To βιβλίο - σταθμός για την Πάτρα, παρουσιάστηκε χθες, Σάββατο 24 Μαρτίου 2018, σε εκδήλωση στην αίθουσα του Τ.Ε.Ε. Δυτικής Ελλάδας στην Τριών Ναυάρχων.
Πρόκειται για το «Πατρώ, Ἡ πόλις τῶν πολλαπλῶν ἱστορικῶν ἐπιπέδων, Μιά πολεοδομική καί ἀρχιτεκτονική ἀνάγνωση» της Χαράς Γιαννοπούλου - Παπαδάτου που κυκλοφόρησε πρόσφατα και συνιστά το "ευαγγέλιο" της πόλης.
Η εκδήλωση - παρουσίαση του πολύτιμου αυτού πονήματος, συνδιοργανώθηκε από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Νομού Αχαΐας (ΣΑΝΑ) και το ΤΕΕ - Τμήμα Δυτικής Ελλάδας.
Την εκδήλωση συντόνισε ο Θανάσης Γιανναδάκης πρώην Πρόεδρος ΤΕΕ - Τμήματος Δυτικής Ελλάδας, ενώ μίλησαν για το βιβλίο οι:
- Ιωάννης Πανταζόπουλος, Πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Πάτρας: Εισαγωγή στην θεματική του βιβλίου.
- Χρήστος Κορδάς, Αντιδήμαρχος Δήμου Πατρέων: Παραδείγματα υλοποίησης προτεινομένων παρεμβάσεων των Πολεοδομικών Μελετών.
- Μιχάλης Πετρόπουλος, Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων: "Πατρώ". Προσέγγιση της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής ιστορίας των Πατρών.
- Κωνσταντίνος Μάγνης, Δημοσιογράφος: Με την ματιά του αναγνώστη και του Πατρινού.
- Κώστας Λογαράς, Συγγραφέας: Η Πόλη ως Μυθοπλασία.
- Χαρά Παπαδάτου - Γιαννοπούλου (συγγραφέας): Γενική αναφορά στο βιβλίο.
Στη συνέχεια παραθέτουμε την ομιλία του λογοτέχνη Κώστα Λογαρά.
Ευχαριστώ την κ. Χαρά Παπαδάτου- Γιαννοπούλου για την τιμητική πρόσκληση να είμαι ένας από τους ομιλητές στην παρουσίαση του εξαιρετικού βιβλίου της «Πατρώ».
Αγαπητοί φίλοι
θα διερωτάσθε τι γυρεύει ένας άνθρωπος που χτίζει τον κόσμο με τη φαντασία του, ανάμεσα σε αρχιτέκτονες, πολεοδόμους και μηχανικούς. Που μετράνε με διαβήτες και μοιρογνωμόνια• που χαράζουν με το χάρακα δρόμους και απαρέγκλιτες ευθείες• που παίρνουν υπόψη Στατιστικά στοιχεία και κανόνες Στατικής.
Δεν πρόκειται για αυθαίρετη παρέμβαση στο αντικείμενό σας. Θα σας μιλήσω για δικά μου θέματα και θα διατυπώσω σκέψεις απ’ αφορμή. Θα αναφερθώ στις διαδρομές εκείνες όπου οι τόποι της γραφής συναντιούνται με τα χωράφια τα δικά σας.
Θέλω να σας πω για τον αντίκτυπο που έχουν οι δικές σας εγχαράξεις στα εσωτερικά τοπία των ηρώων μου.
Πόσο παράξενα οι πόρτες των παλιών σπιτιών τραβάν το βλέμμα μου. Έχω την αίσθηση πως έξω απ’ αυτές, ακόμα και στα κράσπεδα των πεζοδρομίων κάθονται αρχαίες μορφές, παλαιϊκές γυναίκες και συνομιλούν. Ώρες ατέλειωτες. Σε γλώσσα γνωστή – την ίδια πάντα- αλλά με λέξεις μάλλον ξεχασμένες.
Καμιά φορά, στους δρόμους που εσείς τους έχετε χαράξει, νιώθω πως λιωμένη η ανθρώπινη ουσία, τα κορμιά και οι μορφές τους περπατούν αόρατες μαζί μου (ή μήπως είναι οι ψυχές τους;)
Κι είναι παράξενο που σε καμία άλλη πόλη πέραν της γενέθλιας αυτής, δεν μου συμβαίνουν τέτοια παράδοξα φαινόμενα. Δεν έχω πουθενά αλλού αυτές τις παραισθήσεις, τέτοιες φαντασιώσεις πέρα από τον βιωμένο χώρο. Το αφομοιωμένο παρελθόν. Κι ο περασμένος χρόνος διεκδικεί, ζητάει, απαιτεί το δικό του μερίδιο. Γιατί η μνήμη είναι σημαντικό κομμάτι τού παρόντος. Δίχως αυτήν ούτε συνέχεια έχουμε, μήτε πολιτισμό.
