ΟΙ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ!

Η υπόθεση των αγνοουμένων της Κύπρου και τα προγράμματα εκταφών - αναγνώρισης λειψάνων, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της ΔΕΑ και της Κυπριακής κυβέρνησης

Toυ Αριστείδη Βικέτου

Χίλιες εννιακόσιες ενενήντα πέντε (1995) υποθέσεις ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων αγνοουμένων έχουν κατατεθεί στην Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ-φωτό), η οποία συστάθηκε από το 1981 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, αλλά ουσιαστικά δραστηριοποιήθηκε από το 2004.

H ΔΕΑ είναι τριμελής επιτροπή, ένα μέρος για κάθε πλευρά, το δε τρίτο μέρος διορίζεται από το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.

Την Ελληνοκυπριακή πλευρά εκπροσωπεί ο Ηλίας Γεωργιάδης, ενώ την Τουρκοκυπριακή η κα Gulden Plumer Kucuk.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ διόρισε στις 14 Απριλίου 2006, τον Ελβετό διπλωμάτη Christophe Girod στη θέση του Τρίτου Μέλους της Επιτροπής.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΕΑ, οι 1995 υποθέσεις, που κατατέθηκαν το 1996, αφορούν τις ακόλουθες κατηγορίες αγνοουμένων:

-1493 Ελληνοκύπριοι, όλοι από την τουρκική εισβολή του 1974. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται και 73 υποθέσεις Ελλήνων υπηκόων

-502 Τουρκοκύπριοι ( 230 από τις περιόδους 1963-1972 και 272 από το 1974).

Από το 2004, ως συνέπεια της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) κατά της Τουρκίας στην Τέταρτη Διακρατική Προσφυγή της Κυπριακής Δημοκρατίας και της επιδίωξης της Άγκυρας για ένταξη της στην ΕΕ, η τελευταία συγκατατέθηκε στη διεξαγωγή εκταφών από την ΔΕΑ στην Κύπρο για αναγνώριση και επιστροφή λειψάνων στις οικογένειες πεσόντων και αγνοουμένων. Μέχρι σήμερα υπολογίζεται ότι έχουν εκταφεί τα λείψανα 472 περίπου ατόμων από διάφορους χώρους ταφής σε ολόκληρο το νησί.

Το κόστος του προγράμματος εκταφών υπολογίζεται στα 3-4 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο και καλύπτεται βασικά από εισφορές των κυβερνήσεων Κύπρου, Ελλάδος, ορισμένων άλλων χωρών και της Ε.Ε.

Για τις εκταφές και την αναγνώριση λειψάνων υπάρχει επίσης και χωριστό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο άρχισε το 1996 επί προεδρίας Γλαύκου Κληρίδη και αφορούσε εκταφές λειψάνων Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων και γνωστών και άγνωστων πεσόντων,που τάφηκαν το 1974 πρόχειρα σε ομαδικούς τάφους στις ελεύθερες περιοχές και ειδικά στα κοιμητήρια Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και Λακατάμιας.

Σύμφωνα με την Υπηρεσία Αγνοουμένων της Κυπριακής κυβέρνησης οι εκταφές στις ελεύθερες περιοχές πραγματοποιήθηκαν από τη μη Κυβερνητική Ομάδα των Γιατρών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και οι αναλύσεις DNA από το εργαστήριο Δικανικής Γενετικής του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου.

Το πρόγραμμα, σύμφωνα με τον προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ξενοφώντα Καλλή, δεν έχει ολοκληρωθεί και για το λόγο ότι ένας αριθμός λειψάνων, που θεωρείτο ότι αφορούσαν Έλληνες υπηκόους εκτάφηκαν την περίοδο 1979-81 και δόθηκαν σε οικογένειες στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο του προγράμματος πραγματοποιήθηκαν και εκταφές στην Ελλάδα και τα λείψανα μεταφέρθηκαν στην Κύπρο, όπου διαπιστώθηκε επιστημονικά ότι δόθηκαν σε λάθος οικογένειες.

Η διαδικασία εκταφών στην Ελλάδα συνεχίζεται και υπολείπεται η εκταφή και μεταφορά στην Κύπρο λειψάνων, που κατέχουν ακόμα έντεκα οικογένειες Ελλήνων πεσόντων.

Επίσης, υπάρχουν και κάποια προβλήματα στον τομέα λήψης γενετικού υλικού από οικογένειες Ελλήνων αγνοουμένων και πεσόντων, οι οποίες μέχρι στιγμής δεν έχουν συνεργαστεί με την Υπηρεσία Αγνοουμένων της Κύπρου.

Στο πλαίσιο του προγράμματος εκταφών στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου ταυτοποιήθηκαν μέχρι στιγμής 184 λείψανα. Πρόκειται για 27 υποθέσεις του επίσημου καταλόγου αγνοουμένων, που κατατέθηκαν στη ΔΕΑ, 22 υποθέσεις αγνοουμένων της κατηγορίας των 126 υποθέσεων που δεν κατατέθηκαν αρχικά στη ΔΕΑ και 135 υποθέσεις επωνύμων και αγνώστων πεσόντων, στις οποίες περιλαμβάνονται και 4 υποθέσεις του πραξικοπήματος του 1974.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΤΑΦΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ (ΔΕΑ)

Το πρόγραμμα αυτό άρχισε το 2005 και αφορά εκταφές λειψάνων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων στις κατεχόμενες και ελεύθερες περιοχές. Οι εκταφές και οι ανθρωπολογικές εξετάσεις πραγματοποιούνται από δικοινοτικές ομάδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων επιστημόνων σε συνεργασία με την ξένη μη Κυβερνητική Οργάνωση Equipo Argentino De Antropologia Forense (EAAF). Οι αναλύσεις DNA πραγματοποιούνται στο Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου με τη συμμετοχή και Τουρκοκυπρίων γενετιστών. Στο πλαίσιο του προγράμματος ταυτοποιήθηκαν μέχρι τώρα τα λείψανα 78 Ελληνοκυπρίωνκαι 32 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων.

Εκτός από τα λείψανα που ταυτοποιήθηκαν υπάρχουν στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΔΕΑ και γύρω στα 350 άλλα λείψανα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που εκτάφηκαν στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ.

Αρκετά από τα λείψανα αυτά δεν είναι ολοκληρωμένα και ένας αριθμός εκτιμάται ότι ανήκουν σε Ελληνοκύπριους πεσόντες και όχι αγνοουμένους.

Στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου έχει ήδη αποσταλεί ένας μεγάλος αριθμός σκελετικών δειγμάτων για σκοπούς ταυτοποίησης με τη μέθοδο του DNA. Οι εκταφές συνεχίζονται τόσο στις κατεχόμενες όσο και στις ελεύθερες περιοχές.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία, που πήρε σήμερα το ΑΠΕ-ΜΠΕ από την Υπηρεσία Αγνοουμένων της Κυπριακής κυβέρνησης:

Η ελληνοκυπριακή πλευρά κατέθεσε στη ΔΕΑ 1493 υποθέσεις Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων. Μέχρι σήμερα ταυτοποιήθηκαν οι πιο κάτω υποθέσεις:

-. Πρόγραμμα εκταφών Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) 78

-. Πρόγραμμα εκταφών Κυπριακής Δημοκρατίας στις ελεύθερες περιοχές 27

-.Πρόγραμμα Αμερικανικής Κυβέρνησης για διευκρίνιση της τύχης πέντε Αμερικανών υπηκόων κυπριακής καταγωγής 1.

Με βάση τα πιο πάνω ο αριθμός των Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων του καταλόγου των 1493 υποθέσεων που κατατέθηκαν στη ΔΕΑ και των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη είναι 1395. Επίσης, υπάρχουν και οι ακόλουθες κατηγορίες αγνοουμένων, των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη:

- Κατηγορία 126 υποθέσεων αγνοουμένων που περιλαμβάνονταν στον κατάλογο των 1619 υποθέσεων και οι οποίες δεν κατατέθηκαν αρχικά στη ΔΕΑ.

Από τις υποθέσεις αυτές ταυτοποιήθηκαν 22 στα πλαίσια του προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και 1 στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ.Παραμένει αδιευκρίνιστη η τύχη των υπολοίπων 103 υποθέσεων.

-Υποθέσεις Ελληνοκυπρίων και Ελλήνων υπηκόων αγνοουμένων της περιόδου 1963-64.

Οι υποθέσεις αυτές παρουσιάστηκαν στη ΔΕΑ για να τύχουν της ίδιας μεταχείρισης όπως και οι υποθέσεις αγνοουμένων του 1974 με επίσημο έγγραφο στις 13.12.2007. Πρόκειται για 42 υποθέσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται και τρεις υποθέσεις Ελλήνων υπηκόων. Μέχρι στιγμής δεν έχουν ταυτοποιηθεί λείψανα που να ανήκουν σε Ελληνοκύπριους αγνοούμενους της περιόδου 1963-64.

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΤΑΦΗΚΑΝ ΣΕ ΓΝΩΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΑΦΗΣ ΣΤΙΣ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Πρόκειται για 542 υποθέσεις πεσόντων που τάφηκαν από τους Τούρκους ή Ελληνοκύπριους που εκτελούσαν διαταγές των Τούρκων στις κατεχόμενες περιοχές σε γνωστούς και άγνωστους χώρους ταφής. Κατάσταση με τις υποθέσεις αυτές κατατέθηκε στη ΔΕΑ και για το λόγο ότι στις εκταφές που πραγματοποιούνται στις κατεχόμενες περιοχές δεν είναι γνωστό εκ των προτέρων αν πρόκειται για υποθέσεις αγνοουμένων ή πεσόντων. Επισημαίνεται ότι αρκετά από τα λείψανα που εκτάφηκαν στις κατεχόμενες περιοχές και δεν έτυχαν ταυτοποίησης μέχρι στιγμής αφορούν υποθέσεις της κατηγορίας αυτής και όχι αγνοουμένων του καταλόγου των 1493. Μέχρι τώρα, στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ ταυτοποιήθηκαν λείψανα που ανήκουν σε 7 πεσόντες αυτής της κατηγορίας.

Από τις 502 υποθέσεις Τουρκοκυπρίων των περιόδων 1963-64 και 1974 μέχρι στιγμής, στο πλαίσιο του προγράμματος της ΔΕΑ ταυτοποιήθηκαν τα λείψανα 32 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων. Επισημαίνεται ότι στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΔΕΑ υπάρχουν περίπου 80 άλλα λείψανα Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων που εκτάφηκαν στις ελεύθερες περιοχές, των οποίων αναμένεται η ταυτοποίηση.