Του ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΑΡΑΝΙΤΣΗΤο τι σημαίνει προηγμένος κόσμος, όπως τον αποκαλούν, μπορεί κανείς να το αντιληφθεί, επίσης, από τον τρόπο που ο τελευταίος χωνεύει την κακοδαιμονία ώστε αυτή, στη συνέχεια, να μεταβολίζεται στη σάρκα του.
Τρόμος και πρόοδος συγχωνεύονται. Αλήθεια και απάτη συναιρούνται. Η δυστυχία παύει να είναι συμπαγής και εμφανίζεται διάχυτη παντού, οπουδήποτε λειτουργεί ο εξωραϊσμός. Η αντιπαραβολή του λεγόμενου προηγμένου δυτικού κόσμου προς τον καθυστερημένο κόσμο της Ανατολής μάς βοηθάει να το διαπιστώσουμε πέρα από κάθε αμφιβολία.
Οι γυναίκες που μαστιγώνονται, οι άντρες που εκτελούνται με λιθοβολισμό, τα παιδιά που εκπαιδεύονται στη χρήση των όπλων, όλ' αυτά, ασφαλώς, συνιστούν το στερέωμα μιας βίας πρόδηλης ή, πιο σωστά, δηλωμένης: η βία είναι απροκάλυπτη, είναι συμπυκνωμένη και απτή. Η Δύση αντίθετα έχει ενδοβάλει τη βία. Αυτή είναι τώρα παρούσα σε όλα της τα κύτταρα και τα καθιστά ικανά για απολύτως εξορθολογισμένες συγκρούσεις, θεσμικά παιχνίδια εξομάλυνσης, μια ήσυχη ροή του Κακού γύρω από τις αντιξοότητες μέχρις ότου τις διαβρώσει.
Μ' αυτή τη βία ενσωματωμένη, προχωράμε προς την κατάκτηση της αθανασίας. Ο δυτικός άνθρωπος θέλει τη βία να μην ακούγεται παρά μόνον στο δυσάρεστο αλλά ανεκτό ψίθυρο ενός άγχους που πηγάζει, υποτίθεται, από την επιθυμία για επιτυχία, για ολοκλήρωση, για αποτελεσματικότητα. Ο δυτικός άνθρωπος αρέσκεται σε μια βία που υπονοείται, που βρίσκεται παντού και πουθενά, νόμιμη, «φυσική», διευθετήσιμη, κατάλληλη για κινήσεις ανταλλαγής. Το πολιτισμικό μας ιδεώδες εντοπίζεται εκεί, στην επιτυχία αυτής της ανακατανομής.
Στην προσπάθεια να σχηματίσει κανείς μια ιδέα για τη βία στη Δύση, πολύ λίγο θα ωφεληθεί από τα έντυπα που ειδικεύονται στην οπλική τεχνολογία. Καλύτερα να ρίξει μια ματιά εκεί απ' όπου η βία είναι, φαινομενικά, αποκλεισμένη· ας ψάξει, ας πούμε, στα γυναικεία περιοδικά, μέσα στα κύματα του σατέν, όπου εντούτοις το επιβαλλόμενο διά ροπάλου πρότυπο θέλει το υποκείμενο να μάχεται μέχρις εξαντλήσεως σε όλα τα μέτωπα, ικανό στέλεχος επιχείρησης και γατούλα του σεξ, μητέρα και αθλήτρια, κοσμική οικοδέσποινα και νοικοκυρά.
Αν αυτό δεν συμβαίνει, την απορρίπτουν, είναι απαράδεκτη, δεν έχει στον ήλιο μοίρα. Η βία είναι αφόρητη, κατ' αρχάς με τη μορφή του ωραρίου, της εικοσιτετράωρης διαθεσιμότητας. Τύψεις για τα παιδιά της που υποχρεώνεται να εγκαταλείψει, βαθιά αντιπάθεια για τον άντρα με τον οποίο, μετά το μήνα του μέλιτος, τη συνδέει μόνον ένα σύστημα προσποιήσεων, αμέτρητα καθήκοντα, αμέτρητοι παραλογισμοί: η πίεση που ασκείται πάνω της από τα πρότυπα με τα οποία τη βομβαρδίζουν δεν έχει τέλος.
