ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

Με μια θεματική, θα έλεγα, συνέντευξη, συμμετείχα, πριν ενάμισι χρόνο, σ’ ένα Κοινοτικό Πρόγραμμα, που εκπονήθηκε και από το Επιστημονικό Πάρκο Πατρών.

Το Έργο "Η εικόνα της Μητέρας μεταξύ παράδοσης και σύγχρονης εποχής" εντάσσεται στα πλαίσια του Προγράμματος Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG IIIA ΕΛΛΑΔΑ – ΙΤΑΛΙΑ 2000-2006, Πρόγραμμα Παρέμβασης 11, Άξονας Προτεραιότητας 003 "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ", Μέτρο 002 "Προώθηση, Αναπαλαίωση και Αξιοποίηση της Ιστορικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Κοινού Ενδιαφέροντος ".
Η ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των εταίρων, Ελλήνων και Ιταλών, μέσα από τη συνειδητοποίηση της κοινής πολιτιστικής, μεσογειακής ταυτότητάς τους, αποτέλεσε έναν από τους βασικούς στόχους του Έργου «Η Εικόνα της Μητέρας μεταξύ παράδοσης και σύγχρονης εποχής». Προς αυτή την κατεύθυνση λειτούργησε η έρευνα γύρω από την ιστορία της γυναίκας και τη θέση της στην κοινωνία της κάθε περιοχής. Η έρευνα διενεργήθηκε κατά κύριο λόγο από νεαρές ερευνήτριες του Πανεπιστημίου του Salento, του Επιστημονικού Πάρκου Πατρών και του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ηπείρου και οδήγησε στην εκπόνηση μελετών με επίκεντρο τη Γυναίκα, το ρόλο και τη συνεισφορά της στον πολιτισμό, στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Δυτικής Ελλάδας και του Salento, καθώς και την Παναγία, κοινό σημείο αναφοράς των δύο λαών. Tο πρόγραμμα περιλάμβανε διάφορες μελέτες.

Η δική μου συνεισφορά ήταν στην ενότητα:Ο κοινωνικός ρόλος και η πολιτιστική ταυτότητα της γυναίκας της Πάτρας μέσα από τον θεσμό του πατρινού καρναβαλιού και του Μορφωτικού Συλλόγου Ελληνίδων Κυριών Πατρών από τον 20ο αιώνα έως σήμερα.
Την επιμέλεια είχαν η Χριστιάνα Γρηγορίου και η Χριστίνα Μεταξιώτη. Συνεντευξιαζόμενοι ήσαν και άλλοι Πατρινοί όπως η γνωστή φιλόλογος Πηνελόπη Κρέτση - Λεοντσίνη, Πρόεδρος του Μορφωτικού Συλλόγου Κυριών Πατρών, η νομικός και Σύμβουλος του Δήμου Πατρέων για το Καρναβάλι Ντούλη Δημητροπούλου, ο συμπολίτης Βασίλης Μανθόπουλος κ.α. Παραθέτω εδώ κάποια αποσπάσματα από την μεγάλη εκείνη συνένετευξή μου.

- Πώς θα χαρακτηρίζατε τον κοινωνικό ρόλο της Πατρινιάς;
Π.Α.: Για εξαιρέσεις μπορούμε να μιλήσουμε. Γενικά ο ρόλος της γυναίκας της Πάτρας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί παρεμβατικός. Η τοπική κοινωνία, σε επίπεδο ηγετικό, ανδροκρατείται. Οι γυναίκες που συμμετέχουν στο δημόσιο βίο είναι λίγες. Άρα η ίδια η κοινωνία είναι μάλλον δύσπιστη απέναντι στις γυναίκες, οι οποίες, νομίζω, έχουν αποδεχθεί την περιθωριοποίησή τους, σε σχέση με τα κοινά, και δεν διεκδικούν.

- Εσείς, σαν πολίτης που ζει στην Πάτρα πώς θα χαρακτηρίζατε την Γυναίκα της Πάτρας όπως την ζείτε καθημερινά σαν απλός κάτοικος; Έχει κάποια πιο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά από τις άλλες Ελληνίδες της πατρίδας μας που την κάνουν να ξεχωρίζει σαν μητέρα, σαν εργαζόμενη, σαν θηλυκό με την γενική έννοια του όρου;

Π.Α.: Δεν μπορώ να διακρίνω ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην γυναίκα της Πάτρας σε σχέση με τις άλλες Ελληνίδες. Μόνο κάποια κατάλοιπα, πλέον, αστικής καταγωγής, μπορεί να ανιχνεύσει κανείς, που παρουσιάζουν ένα ενδιαφέρον. Κατά τα άλλα οι περισσότερες γυναίκες – κάτοικοι Πατρών, δεν γεννήθηκαν εδώ και δεν αντιπροσωπεύουν ένα συγκεκριμένο Πατρινό ήθος. Οι παλιές Πατρινές είχαν μια ευαισθησία σε θέματα φιλανθρωπίας και παιδείας, με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και λόγω της γενικότερης περιρρέουσας ατμόσφαιρας (ατομισμός, αδιαφορία).

- Υπάρχει κάποια ίσως συγκεκριμένη Πατρινιά που σας έχει κάνει αίσθηση και την έχετε ξεχωρίσει για το κοινωνικό της έργο;
Π.Α.: Ξεχωρίζω τρεις περιπτώσεις. Την κ. Μαρία Στεφανοπούλου (συγγενή του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου), η οποία με αυταπάρνηση και ανδρείο φρόνημα περιθάλπει αθόρυβα πρόσφυγες και λαθρομετανάστες, την κ. Σταυρούλα Τούλα που έχει διαθέσει τεράστια ποσά, από την περιουσία της, για έργα ευποιίας στην πόλη και την κ. Παναγιώτα Λάζαρη, η οποία ίδρυσε και λειτουργεί για δεκαετίες την «Φωλιά», όπου ανατρέφονται ορφανά. Δεν βλέπω, δυστυχώς, διαδόχους αυτών των γυναικών ανάμεσα στη νέα γενιά.

