ΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΤΟΥ MONTALE

Κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες, από τις εκδόσεις οδός Πανός του Γιώργου Χρονά, το βιβλίο του Eugenio Montale Mottetti, Είκοσι ερωτικά ποιήματα, σε μετάφραση Γιάννη Η. Παππά και εισαγωγή του Massimo Cazzulo.
Σπεύδω να σας παρουσιάσω την συγκεκριμένη έκδοση φίλοι μου, αφού την Παρασκευή έχουμε στην Αθήνα την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Γιάννη Παππά και με το Πολύτροπον στήνουμε το Ονειροδρόμιο Στην άκρη του ονείρου.

Στην εισαγωγή του βιβλίου με τα ποιήματα του Μontale διαβάζουμε:
Πρόκειται για είκοσι (εικοσιένα με «Το μπαλκόνι» το οποίο τέθηκε από τον ίδιο τον ποιητή ως εισαγωγικό ποίημα όλης της συλλογής οι Περιστάσεις, στην οποία ανήκουν και τα Μottetti) ερωτικά λυρικά ποιήματα που όπως λέει ο ίδιος ο ποιητής, στάλθηκαν «με τα φτερά της φαντασίας» σε μια Clizia (I. B.) που ζούσε γύρω «στα τρεις χιλιάδες μίλια μακριά». Η μυστηριώδης I. B. είναι η Iris Brandais (1905-1990), μια νεαρή Εβραία φυγάς κατά τις διώξεις των Εβραίων, της οποίας το όνομα γεννά στον ποιητή μια σειρά από εικόνες που συνδέονται με τη ζέστη και τον πάγο (στα αγγλικά «ice»). Ο Montale γνώρισε την Irma Brandeis το 1933, όταν η νεαρή ιταλιανίστρια πήγε για να τον συναντήσει στο Gabinetto Viesseux όπου ο Montale ήταν διευθυντής. Η σχέση τους, στην ουσία πνευματική, διήρκεσε μέχρι το 1939. Η Irma γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από εβραϊκή οικογένεια με αυστριακή καταγωγή.
Η Clizia είναι ένα σύμβολο μιας γενναίας αφοσιωμένης αγάπης. Στα Mottetti πράγματι (ένα μικρό αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα τα ορίζει ο Montale) είναι παρούσα η τυπική κατάσταση κάθε λυρικού ποιητή που ζει πολιορκημένος από την απουσία – παρουσία μιας μακρινής γυναίκας. Κατάσταση που εκτείνεται πέρα από τα όρια αυτής της μουσικής σουίτας, γεγονός που καθιστά τη συλλογή Περιστάσεις (και θα μπορούσαμε να πούμε και όλη την ποίηση του Montale) «ένα μεγάλο ποίημα της απουσίας και του χωρισμού».
Τα Mottetti είναι η βάση μιας αρκετά μεγάλης ποιητικής μνήμης: από τον Pascoli και τον D’ Annunzio μέχρι τον Carducci, αλλά και τον Dante, τον Manzoni, τον Shakespeare, τον Baudelaire και άλλους.
Με τον όρο Mottetto δηλώνεται, συγκεκριμένα, μια πολυφωνική μουσική φόρμα της εκκλησιαστικής μουσικής , που αναπτύχθηκε από τον XIII αιώνα με διάφορες μορφές· στη λογοτεχνία , χαρακτηρίζει μια ποιητική σύνθεση σύντομη και αποφθεγματική, λαϊκού τόνου, στοιχείο όμως που λείπει στον Μοντάλε ο οποίος το αναμόρφωσε πλήρως: η συντομία παραμένει, αλλά δεν υπάρχει τίποτε το λαϊκό.
Οι δύο σύντομοι χρόνοι στους οποίους ο ποιητής προσπαθεί να δημιουργήσει, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, είναι γενικά προσδιορισμένοι από δύο διαφορετικές ηχοχρωματικές βαθμίδες, και κάποιες φορές από δύο διαφορετικές ρυθμικές κινήσεις.
Τα Mottetti μπορούν να χωριστούν με διάφορα κριτήρια. Σύμφωνα με το χρονολογικό κριτήριο χωρίζονται εύκολα σε δύο ομάδες: οι πρώτες τρεις συνθέσεις πηγαίνουν στο 1934, όλα τα άλλα ποιήματα είναι της περιόδου 1937-39. Σύμφωνα με το μελετητή De Robertis τα Mottetti μπορούν να χωριστούν και ανάλογα με το ρυθμό τους.
Τα Mottetti είναι χωρίς αμφιβολία μια από τις πιο εξαιρετικές στιγμές της ποιητικής τέχνης του Montale με νότες αυθεντικής δεξιοτεχνίας.