Πολιτισμένη βία που τη συνθέτουν τα must του χειμώνα. Οι διαψεύσεις, η κατάθλιψη του γυμναστηρίου, η μοναξιά και η στεντόρεια προτροπή σε καθήκοντα καταναλωτικής ενημέρωσης, το ψυχικό κόστος είναι εξουθενωτικό. Της ζητούν, επιπλέον, να προσαρμοστεί χαμογελώντας στην αληθοφάνεια όλου αυτού του ψεύτικου κόσμου, στο κέντρο του οποίου πρέπει να στέκεται σωστά μακιγιαρισμένη και επαναλαμβάνοντας, μέχρι να το πιστέψει και η ίδια: «Είμαι ο εαυτός μου» και: «Φανταστικό πάρτι! Περνάμε τέλεια!»
Η βία αυτού του χαρακτηριστικού τύπου, που τη διάλεξα σαν υπόδειγμα σαδο-μαζοχιστικής διαλεκτικής, είναι αθόρυβα σφυρηλατημένη μέσα στο ιδεολογικό της ηχείο, έτσι ώστε να περνάει απαρατήρητη. Κανείς δεν μιλάει γι' αυτήν ως τέτοια. Η βία, στη Δύση, είναι μια βία δίχως άμεση σύγκρουση, εγγεγραμμένη στη συναίνεση.
Η απολίτιστη Ανατολή δεν έχει ακόμη μαθητεύσει στην εμπειρία μιας βίας που το υποκείμενο θα συγχέει με το επιθυμητό. Αυτή είναι η καθυστέρησή της. Να σε μαστιγώνουν, ναι, πρόκειται για βία. Αλλά το να είσαι, από τα εφτά σου χρόνια, υποψήφιο διευθυντικό στέλεχος εταιρείας παραγωγής καλλυντικών, το να ισορροπείς, και μάλιστα με ψηλά τακούνια, ανάμεσα σ' ένα εξαντλητικό ωράριο σκλάβας και σε μια σημειολογία του σεξ εντελώς εχθρική προς την ορμονική σου πραγματικότητα, οφείλοντας επιπλέον να παριστάνεις την ευτυχισμένη, αυτό δεν είναι βία, σου λένε, αυτό είναι επίτευγμα. Της ίδιας τάξης παράδειγμα μας προσφέρει ο φανατισμός. Ξέρετε τώρα πόσο φανατικοί είναι οι άνθρωποι στην Ανατολή, πόσο στενά συνδεδεμένοι με το ιδιοσυγκρασιακό μοντέλο που παράγει τη φονταμενταλιστική βαρβαρότητα. Ο φανατισμός αυτός, όπως και η βία που τον συνοδεύει, αναδύεται σε μια πρωτόγονη, καθαρή μορφή, σε μια μορφή αρχαϊκής υλικότητας, απολύτης μανιχαϊστικής. Η ετερότητα ενηλικιώνεται πάντα υπό καθεστώς διωγμού.
Απεναντίας, στη Δύση, ο φανατισμός, όπως και η βία, έχει επίσης αφομοιωθεί, διυλίζεται από το συκώτι μιας κοινωνίας με τεράστια πείρα στις δημοκρατικές εξιδανικεύσεις και στα παιχνίδια ρόλων και αναδιανέμεται στα άτομα σ' ένα πολύ χαμηλό ποσοστό που δηλητηριάζει μιθριδατικά το αίμα τους, ίσα ίσα ώστε να διατηρείται σε λειτουργία το ανακλαστικό του καταναλωτή. Διότι, εδώ, ο φανατισμός είναι διάχυτος ως εντολή συμπεριφοράς απέναντι στη μεγάλη μοντέρνα θεότητα, το εμπόρευμα. Πάντα μ' εντυπωσιάζει η μετωνυμική εγγύτητα των όρων fun και fan, απόλαυση και οπαδός, όροι που η ποπ σκηνή κατέστησε, βαθμιαία, συνώνυμους. Have fun, με τον τρόπο που σου υποδεικνύουν, να είσαι fan, fanatic, αυτού ή του άλλου απορρίμματος, ο φανατισμός στην επιλογή των συμπεριφορών πλανιέται πάνω από τη Δύση σαν το φάντασμα της ελευθερίας του να είσαι δούλος. Αυτό επαναλαμβάνεται σε κάθε πτυχή της πολιτισμικής σφαίρας. Οι μυθολογίες της Ανατολής είναι ακόμη ζωντανές ως αλληγορίες ενός κόσμου κατοικημένου από θεούς και δαίμονες. Το ότι οι δικές μας αντηχούν φιλικά, το ότι είναι «λογικά» εγκατεστημένες στο εσωτερικό των εμπορευμάτων, στο διαρκώς μειούμενο βάθος των καθημερινών διευθετήσεων, στις αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις της ψευδαίσθησης, δεν σημαίνει πως είναι λιγότερο εξαρτημένες από το φαντασιακό.
Aut amat aut odit mulier, nihil est tertium. Παραφράζω: Είτε μισεί είτε αγαπάει η φαντασία· δεν υπάρχει μέση λύση. Εκεί, στην Ανατολή, η φαντασία του φανατισμού μισεί κατευθείαν το διαφορετικό. Εδώ, στη Δύση, σβήνει τις διαφορές και αφήνει το μίσος της να στοιχιώνει μέσα σ' όλα τα πράγματα ταυτόχρονα. Κάθε που μας κυριεύει η γαλήνη μιας καλής στιγμής, δεν νιώθουμε άραγε το μίσος να αντηχεί στους θορύβους των συσκευών;
Είναι ο θάνατος που θέλει πίσω τα σύμβολά του. Δεν θέλει άλλες εικόνες. Θέλει να τον ονομάσουμε, μας υποδεικνύει να αποδεχτούμε τη μελαγχολία μας προτού αυτή μας συνθλίψει.
ART & ΘΕΑΜΑΤΑ - 11/11/2001
http://www.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=11.11.2001,id=33991164
Οι γυναίκες που μαστιγώνονται, οι άντρες που εκτελούνται με λιθοβολισμό, τα παιδιά που εκπαιδεύονται στη χρήση των όπλων, όλ' αυτά, ασφαλώς, συνιστούν το στερέωμα μιας βίας πρόδηλης ή, πιο σωστά, δηλωμένης: η βία είναι απροκάλυπτη, είναι συμπυκνωμένη και απτή. Η Δύση αντίθετα έχει ενδοβάλει τη βία. Αυτή είναι τώρα παρούσα σε όλα της τα κύτταρα και τα καθιστά ικανά για απολύτως εξορθολογισμένες συγκρούσεις, θεσμικά παιχνίδια εξομάλυνσης, μια ήσυχη ροή του Κακού γύρω από τις αντιξοότητες μέχρις ότου τις διαβρώσει.
Μ' αυτή τη βία ενσωματωμένη, προχωράμε προς την κατάκτηση της αθανασίας. Ο δυτικός άνθρωπος θέλει τη βία να μην ακούγεται παρά μόνον στο δυσάρεστο αλλά ανεκτό ψίθυρο ενός άγχους που πηγάζει, υποτίθεται, από την επιθυμία για επιτυχία, για ολοκλήρωση, για αποτελεσματικότητα. Ο δυτικός άνθρωπος αρέσκεται σε μια βία που υπονοείται, που βρίσκεται παντού και πουθενά, νόμιμη, «φυσική», διευθετήσιμη, κατάλληλη για κινήσεις ανταλλαγής. Το πολιτισμικό μας ιδεώδες εντοπίζεται εκεί, στην επιτυχία αυτής της ανακατανομής.
Στην προσπάθεια να σχηματίσει κανείς μια ιδέα για τη βία στη Δύση, πολύ λίγο θα ωφεληθεί από τα έντυπα που ειδικεύονται στην οπλική τεχνολογία. Καλύτερα να ρίξει μια ματιά εκεί απ' όπου η βία είναι, φαινομενικά, αποκλεισμένη· ας ψάξει, ας πούμε, στα γυναικεία περιοδικά, μέσα στα κύματα του σατέν, όπου εντούτοις το επιβαλλόμενο διά ροπάλου πρότυπο θέλει το υποκείμενο να μάχεται μέχρις εξαντλήσεως σε όλα τα μέτωπα, ικανό στέλεχος επιχείρησης και γατούλα του σεξ, μητέρα και αθλήτρια, κοσμική οικοδέσποινα και νοικοκυρά.
Αν αυτό δεν συμβαίνει, την απορρίπτουν, είναι απαράδεκτη, δεν έχει στον ήλιο μοίρα. Η βία είναι αφόρητη, κατ' αρχάς με τη μορφή του ωραρίου, της εικοσιτετράωρης διαθεσιμότητας. Τύψεις για τα παιδιά της που υποχρεώνεται να εγκαταλείψει, βαθιά αντιπάθεια για τον άντρα με τον οποίο, μετά το μήνα του μέλιτος, τη συνδέει μόνον ένα σύστημα προσποιήσεων, αμέτρητα καθήκοντα, αμέτρητοι παραλογισμοί: η πίεση που ασκείται πάνω της από τα πρότυπα με τα οποία τη βομβαρδίζουν δεν έχει τέλος.
Πολιτισμένη βία που τη συνθέτουν τα must του χειμώνα. Οι διαψεύσεις, η κατάθλιψη του γυμναστηρίου, η μοναξιά και η στεντόρεια προτροπή σε καθήκοντα καταναλωτικής ενημέρωσης, το ψυχικό κόστος είναι εξουθενωτικό. Της ζητούν, επιπλέον, να προσαρμοστεί χαμογελώντας στην αληθοφάνεια όλου αυτού του ψεύτικου κόσμου, στο κέντρο του οποίου πρέπει να στέκεται σωστά μακιγιαρισμένη και επαναλαμβάνοντας, μέχρι να το πιστέψει και η ίδια: «Είμαι ο εαυτός μου» και: «Φανταστικό πάρτι! Περνάμε τέλεια!»
Η βία αυτού του χαρακτηριστικού τύπου, που τη διάλεξα σαν υπόδειγμα σαδο-μαζοχιστικής διαλεκτικής, είναι αθόρυβα σφυρηλατημένη μέσα στο ιδεολογικό της ηχείο, έτσι ώστε να περνάει απαρατήρητη. Κανείς δεν μιλάει γι' αυτήν ως τέτοια. Η βία, στη Δύση, είναι μια βία δίχως άμεση σύγκρουση, εγγεγραμμένη στη συναίνεση.
Η απολίτιστη Ανατολή δεν έχει ακόμη μαθητεύσει στην εμπειρία μιας βίας που το υποκείμενο θα συγχέει με το επιθυμητό. Αυτή είναι η καθυστέρησή της. Να σε μαστιγώνουν, ναι, πρόκειται για βία. Αλλά το να είσαι, από τα εφτά σου χρόνια, υποψήφιο διευθυντικό στέλεχος εταιρείας παραγωγής καλλυντικών, το να ισορροπείς, και μάλιστα με ψηλά τακούνια, ανάμεσα σ' ένα εξαντλητικό ωράριο σκλάβας και σε μια σημειολογία του σεξ εντελώς εχθρική προς την ορμονική σου πραγματικότητα, οφείλοντας επιπλέον να παριστάνεις την ευτυχισμένη, αυτό δεν είναι βία, σου λένε, αυτό είναι επίτευγμα. Της ίδιας τάξης παράδειγμα μας προσφέρει ο φανατισμός. Ξέρετε τώρα πόσο φανατικοί είναι οι άνθρωποι στην Ανατολή, πόσο στενά συνδεδεμένοι με το ιδιοσυγκρασιακό μοντέλο που παράγει τη φονταμενταλιστική βαρβαρότητα. Ο φανατισμός αυτός, όπως και η βία που τον συνοδεύει, αναδύεται σε μια πρωτόγονη, καθαρή μορφή, σε μια μορφή αρχαϊκής υλικότητας, απολύτης μανιχαϊστικής. Η ετερότητα ενηλικιώνεται πάντα υπό καθεστώς διωγμού.