Κυρίες και κύριοι, αν στην παιδική μας ηλικία έχουμε ανάγκη τα παραμύθια για να μας θυμίζουν την ονειρική διάσταση του Κόσμου, στις μεγαλύτερες ηλικίες το ρόλο αυτό της εξαίσιας μύησης τον αναλαμβάνουν οι ευφάνταστοι σχεδιαστές ενός Κόσμου προγενέστερου - κόσμος μυστηρίου και αυτός, ρευστός και ασαφής, όπου μέσα του πλέουμε σάμπως σε αμνιακό υγρό μιας ιστορικής μήτρας. Και σαν εμβρυουλκοί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόμοι ανασύρουν απ’ τα βάθη των αιώνων χαμένες πολιτείες. Αυτοί δίνουν σχήμα και μορφή στην αρχαία ζωή. Ξεδιπλώνουν τα αλλεπάλληλα στρώματα της Ιστορίας, συγκροτούν με τη μέγιστη ακρίβεια το παλίμψηστο τού χαμένου παρελθόντος, ξαναχτίζουν κοινωνίες και παλιούς πολιτισμούς, τα σβησμένα ίχνη αυτών που πέρασαν και δεν τους είδαμε ποτέ. Αλλά και χαράσσουν τους καινούριους δρόμους γι’ αυτούς που θα ’ρθουν και ποτέ δεν θα τους δούμε.
Αναλαμβάνουν να μας δείξουν τα αρχαία θεμέλια των πόλεων και τη ζωή τους, να μας ξεναγήσουν μέσα τους, να ενταχθούμε εντός τους. Να μάς τις ερμηνεύσουν και να τις κατανοήσουμε. Για να μας παραδοθούν (όχι δίχως αντιστάσεις) και να τις κατακτήσουμε (όχι χωρίς πληγές): όπως ακριβώς συμβαίνει με τις σχέσεις των ανθρώπων- τις πιο βαθιές και ουσιαστικές, τις πλέον στέρεες. Έτσι γεννιέται ή χτίζεται η μυθολογία της πόλης – η σύμφυτη με την ιστορία των τωρινών ανθρώπων, που κάποτε κι αυτή θα γίνει μύθος.
Αυτή είναι η σχέση του συγγραφέα με το χώρο του. Με τα σκηνικά μιας πόλης που είναι ανάγκη να την ξέρει όπως την παλάμη του. Τα μυστικά περάσματα, τις οσμές,τους ήχους της και τις εικόνες της. Την αίσθηση τής κάθε εποχής της. Για να εντάξει μέσα σε βιωμένα σκηνικά με άνεση - τους χαρακτήρες του, την πλοκή του, τις διαδρομές των ηρώων του, τη φυσική εξέλιξη της δικής του ιστορίας.
Προσπαθώ να φανταστώ τις Πατρέες του Ηρόδοτου. Να ανακαλέσω στο μυαλό μου την πόλη σαν δύναμη υπολογίσιμη στην κλασική περίοδο• σαν ευνοημένη επαρχία των Ρωμαίων • σαν πολίχνη με 4000 νοματαίους στα χρόνια της τουρκοκρατίας• σαν τη μεγαλούπολη του 9ο αιώνα, στα χρόνια της ξακουστής Δανιηλίδας- στα υπερυψωμένα Αλώνια ήταν χτισμένο το αρχοντικό της με τα ψηφιδωτά πατώματα, τις παραστάσεις με αγώνες σκηνικούς, αγάλματα της Αφροδίτης και γύρω -γύρω δημόσια οικοδομήματα και κήποι με οπωροφόρα δέντρα..
«Με όποιο όνομα και να την είπανε - Πάτρη και Πάτραι και Πατρώ, Patrasso ή Ballobadra - η πόλη παρέμεινε χτισμένη πάνω στο ίδιο τρίγωνο: Κάστρο - Ψηλαλώνια - θάλασσα», διαβάζω στο βιβλίο της αγαπητής Χαράς Παπαδάτου. Παρά τις όποιες μεταπτώσεις και τις κοινωνικές της ανακατατάξεις ή τις πολυποίκιλες διακυμάνσεις της ζωής της, τα Υψηλά Αλώνια της παραμένουν ο χώρος-μήτρα, ένας κόμβος όπου ενώνεται διαχρονικά η Επάνω με την Κάτω πόλη. Κι απ’ όπου μπορείς να πάρεις κατευθύνσεις διάφορες που θα σε βγάλουν είτε σε άλση και ναούς αρχαίων θεών είτε σε θέρμες και ρωμαϊκά Υδραγωγεία. Ή στις λαϊκές, ολοζώντανες τωρινές της γειτονιές.
Ναι, είμαι βέβαιος ότι οι πόλεις τρέφονται από τη σκέψη των ανθρώπων, τη γλώσσα τους και την ψυχή τους. Η (περι)γραφική αφήγηση της κυρίας Χαράς Παπαδάτου, με σπουδαία ελληνικά και γλώσσα, με πάει με ταξιδεύει πολύ βαθιά στο χρόνο και μου καλλιεργεί ένα αίσθημα σεμνής υπερηφάνειας για τη γενέτειρα πόλη. Κι αυτή είναι η προσφορά της στην εθνική (και τοπική) αυτοσυνειδησία.
