ακούσουμε είναι μία πρώτη 25λεπτη εκδοχή του έργου που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Γι’ αυτό στο έντυπο πρόγραμμα αναγράφεται η λέξη «προεπισκόπηση». Ολοκληρωμένο το έργο, με σχεδόν εξηντάλεπτη διάρκεια, θα παρουσιασθεί στο Μεγάλο Φεστιβάλ Νέας Μουσικής στο Πέρθ της Αυστραλίας στις 21 Αυγούστου της τρέχουσας χρονιάς.
Ελπίζω να σας έβαλα στο κλίμα της ηχητικής αποκάλυψης της Ediacara.
Σας ευχαριστώ.