ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΑΜΑΘΕΙΑΣ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΛΦΑ

Πρεμιέρα, την Τρίτη (20 Μαΐου), των Πανελλαδικών εξετάσεων, με πρώτο εξεταζόμενο μάθημα τη Νεοελληνική Γλώσσα (γενικής παιδείας) και στους μαθητές δόθηκε προς πραγμάτευση κείμενο-απόσπασμα από τις Δοκιμές του Γ. Σεφέρη. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός, ότι η κεντρική επιτροπή των εξετάσεων έδωσε στους μαθητές, εκ των προτέρων (με τη μορφή επεξηγηματικών υποσημειώσεων) τη σημασία επτά λέξεων του κειμένου. Οι λέξεις ήταν οι εξής: ψεγάδια, περασμένων, υπόδικη, ροπές, παρωχημένα, ανδροειδούς και εξοβελιστεί.

Είναι προφανές ότι οι υπεύθυνοι, με την κίνησή τους αυτή, έσπευσαν να προλάβουν τον ευτελισμό της ίδιας της διαδικασίας των εξετάσεων και, κυρίως, το απόλυτο «ξεγύμνωμα» του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Άλλωστε, δεν είναι και λίγοι αυτοί που θυμούνται ακόμη τον αλήστου μνήμης σάλο (κλαυσίγελο) που προκλήθηκε πριν από αρκετά χρόνια, με τις «άγνωστες» λέξεις «αρωγή» και «ευδοκίμηση» στο μάθημα της Έκθεσης. Μια ποιοτική (και ποσοτική) διαφορά του τότε από το σήμερα: τότε ζητούσαν οι μαθητές την επεξήγηση των όρων «αρωγή» και «ευδοκίμηση», σήμερα προνοεί προληπτικώς η ίδια η Επιτροπή των Εξετάσεων, επεξηγώντας προκαταβολικώς τις λέξεις «ροπές», «ψεγάδια», «υπόδικη» και μερικές ακόμη πιο … δυσνόητες!

Η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων (Π.Ε.Φ.) σχολιάζοντας αρμοδίως τα θέματα των εξετάσεων σε ανακοίνωσή της -υπερβαίνοντας εαυτήν- έκρινε, με μια διατύπωση επιδέξιας κομψότητας, ότι «αρκετές από τις λέξεις των οποίων δίνεται η ερμηνεία (π.χ. εξοβελιστεί, ψεγάδια, παρωχημένες, υπόδικη) δεν μπορούν να θεωρηθούν άγνωστες για μαθητές της Γ΄ Λυκείου» επικρίνοντας εμμέσως την εν λόγω επιλογή, σημειώνοντας μάλιστα, ότι «η παράθεσή τους δεν επιτρέπει τη διαβάθμιση στην αξιολόγηση των μαθητών». Αυτός ήταν όλος ο καημός τους, το ανέφικτο της αντικειμενικής πιστοποίησης (βαθμολόγησης) της γνώσης και όχι το άγος της γενικευμένης αγλωσσίας των αποφοίτων του Λυκείου στην Ελλάδα σήμερα! Μα είναι τόσο πρόδηλο και εξωφρενικό. Στο τέλος μιας δωδεκάχρονης εκπαιδευτικής διαδικασίας, με χιλιάδες ωρών παράλληλης φροντιστηριακής παραπαιδείας, με ασύλληπτο για τη λαϊκή οικογένεια οικονομικό κόστος και με ελάχιστο ελεύθερο πια χρόνο (κι αυτόν ψυχαναγκαστικά καθηλωμένο ενώπιον της τηλεοπτικής βλακείας) να τρομάζουν οι μαθητές μας μπροστά σε λέξεις, όπως «παρωχημένα» και «εξοβελιστεί»; Τα ίδια αυτά παιδιά μας, που από την ηλικία των δεκαπέντε τους χρόνων -από τα πρώτα στην Ευρώπη- μαζεύουν το ένα μετά το άλλο τα πιστοποιητικά γλωσσομάθειας ξένων πανεπιστημίων… Η απόλυτη σχιζοφρένεια!

Από την άλλη, ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, απαντώντας σε σχετική με το θέμα ερώτηση, δήλωσε ότι το ζητούμενο είναι οι μαθητές να μάθουν να εκφράζονται και όχι να γνωρίζουν και την τελευταία λέξη ενός κειμένου (sic), υπονοώντας, ενδεχομένως, ότι και με λίγες μόνο λέξεις μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου! Μάλιστα κύριε Γενικέ, τόσες λέξεις όσες απαιτούνται για την απάντηση σε ερωτηματολόγιο εταιρείας δημοσκοπήσεων, άντε και για τη σύνταξη ενός βιογραφικού. Κατά τα άλλα, μικροί και μεγάλοι έχουμε χαθεί στις λεωφόρους της «Κοινωνίας της Πληροφορίας» και στη φενάκη της «δια βίου μάθησης».

Στο εξής λοιπόν, ας διερευνήσουν οι ειδικοί σοβαρά το ενδεχόμενο αντικατάστασης του αδίδακτου («άγνωστου») κειμένου στην εξέταση του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών από κείμενα του δοκιμιακού νεοελληνικού λόγου με τις απαραίτητες βεβαίως… λεξιλογικές διευκρινίσεις. Επιπλέον, ας προβληματιστούμε οι υπόλοιποι, δίχως προκαταλήψεις, επανεξετάζοντας την παλαιά και τόσο «παρεξηγημένη» πρόταση της κ. Αν. Διαμαντοπούλου (υπεύθυνης Παιδείας του ΠΑ.ΣΟ.Κ. σήμερα!) για την καθιέρωση της αγγλικής γλώσσας ως επίσημης και ισότιμης, δίπλα στην ελληνική, για το σύνολο της δημόσιας διοίκησης. Η πιο διορατική επιλογή πολιτικού ρεαλισμού σε καιρούς σκληρού ανταγωνισμού θα μας πουν οι «εκσυγχρονιστές» κοσμοπολίτες. Σε συνθήκες χυδαίου εθνομηδενιστικού πολυπολιτισμού θα απαντούσαμε κάποιοι από εμάς.

Και η παράδοση…

Το απόσπασμα από τις Δοκιμές του Γ. Σεφέρη, στο οποίο εξετάστηκαν οι μαθητές και η αξία του οποίου παραγνωρίστηκε εξαιτίας του προκλητικού γλωσσικού υπομνηματισμού του, αναφέρεται στη σημασία και το ρόλο της παράδοσης. Ένα εκπληκτικής ομορφιάς και απλότητας αριστοτέχνημα που γονιμοποιεί τους προβληματισμούς όσων διαλέγονται δημιουργικά και ελεύθερα με τη διαχρονία του πολιτισμού που τους γέννησε, στο σήμερα. Διαβάζοντάς το, θυμήθηκα τον ορισμό της παράδοσης που έδωσε ένας σύγχρονος θεολόγος, o Jaroslav Pelikan: « παράδοση είναι η ζωντανή πίστη των κεκοιμημένων, παραδοσιολατρία είναι η νεκρή πίστη των ζωντανών». Στο ελληνικό σχολείο των περασμένων δεκαετιών η παρουσία μιας «παράδοσης» βάραινε καταθλιπτικά τους ώμους των μαθητών και των δασκάλων με την αφόρητη εθνοκάπηλη κενοδοξία της. Διαστρέβλωνε τη σημασία των λέξεων, απονέκρωνε το νόημα ζωής του πολιτισμού μας. Στο σύγχρονο σχολείο της υπερφίαλης αμάθειας, αυτή η «παράδοση» ξεψυχάει πια μέσα σε επιθανάτιους σπασμούς. Και η γνήσια παράδοση του τόπου/τρόπου μας, του Λαού μας και του Σεφέρη παραμένει κάπου εκεί στα αζήτητα. Σαν άγνωστη λέξη …

Εικόνα: Προσωποποίηση της Παράδοσης, δια χειρός Ν. Χούτου