Πάνος Σκουρολιάκος
Μπορεί ένας εύζων με φουστανέλα και τσαρούχια να κυκλοφορεί στην Κωνσταντινούπολη; Βεβαίως. Τις απόκριες! Η πανάρχαια ανάγκη του ανθρώπου πίσω από τη μάσκα να προβάλει, να σατιρίσει και να καυτηριάσει στραβά κι ανάποδα της ζωής λυτρώνει την κοινωνία από πολλές εντάσεις.
Έχω δει στα καστοριανά ραγκουτσάρια αξιοπρεπέστατους ανθρώπους διονυσιασμένους, κυριολεκτικά, να τραγουδούν σκωπτικά άσματα «κατωτάτου επιπέδου» και το επόμενο πρωί, οχυρωμένοι μέσα στο σκούρο κοστούμι τους, να εφορμούν στις ασχολίες ενός απολύτως συντηρητικού βίου. Άλλωστε και στο θέατρο το ίδιο κάνουμε. Πίσω από έναν ρόλο μιλούμε για οικεία κακά, «χωρίς παρεξήγηση» κυριολεκτικά.
Η ρωμιοσύνη της Κωνσταντινούπολης, λοιπόν, είχε από παλιά το δικό της καρναβάλι. Μπακλαχοράνι λεγότανε και ο τόπος όπου λάβαινε χώρα πάντα την Καθαρά Δευτέρα ήταν τα Ταταύλα ή Κουρτουλούς. Μια συνοικία κοντά στο Πέρα, εξαιρετικά ανηφορική. Δεν ανεβαίνεις εύκολα τη μεγάλη ανηφόρα, ε ξου και το «Καροτσέρη τράβα να πάμε στα Ταταύλα». Στο ψηλότερο σημείο υπάρχουν οι ναοί του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Αθανασίου. Ανάμεσά τους ατέλειωτα μποστάνια παλιότερα, πυκνή δομή πολυκατοικιών σήμερα. Τα Ταταύλα, ήταν μια συνοικία αποκλειστικά ελληνική, σύμφωνα με οθωμανικό φιρμάνι. Έντονη ήταν πάντα και η πνευματική της ζωή. Από τον 19ο αιώνα δίνονταν παραστάσεις θεατρικών έργων, γίνονταν εκδόσεις βιβλίων συγκεντρώνοντας πλήθος φιλότεχνων και διανοουμένων της εποχής. Ονομαστές και με σημαντική πολιτιστική δραστηριότητα, ήταν η «Φιλανθρωπική Αδελφότης Ταταούλων» καθώς και η «Φιλόπτωχος Αδελφότης Ταταούλων». Δραστήρια θεατρικά συγκροτήματα, όπως ο «Ελληνικός Αγαθοεργός Θίασος Ταταούλων», και το «Εαρινόν Θέατρον Ταταούλων» συμπλήρωναν την πνευματική ζωή της διάσημης ακόμα και σήμερα γειτονιάς της Βασιλεύουσας.
Πολλές ερμηνείες υπάρχουν για την ονομασία των αποκριάτικων αυτών γιορτών. «Μπακλά» στα τούρκικα σημαίνει κουκιά. «Xoρντάν» στα περσικά σημαίνει τρώω. Αλλά και το «χορόν» σημαίνει τον κυκλικό χορό. Και στήνονταν τρικούβερτοι χοροί από Ταταυλιανούς και λοιπούς Ρωμιούς της Πόλης στο ξέφωτο του Αϊ -Δημήτρη, εκεί που είναι σήμερα το τέρμα των λεωφορείων. Το χασαποσέρβικο, τα ρεμπέτικα και βέβαια τα πολίτικα τραγούδια ξεσήκωναν όχι μόνο τους Ρωμιούς αλλά και μουσουλμάνους και Εβραίους που συμμετείχαν. Στο Μπακλαχοράνι εμφανίζονταν όχι μόνο μουσικοί αλλά και ζογκλέρ, λατέρνες και άρματα καρναβαλιστών. Μασκαρεύονταν ομαδικά και κάθε γειτονιά, φρόντιζε ώστε να ξεχωρίσει σε χιούμορ και πρωτοτυπία. Έλληνες λήσταρχοι με φουστανέλες και φέσια εμφανιζόντουσαν, γιατροί που εξέταζαν «αρρώστους» και ξεγεννούσαν «ετοιμόγεννες» στη μέση του δρόμου, κηδείες με «φέρετρα», «παπάδες» κι «εξαπτέρυγα» παρήλαυναν, ενώ το ρακί έρεε άφθονο! Τα φαγητά ήταν νηστίσιμα, ενώ στις πλαγιές των Ταταούλων γινόταν και το πέταγμα του «ουτσουρμά», δηλαδή του χαρταετού.
Όπως κάθε τέτοιου είδους εκδήλωση, έτσι και αυτές οι πολίτικες απόκριες δεν μπορούσε παρά να θεωρούνται κακόφημες για τις «καλές οικογένειες» της Πόλης. Αυτές έδιναν συνήθως δεξιώσεις στα σπίτια τους ή έπαιρναν μέρος σε χορούς μέσα σε κοινοτικές αίθουσες ή πολυτελή κέντρα.
Στην κορυφή των Ταταούλων, όμως Ρωμιοί παρέα με Τούρκους, Εβραίους, αλλά και μέλη άλλων εθνοτήτων, γλεντούσαν και πίσω από το μασκάρεμα εκείνης της ημέρας έκαναν τη δική τους κριτική στα καλά και τα δύσκολα της ζωής.
Το Μπακλαχοράνι άρχισε γύρω στα 1920 να φθίνει ώσπου στα 1941 έσβησε τελείως. Όμως, όπως όλα τα δυνατά στοιχεία του κοινωνικού βίου, έτσι κι αυτό, είχε αφήσει πίσω του μια φήμη δυνατή που πυροδοτούσε τη νοσταλγία. Οι παλιοί Ρωμιοί της Πόλης, οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν τα τελευταία χρόνια εκεί αλλά και Τούρκοι νοσταλγοί του ρωμαίικου καρναβαλιού, το αποζήτησαν και το ζωντάνεψαν ξανά. Το 2009 και ακόμα το 2010 στο πλαίσιο της Κωνσταντινούπολης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το Μπακλαχοράνι ξαναζωντάνεψε!
Πρωτεργάτες δύο Ελλαδίτες που ζουν στην Πόλη και ένας Τούρκος. Η Μαρίνα Δρυμαλίτου, ο Χάρης Θεοδωρέλης, καθηγητής Λατινικών στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου και συνιδρυτής του ελληνοτουρκικού ρεμπέτικου συγκροτήματος Ταταυλιανό Κέφι (Tatavla Keyfi) και ο συγγραφέας του βιβλίου «Το Κουρτουλούς (Ταταύλα) που έζησα» Χουσεΐν Ιρμάκ.
Ντύθηκαν ξανά αποκριάτικες στολές λοιπόν, παρέλασαν, ρεμπέτικες κομπανίες σκόρπισαν το κέφι, πήρε μέρος και το χορευτικό συγκρότημα της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ενώ «ενισχύσεις» από τη Θεσσαλονίκη κυρίως συμμετείχαν στα γλέντια.
Tο Μπακλαχοράνι θα ζωντανέψει ξανά και την Καθαρή Δευτέρα του 2014 στα Ταταύλα. Παράλληλα, στην αίθουσα της Βουλγάρικης Εκκλησίας στην Κωνσταντινούπολη, το Ζάππειο Σχολείο, υπό την αιγίδα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, διοργάνωσε αποκριάτικο ξεφάντωμα, ενώ ο Σύνδεσμος Αποφοίτων του σχολείου, έστησε ξεχωριστά τη δική του αποκριάτικη γιορτή. Στις 2 Μαρτίου, ο Μορφωτικός Σύνδεσμος Μοδίου και η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Χαλκηδόνας διοργανώνουν αποκριάτικο χορό με το συγκρότημα Ταταυλιανό Κέφι.
Δεν σβήνει η σπίθα λοιπόν. Και μακάρι το πατροπαράδοτο γλέντι των Ρωμιών της Πόλης να ζωντανεύει κάθε χρόνο. Είθε, το πατροπαράδοτο Μπακλαχοράνι να διασκεδάζει πάντα τους ανθρώπους και να τους συμφιλιώνει για ό,τι καλό, ό,τι δημιουργικό.
Δείτε παλιότερες αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού για το Μπακλαχοράνι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου