ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΠΑΝΩΤΗ: ΤΟ ΣΥΝΟΔΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

O Άρχοντας, κυριολεκτικώς, όχι απλώς τιμηθείς με το σχετικό οφφίκιο του Μεγάλου Ιερομνήμονα, Αριστείδης Πανώτης, είναι ίσως η ζώσα εκκλησιαστική ιστορία του 20ου αιώνα!

Έχει γράψει πλήθος ιστορικών μελετών, αλλά πάμπολλες αναφέρονται σε γεγονότα μείζονος σημασίας, όπως η προσέγγιση Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών επί Αθηναγόρου, τα οποία ο ίδιος έζησε, βίωσε από πολύ κοντά.

Τώρα μας προσφέρει την ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος, "κυρίως ως κλιματίδας του Οικουμενικού Πατριαρχείου", σ' ένα πρώτο τόμο (50 μ. Χ. - 1850), Το Συνοδικόν (Αθ. Σταμούλη, Αθήνα 2008), που ήδη αποτελεί σημείο αναφοράς. Ο φιλόπονος και ανύστακτος Αριστείδης Πανώτης ετοιμάζει πυρετωδώς και τον επόμενο Β' τόμο, που θα φτάνει ως τις μέρες μας, ήτοι την περίοδο της Αυτοκεφαλίας της εν Ελλάδι Εκκλησίας.

Ο Καθηγητής Μ. Γ. Βαρβούνης δίκαια επισημαίνει σε ειδική παρουσίαση του τόμου: "Είναι ευχής έργον ότι ο κ. Αρ. Πανώτης γνωρίζει τόσο καλά βιβλιογραφία και πηγές, ώστε να μπορεί με νηφαλιότητα και έγκυρο επιστημονικό λόγο να περιγράφει μία περίοδο οπωσδήποτε ταραγμένη, που έχει αφήσει μέχρι σήμερα τα υπολείμματά της στη σύγχρονή μας ελλαδική εκκλησιαστική και πνευματική πραγματικότητα. Και βεβαίως αναδεικνύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου η αποστολική γραμμή και παράδοση πού συνδέει άρρηκτα την Εκκλησία της Ελλάδος με τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, εις το διηνεκές".

Ο πρώτος τόμος (631 σελίδες) διαιρείται σε τέσσερα μέρη: Η εν Ελλάδι Εκκλησία την Α' χιλιετία, την Β' χιλιετία, μετά την Άλωση και μετά την Επανάσταση (1821 - 1850). Πέρα από το πλήθος των πληροφοριών και των πηγών, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η κριτική σύνθεση και η ερμηνευτική προσέγγισή τους. Δεν πρόκειται για συμπίλημα ή για συρραφή πηγών και ποικίλων αναφορών, αλλά για μια ολωσδιόλου κριτική ματιά, που φυσικά πηγάζει από την ίδια την ιστορία.

Για παράδειγμα το κεφάλαιο "Η αφετηρία των θρησκευτικών οργανώσεων" μας δίνει τα ουσιωδέστερα γεγονότα που οδήγησαν στην ίδρυση και άνθηση των οργανώσεων στην Ελλάδα, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Οι παρατηρήσεις του Αρ. Πανώτη εδώ είναι καίριες, χωρίς προκαταλήψεις και "αφορισμούς". Η ιστορία έχει τους δικούς της αμείλικτους νόμους που εξηγούν πολλά απ' αυτά που εκ των υστέρων κατήντησαν ιδεολογήματα.

Τα "Συμπερασματικά Α' τόμου" μέσα σε τέσσερις σελίδες περιέχουν τους άξονες της ιστορικής πορείας της εν Ελλάδι Εκκλησίας μέχρι το 1850.

Περιμένουμε με ανυπομονησία τον Β' τόμο του Συνοδικού, όπου ο Αρ. Πανώτης καταγράφει την πολυκύμαντη νεώτερη εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, που έζησε κι από κοντά στο β' μισό του 20ου αιώνα.

Πολλοί ιεράρχες, καθηγητές, δημοσιογράφοι και άλλοι άνθρωποι των γραμμάτων επαινούν το Συνοδικόν του Πανώτη. Θεωρώ όμως ότι θα το δικαιώσει πλήρως ο χρόνος. Γιατί είναι έργο με άποψη και τεκμηρίωση. Και ο Καθηγητής Μ.Γ. Βαρβούνης παρατηρεί: "Το βιβλίο αυτό διακρίνεται για το υψηλότατο επιστημονικό του επίπεδο αλλά και για την πρωτοτυπία της συμβολής του στην γενική εκκλησιαστική ιστορία μας".

Εύχομαι στον Άρχοντα έτη πολλά, ώστε να απολαύσουμε και άλλους καρπούς των πνευματικών του κόπων.