...ΚΑΙ Η ΧΙΩΝ ΕΓΙΝΕ ΣΙΝΔΩΝ, ΣΑΒΑΝΟΝ

Από το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας άκουσα πριν χρόνια – και ευτυχώς την μαγνητοφώνησα – μια σπάνια ηχογράφηση μεγάλης αξίας: Η Σαπφώ Νοταρά διαβάζει Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Ήταν μια έμπνευση του Μάνου Χατζιδάκι, όταν ήταν διευθυντής στο Τρίτο, η οποία αποδεικνύεται με το πέρασμα του χρόνου, ιστορικής σημασίας. Η Σαπφώ Νοταρά, κωμικός και τραγωδός μαζί, διαβάζει τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη «Έρωτας στα χιόνια», «Το μοιρολόγι της φώκιας» και «Φώτα Ολόφωτα».
Αυτή την κρύα νυχτιά του χιονιά ακούω το «Έρωτας στα χιόνια» από την Σαπφώ Νοταρά και σκέφτομαι γιατί άραγε διαβάζει τόσο συγκλονιστικά. Νομίζω διότι και η ίδια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια τραγική φιγούρα του κυρ-Αλέξανδρου. Μια θηλυκή εκδοχή, ας πούμε, του ήρωα του διηγήματος «Έρωτας στα χιόνια», του μπαρμπα-Γιαννιού. Κι αυτή, όπως και κείνος, μόνη κι έρημη στη ζωή. Ίσως έζησε κάποιες καλές στιγμές, όπως κι εκείνος στην Μασσαλία, όταν «επρωτομπαρκάρησε ναύτης εις την βομβάρδαν του εξαδέλφου του». Αλλά αφού «έφαγεν» όλα όσα είχε αποκτήσει, επέστρεψε στην πατρίδα του μόνος. «Κανένα δεν είχε εις τον κόσμον, ήτον έρημος». Και η μακαρίτισσα η κυρά Σαπφώ μόνη έζησε και μόνη πέθανε. Ο μπαρμπα-Γιαννιός πέθανε μια χιονισμένη νύχτα στο κατώφλι του σπιτιού της γειτόνισσας «της πολυλογούς και ψεύτρας», χωρίς να τον πάρει κανείς είδηση. Σωριάστηκε στο χιόνι. «Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον». Και η κυρά Σαπφώ πέθανε μόνη διότι «εψύγη η αγάπη των πολλών». Και κανείς δεν την αναζήτησε…Ποιος να τους αγαπήσει αυτούς; Ήσαν έρημοι εις τον κόσμον… Έρημοι μα κάτασπροι, πάλλευκοι, εξαγνισμένοι απ’ τα βάσανα…

«Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον. Και ο μπαρμπα-Γιαννιός άσπρισεν όλος, κ’ εκοιμήθη υπό την χιόνα, δια να μη παρασταθή γυμνός και τετραχηλισμένος, αυτός και η ζωή του και αι πράξεις του, ενώπιον του Κριτού, του Παλαιού Ημερών, του Τρισαγίου».