Οι «Αδελφοί Καραμαζώφ» του Ντοστογιέφσκι ΟΠΕΡΑ από το Θέατρο Μαριίνσκι

Διαβάζω στην Καθημερινή την πολύ ενδιαφέρουσα ανταπόκριση από τη Μόσχα του Αχιλλέα Πατσούκα:

Με μια από τις πιο δύσκολες απόπειρες στην ιστορία της όπερας έκαναν πρεμιέρα πριν από λίγες ημέρες το 15ο Φεστιβάλ των ρωσικών εθνικών βραβείων της «Χρυσής Μάσκας» στη Μόσχα. Το θέατρο Μαρίινσκι ανέλαβε να αποδώσει το κλασικό αριστούργημα του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι «Αδελφοί Καραμαζόφ» (1879) σε όπερα. Πέραν του υψηλού ρίσκου που από μόνο του έχει ένα τέτοιο εγχείρημα, ο πήχυς ανέβηκε ακόμα περισσότερο αν συνυπολογιστεί πως η όπερα αυτή ανέβηκε στην πατρίδα του Ντοστογιέφσκι και σε μια χώρα με πλούσια κλασική μουσική παιδεία. Αποτέλεσμα, στη διάρκεια των 3 ωρών και 20 λεπτών που διήρκεσε η παράσταση, τα συναισθήματα και οι εκδηλώσεις των θεατών να γέρνουν πότε προς τη θετική και πότε προς την αρνητική πλευρά. Η εικόνα αυτή δεν άλλαξε ούτε μετά την υπόκλιση των συντελεστών, με τους μισούς θεατές να χειροκροτούν θερμά και με τους άλλους μισούς να γυρίζουν τις πλάτες τους και να εγκαταλείπουν επιδεικτικά τις θέσεις τους.

Ιταλογενή στοιχεία

Δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της όπερας, αλλά και της λογοτεχνίας, ένα έργο που αρχικά βάλλεται, έπειτα από καιρό να αποθεώνεται. Η μουσική ήρθε διά χειρός του συνθέτη Αλεξάντρ Σμέλκοφ. Με αρκετά ιταλογενή στοιχεία στη σύνθεσή της στάθηκε αξιοπρεπώς, χωρίς ωστόσο να ενθουσιάσει. Αναζητώντας τους σύγχρονους πρωταγωνιστές των «Αδελφών Καραμαζόφ», αυτοί βρέθηκαν στο πρόσωπο του Βαλέρι Γκέργκιεφ και της ορχήστρας του Μαρίινσκι, που χάρη στο δικό τους χάρισμα και την πείρα έκαναν την υπέρβαση καλύπτοντας μια σειρά αδυναμιών. Η δεύτερη έκπληξη της βραδιάς κρύβεται στην εξαιρετική σκηνοθεσία του Βασίλι Μπαρχάτοφ, στα ονειρεμένα σκηνικά του Ζηνόβιι Μαργκόλιν και στα κοστούμια της Μαρίας Ντανίλοβα που από μόνα τους αποτελούν έργα τέχνης. Οι σολίστες Αβγουστ Αμόνοφ (Μίτια), Αλεξέι Μαρκόφ (Ιβάν), Βλαντισλάβ Σουλόμσκι (Αλιόσα) διεκπεραίωσαν τους ρόλους τους χωρίς να τους απογειώσουν. Φωτεινή εξαίρεση, η σπουδαία μέτζο σοπράνο Νατάλια Γιεφστάφεβα (Αγκράφενα Αλεξάντροβνα) η οποία πατούσε τόσο καλά στη σκηνή που σου έδινε την αίσθηση πως ακόμα και αν γινόταν σεισμός, θα συνέχιζε απτόητη να τραγουδάει χωρίς να ξεφύγει ούτε φωνητικά ούτε ερμηνευτικά.

«Χρυσή Μάσκα»

Η αυλαία των αδελφών Καραμαζόφ σήμανε και την αυτόματη έναρξη του 15ου Φεστιβάλ «Χρυσής Μάσκας». Σε αυτό από τις 27 Μαρτίου έως και τις 18 Απριλίου σε μια πολιτιστική πανδαισία τα σπουδαιότερα θέατρα και καλλιτέχνες της Ρωσίας και άλλων χωρών θα διαγωνιστούν στις κατηγορίες της όπερας, του μπαλέτου, του δράματος, του σύγχρονου χορού, της οπερέτας, του μιούζικαλ και του θεάματος.

Τελικά, φίλοι μου, ο Ντοστογιέφσκι θα μας καταδιώκει συνεχώς!... Είναι τόσο διαχρονικός που πάντοτε θα αποτελεί πρόκληση μεγίστη για όλες τις τέχνες και νομίζω σε όλες τις εποχές. Ο Ντοστογιέφσκι δεν έγραψε θέατρο, όμως τις τελευταίες δεκαετίες κατακλύζεται το παγκόσμιο θέατρο από τα δικά του λογοτεχνικά έργα σε ποικίλες σκηνοθετικές εκδοχές και διασκευές. Δεν είχε διανοηθεί ότι μπορεί ένα έργο του να γίνει όπερα (!) κι αυτό συμβαίνει στις αρχές του 21ου αιώνα! Θα δούμε τι άλλες εκπλήξεις μας επιφυλάσσει ο μάγος αυτός της παγκόσμιας λογοτεχνίας.