ΜΕΛΟΣ ΑΡΧΑΙΟΝ!

Μονή Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους πριν δεκάξι χρόνια (1992). Με την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τον Λυκούργο Αγγελόπουλο συμμετέχω στην αγρυπνία επί τη μνήμη του αγίου Ευδοκίμου του Βατοπαιδινού. Προεξάρχει ο ηγούμενος της Μονής Ιβήρων, ο περίφημος Βασίλειος Γοντικάκης.

Μετά το πέρας της αγρυπνίας σ’ ένα «πηγαδάκι» γύρω από τον ηγούμενο (Λυκούργος Αγγελόπουλος, Μιχάλης Αδάμης κ.α.) γίνεται λόγος για το αρχαίον μέλος. Το μαγνητοφωνάκι μου καταγράφει τις παρατηρήσεις του γέροντα Βασιλείου, οι οποίες είναι καίριες:

Εγώ είμαι μουσικός ακούγοντας μόνο, αλλά βλέπω το εξής: αυτά που λένε αρχαίον μέλος έχουνε μια φοβερή χάρη. Το Τη υπερμάχω το αργό όταν το ψάλλουνε, μερικές φορές, νιώθεις ότι είσαι μες στην Αγια – Σοφιά. Μετά, το Πάντα εν σοφία εποίησας – Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι {από τα ανοιξαντάρια}, το ‘ψαλαν μια φορά στη Λαύρα ο σχολάρχης ο Χρυσόστομος, μαζί με όλους τους άλλους. Νομίζω δεν υπάρχει άλλη εκτέλεση τέτοια. Και κείνη την ώρα νιώθεις ότι, κοίταξε, για να ψαλεί αυτό πρέπει να περάσουν μερικές χιλιετίες. Να πούνε Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι! Τελείωσε. Μόνο αυτό. Λοιπόν, ή το συλλαμβάνεις ή όχι. Αυτά είναι τα αρχαία μέλη. Ποιο άλλο αρχαίο μέλος;… Το Φως ιλαρόν.

Κάποιος από την παρέα μνημονεύει τον γερο – Γαβριήλ τον Διονυσιάτη. Λέει ο ηγούμενος:

Ο παππούς ο Διονυσιάτης!… Έλεγε τον εξάψαλμο. Ο εξάψαλμος ήτανε!… Σβήνει ο Μινωτής κι όλες οι αρχαίες τραγωδίες. Ν’ ακούς μόνο αυτό. Ούτε βιάζεται ούτε τρέχει. Ούτε είναι θλιμμένος ούτε χαρούμενος. Ούτε είναι εδώ ούτε αλλού… Τώρα στην Ιβήρων έχουμε ένα γέρο παπά, τον παπα – Ιωακείμ, ο οποίος ήταν ψάλτης. Κι έλεγε ο Φιρφιρής ότι αυτός είναι που αποδίδει. Τώρα δεν μπορεί να ψάλει, αλλά όταν τον βάνουν να διαβάσει ένα ψαλτήρι, μόνο να διαβάσει ένα ψαλτήρι, σε βάζει στη Μεγάλη Παρασκευή. Ενώ έχει έρθει, ξέρω γω, ένας κοσμικός. Του λες: Πες. Λέει: Ελέησόν με ο Θεός, κατά το μέγα έλεός σου με απίστευτο στόμφο! Και λες: Αμάν σταμάτα! Με παλάβωσες, σταμάτα. Ενώ αυτός λέει το ψαλτήρι κι είναι σα ν’ ακούς μελωδία, δηλ. ένα φοβερό πράγμα…

Ο παππούς ο Διονυσιάτης διάβαζε χωρίς κανένα συναισθηματισμό. Ούτε να σε συγκινήσει ούτε τίποτα. Ένα κλίμα… Απ’ ότι φαίνεται ήταν γνωστό, γιατί πολλοί πηγαίνανε ν’ ακούσουν τον εξάψαλμο. Τώρα, εξάψαλμος τι είναι; Έξι ψαλμοί, ένα ψαλτήρι. Όλος ο κόσμος διαβάζει ψαλτήρια. Αλλά πάλι ο παππούς, για να το διαβάσει έτσι έπρεπε να μείνει. 97 χρονών πέθανε. Και 3-4 χρόνια πριν πεθάνει φύτευε στον Μονοξυλίτη {μετόχι της Μονής} κέδρους του Λιβάνου!