Δεν είναι μόνο ότι ζωντανεύουν οι μορφές, είναι ότι εντάσσεις τον εαυτό σου σε άλλες εποχές, περπατάς σε δρόμους χαραγμένους αλλιώτικα. Η ευχαρίστηση προέρχεται από το γεγονός ότι η φυσιογνωμία της πόλης, οι οπτικές της ποικίλλουν και εναλλάσσονται. Σαν στρώματα αλλεπάλληλα συνείδησης, μνήμες πάνω σε μνήμες, χρόνια πάνω σε χρόνια και αιώνες.
Κυρίως όμως έχεις μια παράξενη αίσθηση πολλαπλών συνειδήσεων. Ότι επεκτείνονται σε εποχές πολύ προτού να γεννηθείς. Και μοιάζει η πόλη με κορμό τεράστιο, δέντρου. Που μεγαλώνει, όλο μεγαλώνει- μπαίνει η αναγεννημένη φλούδα, οι επιστρώσεις του φλοιού προστίθενται η μια πάνω στην άλλη και γίνεται ο κορμός γερός. Τεράστιος κορμός η πόλη, δέντρο βαθύσκιο που ρίχνει τα φυλλώματά του, κατά εποχές, και μεγαλώνουν πάλι.
Άραγε αφουγκράζονται τους ήχους απ’ τα έγκατα της γης, τις μυστικές αυτές φωνές και τους ψιθύρους όσοι βαδίζουνε στους δρόμους της; Σπάνια ψάχνουνε οι ζωντανοί την αθέατη πλευρά τού παρελθόντος χρόνου όπου αποτυπώνεται η Ιστορία και η συνείδηση ιχνηλατεί αιώνες κι εποχές.
Έτσι το είδα το βιβλίο της κ. Χαράς Παπαδάτου - Γιαννοπούλου. Σαν ένα ταξίδι μαγικό στο παρελθόν. Ένα ολοζώντανο παραμύθι– όχι μόνο για μελετητές εξειδικευμένους και ειδικούς. Αλλά σαν αίσθηση μιας παραμυθίας στο άνυδρο ιστορικό παρόν. Περιτρέχοντας την αφήγησή της (τον κύριο κορμό του βιβλίου της - αυτό που μπορούσα να κατανοήσω, όχι τις εξειδικευμένες άλλες) διέτρεξα την ανεκτίμητη κληρονομιά που τρέφει τη συλλογική μας μνήμη.
Ναι είμαι σίγουρος - δεν είναι μία παραίσθηση - ότι εδώ συναντώ ανθρώπους που δεν τους γνώρισα ποτέ. Ότι το βλέμμα μου διασταυρώνεται ακόμα με βλέμματα ανθρώπων που κάποτε υπήρξαν. Περνάνε στην ψυχή και τα κουβαλάω εντός μου. Τη χαράζουν. Τη σμιλεύουν. Ανεπίγνωστα.
Φέρνω στο νου, τους στίχους του αλεξανδρινού
Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,
Γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,
διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.
Ω γή της Ιωνίας, εσένα αγαπούν ακόμη,
εσένα οι ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.
Σαν ξημερώνει επάνω σου πρωί αυγουστιάτικο
την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ’ την ζωή των•
και κάποτ’ αιθερία εφηβική μορφή,
αόριστη, με διάβα γρήγορο,
επάνω από τους λόφους σου περνά.
Αγαπητοί φίλοι, η κατάκτηση τού χώρου και του χρόνου είναι η απαραίτητη συνθήκη για την πραγματοποίηση της γραφής. Ο δομημένος χώρος, φορέας διαχρονικός μιας ανθρωπογεωγραφίας, γίνεται διαμορφωτής των χαρακτήρων. Δίνει την πνοή του, χαρίζει την αύρα του. Η Τέχνη του Λόγου θα τοποθετήσει μέσα στο συγκεκριμένο αυτό πλαίσιο, την ψυχή των ηρώων.
Ιδού λοιπόν το σημείο επαφής της λογοτεχνικής μυθοπλασίας με την Αρχιτεκτονική "κατασκευή": Εκφράζοντας η καθεμία, με τα δικά της υλικά, την εποχή τους, καταφέρνουν να συνομιλούν διαχρονικά, να διαλέγονται μεταξύ τους. Έναν γόνιμο διάλογο (και διαφωτιστικό) για την ανθρώπινη ύπαρξη, βαθιά στη ρίζα της, και την πορεία του Πολιτισμού της.
Κώστας Λογαράς
Σχετική ανάρτηση:
ΧΑΡΑΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ - ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ: "ΠΑΤΡΩ" - ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑΣχετική ανάρτηση:
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου