"Κάθε ἄνθρωπος εἶναι ἕνας γελωτοποιός, λίγοι ὅμως τολμοῦν νὰ τὸ δείξουν"

HACIYATMAZ Ο ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ 

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

"Κάθε ἄνθρωπος εἶναι ἕνας γελωτοποιός, 

λίγοι ὅμως τολμοῦν νὰ τὸ δείξουν" 

(C. Rivel) 

Μεταξὺ τῶν χαριτοβρύτων ἀλλὰ καὶ κωμικῶν μικροπαιχνιδιῶν, χωρὶς ἀμφιβολία εὑρίσκεται καὶ ὁ ἀρκετὰ γνωστὸς Hacıyatmaz. Ἡ λέξις προέρχεται ἐκ τοῦ Hacı τ.ἔ. τοῦ προσκυνητοῦ τῶν Ἁγίων Τόπων καὶ τοῦ yatmaz τ.ἔ. τοῦ μὴ κοιμωμένου, οὐχὶ βεβαίως κατὰ τὸν τύπον τῶν Μοναχῶν τῆς Μονῆς τῶν Ἀκοιμήτων, ἀλλὰ τοῦ μὴ δυναμένου "ὁριζοντιοποιηθῆναι"!, δηλοῦσα οὕτω μεταφορικῶς λόγῳ τῆς φύσεως του, κάθε ἄλλο παρὰ τὸν πιστὸν προσκυνητὴν, ἀλλὰ τὸν φαυλόβιον τῆς "τενεκεδούπολης" (Ε. Φακίνου). 

Ἔχομεν ἐξ ἄλλου πολλὰ εἴδη πλαγγώνων1 ζώντων καὶ μή, μεγάλων (κουκλαρῶν!) καὶ μικρῶν, ἀρρένων καὶ θηλέων, ἀνθρωπο- καὶ ζωομόρφων (ἀρκουδακίων, κυναρίων, μαϊμουδακίων κ.ἄ. ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός), παλαιῶν καὶ νέων, ἐκ ποικίλων ὑλικῶν κλπ. Σημειωτέον δὲ, ὅτι τὰ "νινία" δὲν εἶναι μόνον παίγνια, ἀλλ’ ὑπῆρχον καὶ τὰ χρησιμοποιούμενα διὰ νὰ συμβολίζουν τὰ θρησκευτικὰ στοιχεῖα, ὄντα ἀναπόσπαστα μέρη τῆς ἱστορίας τῆς ἀνθρωπότητος, συνδεόμενα καὶ μὲ τὰ ταφικὰ ἔθιμα. 

Ὁ Hacıyatmaz εἶναι λοιπὸν μία συμπαθὴς κουκλίτσα μὲ νευροσπαστικόν πως ὅπως ἡ μαριονέτα χαρακτῆρα, ποὺ ἔχει εἰς τὴν ἡμι- ἢ σφαιρικὴν βάσιν της βάρος τι, καὶ κατὰ συνέπειαν δὲν ἠμπορεῖ νὰ ἐξαπλωθεῖ, ἀλλὰ ἀμέσως ἀνίσταται ὡς ὁ τριήμερος Λάζαρος ἢ οἱ ὑποβαλλόμενοι εἰς Electroshock καρδιοπαθεῖς! Ἡ κεφαλή της ἔχει τὴν μορφὴν σαλτιμπάγκου ἢ νηπίου ἄρρενος ἢ θήλεος. Παλαιότερον κατεσκεύαζον τοιαύτας κούκλας εἰς τὸ Eyüp τῆς Πόλεως καὶ τὰς ἐπώλουν, ὡς ἴσως καὶ ἡ ἡμετέρα Ἑλένη Ποτεσσάρου (1911-1979) ἐκ τοῦ Σταυροδρομίου. Ἠμπορεῖ δέ τις νὰ κατασκευάσει αὐτὰς καὶ εἰς τὸν οἶκον του μὲ ὀλίγα καὶ ἐφθηνὰ ὑλικά, ὅπως τμῆμα ἐλαστικοῦ, γύψον, ἔγχρωμον χάρτην καὶ σπάγγον. 

