Περί ταινίας Güz Sancısı και Σεπτεμβριανών

Αγαπητοί Νιχωρίτες και φίλοι

Την προηγούμενη Παρασκευή 23 του μηνός έκανε πρεμιέρα στις τουρκικές αίθουσες η πολυαναμενόμενη ταινία της σκηνοθέτη Tomris Giritlioğlu, Güz Sancısı (στα Ελληνικά: Φθινοπωρινή οδύνη). Η εν λόγω ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Yilmaz Karakoyunlu, που πραγματεύεται μια ιστορία αγάπης μιας νέας Ρωμαίησας, κατ' ανάγκην ιερόδουλης (Beren Saat) και ενός εθνικόφρονος Τούρκου δημοσιογράφου (Murat Yildirim) κατά την περίοδο των πιο μελανών σελίδων στην Σύγχρονη Τουρκική ιστορία, των γεγονότων της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου του 1955. Οι ηθοποιοί που συμμετέχουν επίσης στην ταινία είναι οι: Okan Yalabık, Belçim Bilgin Erdoğan, Hüseyin Avni Danyal και ο Ilker Aksum.
Ο Yilmaz Karakoyunlu που είχε διατελέσει και υπουργός στην τουρκική Βουλή είχε ασχοληθεί και με μία ταινία σχετικά με το φόρο ακίνητης περιουσίας του 1942 που έπληττε τις πολυάριθμές μειονότητες της Τουρκίας. Στην εν λόγω ταινία πρωταγωνιστούσε και η γνωστή ηθοποιός Hülya Avsar.
Χωρίς να είμαι κριτικός κινηματογράφου και καθαρά με την γνώμη ενός απλού θεατή, θεωρώ ότι η συγκεκριμένη ταινία έκανε την υπέρβαση στα τελευταία της λεπτά, όπου με πολύ έντονες, σκληρές και συνάμα ρεαλιστικές σκηνές, απέδωσε άψογα στο πανί τις σχεδιασμένες, από τουρκικής κυβερνήσεως Μεντερές, επιθέσεις που στόχευαν την ευημερούσα ελληνική αστική τάξη της Κωνσταντινούπολης.
Η ταινία αν και αποσιώπησε μερικά σημαντικά στοιχεία-κλειδιά εκείνης της περιόδου, όπως τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε ο Oktay Engin στην υποκίνηση των γεγονότων ή τις παραλλαγμένες φωτογραφίες του σπιτιού που έζησε ο Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη και που εκδόθηκαν στον τουρκικό Τύπο της εποχής, σίγουρα κατάφερε να μεταδώσει ένα ισχυρό μήνυμα στο κοινό.
Η άμεση παραδοχή του μοιραίου λάθους καταδεικνύεται με τις τρομερές σκηνές των βανδαλισμών, τις απόψεις των ‘καλών’ ηρώων για την επίτευξη της αρμονικής συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο, τα επίσημα στατιστικά της καταστροφής και με τις ανατριχιαστικές φωτογραφίες του Δημήτρη Καλούμενου και άλλων φωτογράφων που έκαναν την εμφάνισή τους μετά το πέρας της ταινίας. Η κινηματογραφική προσπάθεια της Tomris Giritlioğlu έκτος του ότι καταφέρνει να συγκινήσει, εξοικειώνει ταυτόχρονα τον τουρκικό λαό με τα λάθη του παρελθόντος, με απώτερο σκοπό την αποφυγή επανάληψης παρόμοιων ενεργειών στο μέλλον.
Ειδικότερα το 2005, και με αφορμή την συμπλήρωση των 50 χρόνων από τα θλιβερά γεγονότα του ’55, τα ΜΜΕ στην Τουρκία μαζικά, άρχισαν με απολογητική χροιά να καταδικάζουν τα συμβάντα αυτά, θέλοντας να καταστήσουν σαφή την συμφιλίωσή τους με το παρελθόν.
Αναμφίβολα τα Σεπτεμβριανά μπορούν να χαρακτηριστούν ως ιστορικό ορόσημο αφού το μωσαϊκό του πληθυσμού της Πόλης έχασε ένα σημαντικό κομμάτι του, με τις διαρροές που επακολούθησαν κυρίως προς την Ελλάδα τα μετέπειτα χρόνια. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: 4348 καταστήματα, 1000 περίπου κατοικίες, 73 εκκλησίες και 23 σχολεία. Όλα καταστράφηκαν στην μανία των ορδών της Ανατολίας που είχαν καταφθάσει στην Πόλη κατά ομάδες με σκοπό να συμμετάσχουν στα έκτροπα. Πέρα από τις τεράστιες οικονομικές απώλειες, υπολογίζονται γύρω στα 150 εκατομμύρια δολάρια, και την δραματική υποβάθμιση του επιπέδου ζωής των Ρωμηών (γύρω στα 8500 άτομα εκδιώχθηκαν από την δουλειά τους), δεν έλειψαν οι σοβαροί τραυματισμοί, οι βιασμοί αλλά και ο θάνατος δεκάδων Ελλήνων.
Είναι πλέον ευρέως παραδεκτό ότι τα Σεπτεμβριανά αποτελούν μια καμπή στην νεότερη Ιστορία, αφού έδρασαν καταλυτικά ως προς την προοδευτική απώλεια του κοσμοπολιτισμού της Μητρόπολής μας και ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την συρρίκνωση της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας, που σήμερα αριθμεί μόλις 2000 άτομα. Επιπροσθέτως μετά την λήξη των επεισοδίων ο φόβος και οι ανασφάλειες μετατοπίστηκαν από την Ρωμαίικη κοινότητα και στις άλλες εθνικοθρησκευτικές μειονότητες που δεν μπορούσαν πλέον να εμπιστευτούν το Τουρκικό κράτος.
Ως κατακλείδα θα ήθελα να επισημάνω και το βαρυσήμαντο βιβλίο του Ελληνοαμερικανού διακεκριμένου ιστορικού κ. Σπύρου Βρυώνη με τίτλο «Ο μηχανισμός της καταστροφής», το οποίο αναλύει με κάθε λεπτομέρεια τα τραγικά συμβάντα και προτείνεται ανεπιφύλακτα για οποιονδήποτε θέλει να λάβει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα.

Κωνσταντίνος Μαρούσης

Στην ταινία έχει αναφερθεί εκτενώς η Ιδιωτική Οδός στην ενότητα Εν τη Πόλει σήμερον