- Σε ποιο βαθμό βοήθησε και βοηθά ο «Μoρφωτικός Σύλλογος Ελληνίδων Κυριών Πατρών» στον κοινωνικό ρόλο της Γυναίκας της Πάτρας;

Π.Α.: Ο «Μορφωτικός Σύλλογος Κυριών» αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της πόλης. Ιδρύθηκε και προσέφερε πολλά σε καιρούς χαλεπούς. Στήριξε και ανέδειξε γυναίκες της Πάτρας. Συνεχίζει και σήμερα το μορφωτικό και κοινωνικό του έργο, δραστηριοποιώντας γυναίκες πάντοτε στη βάση του εθελοντισμού. Κι αυτό δεν είναι λίγο, σε εποχές εαυτουλισμού.

- Τι σημαίνει Καρναβάλι της Πάτρας για εσάς προσωπικά;
Π.Α.: Το Καρναβάλι αποτελεί στοιχείο ταυτότητας της Πάτρας είτε το θέλουμε είτε όχι. Νομίζω ότι βρίσκεται σε φάση παρακμής και χρειάζεται… επανίδρυση! Για μένα σημαίνει ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Αλλά αυτή η πλευρά του Καρναβαλιού δεν έχει ακόμα αναδειχθεί.

- Μπορούσαν να συμμετέχουν γυναίκες από όλες τις κοινωνικές τάξεις στο Πατρινό καρναβάλι του χθες;

Π.Α.: Το Πατρινό Καρναβάλι του χθες είχε την αστική του μορφή, αλλά παράλληλα είχε και μια λαϊκή εκδοχή, που εκφραζόταν κυρίως από τους κατοίκους της Άνω Πόλης. Άρα οι γυναίκες συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του Καρναβαλιού ανάλογα με την κοινωνική τους προέλευση.

- Γνωρίζετε ποια καρναβαλικά ήθη και έθιμα έχουν ξεχωρίσει για την ιδιαίτερη συμμετοχή της Πατρινιάς, και με ποιο τρόπο συμμετείχε σε αυτά;
Π.Α.: Το τραγούδι «Βάλε το ντόμινο Λενιώ», εμβατήριο της Πατρινής Αποκριάς τη δεκαετία του 1910, αποτελεί μαρτυρία για την μαύρη ενδυμασία μεταμφιεσμένων γυναικών, που συμμετείχαν σε καρναβαλικές εκδηλώσεις και κυρίως στα περίφημα μπουρμπούλια. Άλλωστε χοροί χωρίς γυναίκες δε γίνονται. Και οι χοροί αποτελούν σήμα κατατεθέν του Καρναβαλιού. Ας μη ξεχνάμε και το δημοφιλές έθιμο οι άνδρες να ντύνονται γυναίκες και να προκαλούν μεγάλο ντόρο!

- Μήπως κάποια από αυτά τα καρναβαλικά ήθη και έθιμα βοήθησαν θετικά στην κοινωνική και πνευματική της εξέλιξη ή αντίστοιχα δημιούργησαν αρνητικές εντυπώσεις;

Π.Α.: Θεωρώ ότι η θέση της γυναίκας στο Καρναβάλι δεν υπήρξε ποτέ ιδιαιτέρως προκλητική. Η Πάτρα δεν χρησιμοποίησε τη γυναίκα στο Καρναβάλι ως σεξουαλικό αντικείμενο. Η συμμετοχή της είναι ισόρροπη με του άντρα. Οι όποιες αρνητικές εντυπώσεις αναφέρονται σε μεμονωμένα περιστατικά που πάντα θα υπάρχουν.

- Ποια ήταν η θέση της Εκκλησίας για τον θεσμό του Πατρινού Καρναβαλιού;

Π.Α.: Η τοπική Εκκλησία νομίζω πως είναι ανεκτική απέναντι στο Καρναβάλι. Κατά καιρούς ακούστηκαν ακραίες φωνές και εκδηλώθηκαν αντιδράσεις από μερίδα θρησκευομένων, οι οποίες τελικά δεν επιβλήθηκαν. Οι επίσκοποι των Πατρών τήρησαν γενικά ήπια στάση. Αποδέχθηκαν ότι ο θεσμός αυτός είναι συνυφασμένος με την πόλη, άρα δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για … αφορισμούς. Φυσικά η Εκκλησία δεν ευλογεί το Καρναβάλι, αλλά δεν μπορεί και να καταδικάσει τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού που συμμετέχει ενεργά. Πολλοί εξομολόγοι θεωρούν αμαρτία τη συμμετοχή στο Καρναβάλι, χωρίς όμως να μπορούν να πείσουν πολλούς νέους για τη θέση τους αυτή. Το ερώτημα πάντως των πιστών για τη θέση της Εκκλησίας απέναντι στο θεσμό, δηλώνει πως οι Πατρινοί δεν θέλουν να νιώθουν την Εκκλησία απέναντί τους λόγω της συμμετοχής τους στις εκδηλώσεις της Αποκριάς.

Οι φωτογραφίες της ανάρτησης είναι από τα εγκαίνια έκθεσης ζωγραφικής και φωτογραφίας "Το βλέμμα της Πηνελόπης" της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Λέτσε στην Λευκάδα (13-9-2007).