ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΥΔΩΝΙΑΤΗΣ

Ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης, εόρταζε σαν χθες τα ονομαστήριά του. Φέτος, συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή του και αυτή η επέτειος είναι μιας πρώτης τάξεως αφορμή για προσέγγιση και σπουδή του πολυσχιδούς έργου του.

Ο Κυδωνιάτης είναι άξιο τέκνο της Πελοποννήσου. Γεννήθηκε στην Τρίπολη και για σχεδόν 30 χρόνια δίδαξε στην Φιλαρμονική Εταιρία - Ωδείο Πατρών. Ευτυχώς, χάρη στην πρωτοβουλία της Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του Ωδείου και εμπνευστού του Μουσικού Μαΐου Βάσως Φιλιππαίου, μεθαύριο Σάββατο 24 Μαΐου στις 9 το βράδυ θα ακούσουμε συνθέσεις του Κυδωνιάτη, ώστε να τιμηθεί ο μεγάλος συνθέτης που είχε και πολλούς πατρινούς μαθητές, οι οποίοι σταδιοδρόμησαν στον μουσικό χώρο. Τις συνθέσεις του Κυδωνιάτη και των Ελλήνων συνθετών Γεωργίου Καζάσογλου, Ντίνου Κωνσταντινίδη και Δημήτρη Δραγατάκη, θα ερμηνεύσουν δύο ταλαντούχοι μουσικοί της νέας γενιάς με ήδη αρκετό έργο στο ενεργητικό τους. Ο Χρήστος Κολοβός - βιολί (στον οποίο οφείλουμε και τον πλήρη κατάλογο έργων του Κ. Κυδωνιάτη) και ο Τίτος Γουβέλης - πιάνο.

Φέτος έχουμε και τα 100χρονα από τη γέννηση και του Γ. Καζάσογλου.

Παραθέτω στη συνέχεια το βιογραφικό του Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη και σημείωμα για την 3η σονάτα του συνθέτη Τάκη Καλογερόπουλου, δημιουργού του γνωστού Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής. Τα κείμενα επιμελήθηκε ο Χρήστος Κολοβός.

Βιβλίο για τη ζωή και το έργο του Κυδωνιάτη έγραψε ο μουσικός Γεώργιος Φ. Κατραλής (έκδοση: Πνευματικό Κέντρο Δήμου Τριπόλεως - εκδ. Παρουσία). Από το βιβλίο αυτό είναι και οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται στην παρούσα ανάρτηση. Τα αποσπάσματα από το έργο "30 Εβραϊκά τραγούδια και χοροί για πιάνο" θα παίξει στην Πάτρα ο Τίτος Γουβέλης σε Α' παγκόσμια εκτέλεση.

Προσθέτω και μια ακόμα επέτειο, που προκύπτει από το βιογραφικό του Κυδωνιάτη: 40 χρόνια από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 στο Μεξικό, για τους οποίους έγραψε τη μουσική!

Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης (Τρίπολη, 1908 – Αθήνα, 1996)

Γόνος ιστορικής Πελοποννησιακής οικογενείας. Σπούδασε στο Ελληνικό Ωδείο πιάνο με τον Αντώνη Σκόκο (μαθητή του διάσημου Εgon Petri) και θεωρητικά με το Μάριο Βάρβογλη και, στο Ωδείο Αθηνών (1928-1933) συνέχισε με το Σκόκο, αποφοιτώντας με δίπλωμα πιάνου και Άριστα Παμψηφεί με Α’ Βραβείο και, ανώτερα θεωρητικά με το Δημήτρη Μητρόπουλο και το Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Στα 1933-1936 συνεχίζει ανώτερες σπουδές στο Παρίσι ―ανάμεσα στους εκεί δασκάλους του και η διάσημη πιανίστα Marguerite Long― και κατόπιν (1936-1939) στο Βασιλικό Ωδείο των Βρυξελλών μαθητεύοντας κοντά στους Ε. Βosquet (πιάνο), R. Ledent (ενορχήστρωση), L. & J. Jongen (σύνθεση) και D. Defauw (διεύθυνση ορχήστρας). Αποφοίτησε με Α’ Βραβείο και ειδική διάκριση στη Fuga.
Έδωσε πολλά σόλο ρεσιτάλ και συνέπραξε ως “accompagnateur” με τον Έλληνα φίλο του βιολονίστα Βασίλη Σταυριανό και την Αυστραλέζα Amanda Webb (σύζυγο του Arthur Grumiaux) σε Γαλλία, Ισπανία και Βέλγιο. Διετέλεσε επίσης σολίστ του Ραδιοφωνικού Σταθμού των Βρυξελλών.