Ὅμως ὁ ὅρος Hacıyatmaz χρησιμοποιεῖται μεταφορικῶς καὶ διὰ τοὺς ἀνθρώπους, ὁπότε τὸ θέμα ἀποκτᾶ ἰδιαίτερον ἐννοιολογικὸν περιεχόμενον. Κατ’ ἀρχὴν δηλοῖ ἕναν ἄνθρωπον ὁ ὁποῖος ἐκφεύγει εὐκόλως ἐκ τῶν δυσχερῶν συγκυριῶν χάριν τοῦ συμφέροντός του καὶ εἶναι γενικῶς ἱκανός. Οὕτω λοιπὸν ὁμοιάζει πρὸς μίαν ἐλαστικὴν σούσταν, εἶναι εὐλύγιστος πρὸς ὅλας τὰς κατευθύνσεις, παρεκτὸς τῆς ὑποποδίου, καὶ πρὸς τὸ ἔλαιον, τὸ ὁποῖον ὅταν ἐκχυθεῖ δὲν δύναται εὐκόλως νὰ συμμαζευθεῖ καὶ νὰ "συλληφθεῖ"! Εἶναι κατὰ τὴν καυστικὴν γλῶσσαν τῆς τσιγγάνικης σάλτσας (Zigeunersauce, Paprikasauce) ἐφ΄ ὅσον διαρκῶς ἀνίσταται πείσμων –συμφώνως πρὸς τὸ imam bildiğini okur- ἀλαζών, ὀπορτουνίστας, ἄτακτος, ἀσταθής, γλοιώδης καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀναξιόπιστος, προκαλῶν οὕτως καὶ ἐκνευρισμόν. Ἐξεταστέον βεβαίως ἐὰν καὶ κατὰ πόσον ἔχει καὶ "φρενοβλάβειάν" τινα ἢ προσποιεῖται τοῦτο. 

Ὁ ζῶν ὅμως Hacıyatmaz διαφέρει ἀπὸ τὸν τεχνητόν, καθ’ ὅτι οὗτος ἔχει τὸ "βάρος" εἰς τοὺς πόδας του, ἐνῶ ὁ ἕτερος, ὡς "ὑποτίθεται", εἰς τὴν κεφαλήν του! Κοινὸν ὅμως ἐκ τῆς φύσεώς των χαρακτηριστικόν εἶναι, ὅτι ἡ μὲν κούκλα τυγχάνει ἀμετακίνητος ὁ δὲ ἄνθρωπος μετακινητός, ἀμφότεροι τέλος δύνανται νὰ εἶναι -καθὼς διδάσκει ἡ θεολογικὴ ἀγγελολογία- "δυσκίνητοι πρὸς τὸ κακὸν ἀλλὰ οὐχὶ ἀκίνητοι", ἀφοῦ τὸ "ἀμετακίνητον" δὲν ἀποκλείει καὶ τό, δόξα τῷ Θεῷ, δυνατὸν τοῦ κινεῖν τὰ νήματα ἀπροκαλύπτως ἢ καλλίτερον διὰ κρυφίων καὶ "ἱερῶν" συμφωνιῶν τῶν ἑτέρων "ἐξηπλωμένων" ἐν τῷ ὕπνῳ τοῦ δικαίου! 

Ἐκ τῆς ἄλλης πάντως πλευρᾶς ὁ Hacıyatmaz ἐμφανίζεται ὡς εὐφυής, λίαν συνεργάσιμος καὶ οὕτω ἐπιτυχὴς εἰς τὰς ποικίλας δραστηριότητάς του λόγῳ ἀκριβῶς τῆς ἐλαστικότητός του εἰς τὰς συνομιλίας, τοὺς διαλόγους καὶ τὴν ὑλοποίησιν τῶν ἀποφάσεων. 

Ἂς στραφῶμεν τοίνυν πρὸς τὸ "ἅγιον θέατρον" τοῦ αἰῶνος καὶ τοῦ κόσμου τούτου, τοῦ γέμοντος ὡς πάντοτε, ἐκ ποικίλων καὶ δὴ καρναβαλομόρφων Χατζηγιατμάζηδων, μάλιστα δὲ οὐχὶ συμβολικῶς ἀλλὰ πραγματικῶς! καὶ ἂς ἐπιλέξωμεν ἐὰν ἐπιθυμῶμεν νὰ εἰσχωρήσωμεν εἰς τὸ "εὐλογημένον" τοῦτο ρουσφέτιον, ἐφ’ ὅσον δὲν εἴμεθα ἤδη μέλη! 

"Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα ἡ χαρὰ ἡ ἐμὴ ἐν ὑμῖν μείνῃ καὶ ἡ χαρὰ ἡμῶν πληρωθῇ" (Ἰω. 15, 11). 

Καλὴ Σαρακοστὴ 

 ____________________ 

1- B. Rothemund, Barocke Klosterarbeiten, Ἄουτενριντ 1982. Μ. Ἀργυριάδη, Ἡ Κούκλα. Στὴν Ἑλληνικὴ ζωὴ καὶ τέχνη ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα μέχρι σήμερα, Ἀθήνα 1991.