Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Αύριο το βράδυ στην εκδήλωση του Συνδέσμου Φιλολόγων Πάτρας για τον Γιάννη Ρίτσο (θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα της Φιλαρμονικής Εταιρείας – Ωδείου Πατρών) θα παρουσιάσουμε με το Πολύτροπον τον Επιτάφιο του Ρίτσου στην ανυπέρβλητη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

Οι φίλοι μου, Μαριμέλ Χρύση - τραγούδι και Τάσος Σπηλιωτόπουλος - πιάνο, ενστερνίστηκαν την άποψή μου για μια λυρική εκδοχή του έργου κι έτσι θα το παίξουμε για φωνή και πιάνο.
Η υπόθεση Επιτάφιος για τον Θεοδωράκη είναι εξαιρετικά σπουδαία! Απ’ αυτό το έργο εξακτινώνεται η λοιπή δημιουργία του, όπως κι ο ίδιος έχει σχεδιάσει (βλ. χφ. σχεδιάγραμμα).

Τον μουσικό Επιτάφιο τον γνωρίζουμε μέχρι σήμερα σε έξι βασικές εκδοχές:
Η πρώτη ηχογράφηση και απόδοση του έργου μέσα από την ιδιαίτερη ματιά του Μάνου Χατζιδάκι με ερμηνεύτρια την Νάνα Μούσχουρη, που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1960.
Η κλασική - λαϊκή και πιο γνωστή του Μίκη Θεοδωράκη με τον Μανώλη Χιώτη στο μπουζούκι και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στην ερμηνεία που κυκλοφόρησε σε δίσκο επίσης το φθινόπωρο του 1960.

Γιατί δυο ταυτόχρονες σχεδόν ηχογραφήσεις του έργου; Η Νάνα Μούσχουρη έδωσε την δική της εξήγηση σε συνέντευξή της στην Ελευθεροτυπία πριν δυο χρόνια:
«Ηχογραφούσαμε το άλμπουμ, όταν στο 6ο τραγούδι ο Θεοδωράκης, ο Ρίτσος και κάποιοι μουσικοί εξαφανίστηκαν. Δύο μέρες μετά, καταλάβαμε γιατί. Κυκλοφόρησε η δεύτερη version με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο Θεοδωράκης μάλιστα είπε στις εφημερίδες ότι προτιμούσε τη δική του εκδοχή με το παιδί του κάμπου, παρά εκείνη με το κορίτσι του σαλονιού. Λες και δεν ήμουν κι εγώ ένα απλό κορίτσι. Ποτέ δεν πρόκειται να ξεχάσω αυτή του την κουβέντα».

Το 1963 κυκλοφορεί η τρίτη εκδοχή του έργου από τον ίδιο τον Μίκη. Είναι μια συμφωνική, θα λέγαμε, απόδοση με ερμηνεύτρια την Μαίρη Λίντα. Βέβαια, τα λαϊκά στοιχεία του έργου με τον Χιώτη στο μπουζούκι συνεχίζουν να υπάρχουν, μόνο που έχουν κάπως δεύτερο ή εν πάση περιπτώσει ένα διαφορετικό ρόλο.

Η τέταρτη εκδοχή του έργου έρχεται στα τέλη του 1964 από τη Χορωδία των Τρικάλων σε διασκευή της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου. Μια εκδοχή πιο κοντά στο πνεύμα του Μάνου Χατζιδάκι.
Ο πέμπτος Επιτάφιος είναι κατά Σταύρο Ξαρχάκο, με την Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής (ηχογράφηση από το Ηρώδειο, 2-10-2000). Μια ερμηνευτική πρόταση που προσωπικά δεν με αγγίζει. Την θεωρώ βερμπαλιστική, χωρίς να παραθεωρώ την σημαντική Μαρία Σουλτάτου ως ερμηνεύτρια.
Τέλος, το 2000 κυκλοφορεί ένας ιδιαίτερος δίσκος με την σπουδαία Νένα Βενετσάνου να τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη: Τα Eluard και τον Επιτάφιο, αμφότερα γραμμένα το 1958 στο Παρίσι, για φωνή και πιάνο. Στα Εluard πιάνο η Έλενα Μουζάλα και στον Επιτάφιο ο Σαράντης Κασσάρας.
Η εκδοχή αυτή με ενδιαφέρει πολύ, αν και προτιμώ τον Επιτάφιο από την Μαρία Φαραντούρη, η οποία δεν το έχει ηχογραφήσει παρά αποσπασματικά.
Η ιέρεια του Μίκη δεν μας έχει χαρίσει τον δικό της Επιτάφιο!
Πάντως είμαι πια πεπεισμένος ότι το έργο μας ενδιαφέρει ως λυρικό και γνησίως λαϊκό, κι όχι σκέτο λαϊκό, ήτοι με μπόλικο μπουζούκι.
Άλλωστε ο Επιτάφιος είναι υπόθεση της Άνοιξης! Κι ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης σαν τον έγραψε στο Παρίσι, πριν 51 χρόνια, σημείωνε: «Σε λίγο μπαίναμε στην Άνοιξη, που είναι η πιο όμορφη εποχή για το Παρίσι…».