Στα 1939 επιστρέφει στην Ελλάδα και διδάσκει ανώτερα θεωρητικά και μουσική μορφολογία στο Ωδείο Αθηνών (1939-1978), πιάνο, ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση στο Ωδείο Φιλαρμονικής Εταιρείας Πατρών (1949-1978 και από το 1964 διευθυντής του) και στο Ωδείο Πειραιώς (1962-1975 και από το 1967 διευθυντής του). Υπήρξε μόνιμος αρχιμουσικός της Συμφωνικής Ορχήστρας του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1941-1962) και μόνιμος πιανίστας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (1955-1973), ενώ στα 1976 ίδρυσε και διηύθυνε το «Παλλάδιον Ωδείον» ως τα 1980.
Υπήρξε μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και Διοικητικών Συμβουλίων της, μόνιμος πιανίστας και αρχιμουσικός των μπαλέττων Costa Nikols, μόνιμος συνθέτης του «Πειραϊκού Θεάτρου» του Δημήτρη Ροντήρη (1957-1980) για το οποίο συνέθεσε μουσική για 8 αρχαίες τραγωδίες, καθώς και μόνιμος accompagnateur του «Καλλιτεχνικού Γραφείου Αθηνών» του Γεωργίου Κουράκου για περίπου 30 χρόνια συμπράττοντας με τους κορυφαίους μουσικούς της εποχής του, όπως τους Υ. Μenouhin, R. Ricci, T. Varga, I. Gitlys, G. Cassado, E. Mainardi, M. Callas, Έλενα Νικολαΐδου, Νικόλα Μοσχονά, Θάνο Μπούρλο και Άννα Τασσοπούλου, αλλά και τους Έλληνες βιολονίστες Β. Κολάση, Σοφοκλή Πολίτη, Δημήτρη Χωραφά, Φρειδερίκο Βολωνίνη, τους βιολοντσελλίστες Ε. Παπασταύρου, Β. Φιδετζή, Ι. Χρονόπουλου, Σ. Ταχιάτη και άλλους.
Έδωσε εκατοντάδες συναυλίες, με σημαντικότερες εκείνες στην Αίθουσα Τσαϊκόφσκυ της Μόσχας και συνέπραξε ως σολίστ τόσο με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, όσο και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Σχημάτισε πιάνο τρίο με τους Σ. Πολίτη (βιολί) ― Σ. Ταχιάτη (τσέλλο) και, Β. Κολάση (βιολί) ― Ρικκάρντο Μποαντέλλια (τσέλλο) δίνοντας συναυλίες σε όλη την Ελλάδα.

Πολυποίκιλο και πολυσήμαντο το έργο του K. Kυδωνιάτη. Μεταξύ άλλων, 4 συμφωνίες, 9 κοντσέρτα για διάφορα όργανα, πολλή μουσική δωματίου, δεκάδες τραγούδια για φωνή και πιάνο και για τετράφωνη Ανδρική Χορωδία σε ποίηση κορυφαίων Ελλήνων ποιητών (Γρυπάρης, Σουρής, Σικελιανός κ.ά.), 2 ορατόρια, καθώς και τη Μουσική για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Mexico (1968). Συνολικά φθάνουν τα 105, ενώ μπροστά από κάθε αύξοντα αριθμό έργου, προτάσσονται τα αρχικά ΚΚ που σημαίνουν, Κατάλογος Kolovos. Ακόμη συνέγραψε τρία μεγάλα παιδαγωγικά έργα (μουσική μορφολογία, 1ο και 2ο solfège με συνοδεία πιάνου και τρία έτη Υποχρεωτικής Αρμονίας).

Sonate No 3 (pour piano et violon) KK 63

Η παρτιτούρα του εξαίρετου αυτού έργου (ΚΚ 63) γράφει «Γλυφάδα 28/7/1980». Διαρκεί 18 λεπτά και η Α΄ εκτέ­λεση έγινε στην Αθήνα (Αί­θουσα «Παρ­νασσός», 26/5/1982) από τον βιολιστή Γι­ώργο Σταλήμερο και τον συν­θέτη στο πιάνο. Η Β΄ εκτέλεση πραγματοποιείται από τον βιολιστή Χρήστο Κο­λοβό και τον πιανίστα Τίτο Γουβέλη στην Πάτρα στις 24 Μαΐου 2008. Πρόκειται (μαζί με τη Σονάτα για πιάνο, ΚΚ 62) για τα μόνα έργα που δημιούργησε ο Κυδωνιάτης κατά το έ­τος 1980.

Μορφολογικά, ακολουθείται η κλασική «τριμερής δομή μετά προλόγου».
Η σύνθεση εισάγεται από το πιάνο με αργό Andante soste­nu­to (και «μέ­τρο άρσης») και μετά από 20 μέτρα (2 εναλλάξ μέτρα στα 3/4 και 18 στα 4/4, με εί­σοδο του βιο­λιού με άρ­ση προς το 5ο μέτρο) προβάλλει το Α΄ Μέρος : Al­le­gro non troppo (στα 3/4) με το ρυθμικό του «αρσενικό» θέμα στο πιάνο, που το μι­μείται α­ν­τιστικτικά το βιολί. Μετά από 50 μέτρα, το βιολί παίζει «χα­μη­λά» το «θη­λυ­κό» θέμα (που ήδη έχει ακουστεί ως συνοδευτικό σχήμα) ενώ ταυτόχρονα το πιά­νο συνοδεύει με επεξεργασμένο το «αρσενικό» θέ­μα. Ακολουθεί σύ­ντομη «γέφυρα», για να έρθει με «ψευδοέκθεση» («fausse entrée») η «Επα­νέ­κ­θεση». Στη συνέχεια, με δι­α­δοχές μέ­τρων 2/4 και 3/4 εισάγεται ένα ακόμα χορευτικό θέμα-ρυθμός στα 2/4 (που προκύπτει από «σύν­τμη­ση» του βασικού θέματος) και το μέρος τελειώνει με «αλ­ληλο­διαπλο­κές» των θε­ματικών ιδεών του. Συνολική έκταση : 144 μέτρα.
Το Β' Μέρος (120 μέτρα) είναι τρυφερό Andantino nostalgico (9/8) και α­κολουθεί τη φόρμα του «α­νεπτυγμένου lied» : Α-Β-Α΄-Β΄-Α, όπου το Β εί­ναι Molto Vivo στα 6/8 (όπως και το Β΄) για να δημιουρ­γηθεί η ποθητή αντί­θε­ση. Το μέ­ρος κλείνει ήρεμα με «διπλές» τρίτες του βιολιού και αραιή πιανι­στική συνοδεία.

Το Φινάλε (161 μέτρα) σε Poco Allegrο ma energico (2/4) έχει χορευ­τικό χαρακτήρα (Rondeau) με «Επεισόδια» σε 3/4 (Andante) και 3/8 (canta­bile) ανά­μει­κτα με 2/8 (και υπόμνηση του θέματος του 2ου μέρους). Το έργο τελειώνει με 3 έν­τονες «στραπάτες» σε «λειψή» συγχορδία «μικρής ένατης» : λα-σι ύφεση-μι-λα.