Απεναντίας, στη Δύση, ο φανατισμός, όπως και η βία, έχει επίσης αφομοιωθεί, διυλίζεται από το συκώτι μιας κοινωνίας με τεράστια πείρα στις δημοκρατικές εξιδανικεύσεις και στα παιχνίδια ρόλων και αναδιανέμεται στα άτομα σ' ένα πολύ χαμηλό ποσοστό που δηλητηριάζει μιθριδατικά το αίμα τους, ίσα ίσα ώστε να διατηρείται σε λειτουργία το ανακλαστικό του καταναλωτή. Διότι, εδώ, ο φανατισμός είναι διάχυτος ως εντολή συμπεριφοράς απέναντι στη μεγάλη μοντέρνα θεότητα, το εμπόρευμα. Πάντα μ' εντυπωσιάζει η μετωνυμική εγγύτητα των όρων fun και fan, απόλαυση και οπαδός, όροι που η ποπ σκηνή κατέστησε, βαθμιαία, συνώνυμους. Have fun, με τον τρόπο που σου υποδεικνύουν, να είσαι fan, fanatic, αυτού ή του άλλου απορρίμματος, ο φανατισμός στην επιλογή των συμπεριφορών πλανιέται πάνω από τη Δύση σαν το φάντασμα της ελευθερίας του να είσαι δούλος. Αυτό επαναλαμβάνεται σε κάθε πτυχή της πολιτισμικής σφαίρας. Οι μυθολογίες της Ανατολής είναι ακόμη ζωντανές ως αλληγορίες ενός κόσμου κατοικημένου από θεούς και δαίμονες. Το ότι οι δικές μας αντηχούν φιλικά, το ότι είναι «λογικά» εγκατεστημένες στο εσωτερικό των εμπορευμάτων, στο διαρκώς μειούμενο βάθος των καθημερινών διευθετήσεων, στις αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις της ψευδαίσθησης, δεν σημαίνει πως είναι λιγότερο εξαρτημένες από το φαντασιακό.
Aut amat aut odit mulier, nihil est tertium. Παραφράζω: Είτε μισεί είτε αγαπάει η φαντασία· δεν υπάρχει μέση λύση. Εκεί, στην Ανατολή, η φαντασία του φανατισμού μισεί κατευθείαν το διαφορετικό. Εδώ, στη Δύση, σβήνει τις διαφορές και αφήνει το μίσος της να στοιχιώνει μέσα σ' όλα τα πράγματα ταυτόχρονα. Κάθε που μας κυριεύει η γαλήνη μιας καλής στιγμής, δεν νιώθουμε άραγε το μίσος να αντηχεί στους θορύβους των συσκευών;
Είναι ο θάνατος που θέλει πίσω τα σύμβολά του. Δεν θέλει άλλες εικόνες. Θέλει να τον ονομάσουμε, μας υποδεικνύει να αποδεχτούμε τη μελαγχολία μας προτού αυτή μας συνθλίψει.
ART & ΘΕΑΜΑΤΑ - 11/11/2001
http://www.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=11.11.2001,id=33991164
1 σχόλιο:
κείμενο - στοχασμός. περιέχει κάποια στοιχεία γενίκευσης και φαντασίας κάποιες φορές. μ' άρεσε για όλα αυτά...
Δημοσίευση σχολίου