Η ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η ματιά του μεγάλου Κρητικού στη Μητέρα Θεσσαλονίκη 

Ὁ Χριστὸς πόνεσε, κι ἀπὸ τότε ὁ πόνος ἅγιασε, 

πολέμησε ὣς τὴν τελευταία στιγμή, 

ὁ Πειρασμὸς νὰ τὸν πλανέψει, 

κι ὁ Πειρασμὸς νικήθηκε, σταυρώθηκε ὁ Χριστός, 

κι ἀπό τότε νικήθηκε ὁ θάνατος. 

Νίκου Καζαντζάκη, Ὁ Τελευταῖος Πειρασμός. 

Κι’ αν τούτο το συγκλονιστικό απόσπασμα από τον Τελευταῖο Πειρασμό μαρτυρά με τον ομορφότερο τρόπο την ανυπόκριτη αγάπη του μεγάλου Κρητικού στοχαστή για το Χριστό, το έργο του στο σύνολό του αποτελεί μια αδιάψευστη μαρτυρία αυτής της αγάπης. Εξ’ άλλου την πνευματικότητα τη συναντά κανείς, ακόμη και στα πιο ιδιαίτερα μέρη και κυρίως σ’ εκείνα, καθώς ο Χριστός με την ίδια του τη ζωή, μας φανέρωσε πως πάντα κατοικεί μέσα στην καρδιά των αβέβαιων και των ανήσυχων. Η πνευματικότητα και η ατόφια θρησκευτικότητα ως αέναη αναζήτηση συνεχίζει ακάθεκτη να χαρακτηρίζει και το μεγάλο συγγραφέα, καθώς υπήρξε ένας ένθεος άθρησκος, ένας άνθρωπος που αναζητούσε εναγωνίως το Θεό, αλλά ταυτοχρόνως δεν συμβιβάστηκε με κανένα σύστημα της εποχής του. Ο Νίκος Καζαντζάκης ανήκει αναμφίβολα στους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους, στους ανθρώπους εκείνους που αγωνίζονται ακατάπαυστα να βρουν την αλήθεια ώστε να πλημμυρίσει με φως η ζωή τους. Για το μεγάλο Κρητικό, ο άνθρωπος ανακαλύπτει το Θεό μέσα από τη συνεχή αναζήτηση, την αμφισβήτηση, ακόμη και την άρνηση. Πρέπει να φτάσει κανείς στην Άβυσσο για να προσεγγίσει το Θεό και σ’ αυτή την προοπτική ακόμη και η αμφισβήτηση, εφόσον μπορεί να οδηγήσει στην ένωση, είναι μια απόλυτα υγιής διαδικασία. 

Το περασμένο Σάββατο στις 12 του Οκτώβρη στην πόλη της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, έλαβε χώρα η Στρογγυλή Τράπεζα με θέμα: «Πνευματικότητα και Θρησκευτικότητα στον Νίκο Καζαντζάκη», η οποία διοργανώθηκε από τη «Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη» υπό την προεδρία της κ. Γιούλης Ιεραπετριτάκη, Ιστορικού-Αρχαιολόγου και Υπεύθυνης της Τοπικής Επιτροπής Θεσσαλονίκης-Χαλκιδικής της Δ.Ε.Φ.Ν.Κ. και με τη συμμετοχή του κ. Χρυσόστομου Σταμούλη, Καθηγητή και Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. με θέμα: «Salvatores Dei. Νίκος Καζαντζάκης και Ορθόδοξη παράδοση», τον Σεβασμιώτατο Ανδρέα Νανάκη, Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάνου, Καθηγητή Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. και Πρόεδρου της Διοικούσης Επιτροπής της «Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης», με θέμα: «Η Εκκλησία και ο Νίκος Καζαντζάκης: Ο μύθος του αφορισμού και της ταφής του», τον κ. Παναγιώτη Υφαντή, Επίκουρο Καθηγητή Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. με θέμα: «Ο Φτωχούλης του Καζαντζάκη», την κ. Αγαθή Μαρκάτη, Διδάκτορα Φιλοσοφίας με θέμα: «Νίκος Καζαντζάκης: προσεγγίσεις του θείου – από τον Bergson στην εξελικτική θεολογία», την Ευαγγελία Δαμούλη-Φίλια, Διδάκτορα Ιονίου Πανεπιστημίου και συγγραφέα με θέμα: «Η Αθωνική εμπειρία του Νίκου Καζαντζάκη», τη γραφούσα του παρόντος άρθρου, Μαρία Χατζηαποστόλου, Θεολόγο, Καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης και Υποψήφια Διδάκτορα Θεολογίας Α.Π.Θ. με θέμα: «Το πρόσωπο του Χριστού στο Νίκο Καζαντζάκη». Η κρητική ματιά του μεγάλου Κρητικού, διαπεραστική και επίκαιρη παρά ποτέ, ταράζει πάντα τα λιμνάζοντα νερά της βεβαιότητάς μας και μας μυεί σ’ έναν κόσμο όπου ο δρόμος της αλήθειας είναι το ταξίδι, ο αγώνας και ο αέναος ανήφορος. Γιατί όπως μαρτυρά ο ίδιος ο συγγραφέας «χωρὶς σταύρωση ἀνάσταση δὲ γίνεται». 

Ο Καζαντζάκης παλεύει ώστε ο άνθρωπος να μη σκοτώσει μέσα στην ύπαρξή του την έκπληξη του μυστηρίου και να διαφυλάξει εντός του το θεανθρώπινο παράδοξο. Να μη ξεχάσει την αληθινή του αποστολή, καθώς το αληθινό χρέος του κάθε μαχόμενου ανθρώπου είναι η μίμηση του Χριστού: «– Αὐτὸ λέγεται, ἀντιμίλησε ὁ παπα-Γιάνναρος μὲ θυμό, αὐτὸ λέγεται, πάτερ ἅγιε: ἀκολουθῶ τ’ ἀχνάρια τοῦ Χριστοῦ. Δὲν ἔμεινε, μαθές, ὁ Χριστὸς παρὰ σαράντα μέρες στὴν ἔρημο˙ ὕστερα κατέβηκε ἀπὸ τὴν κορφὴ τῆς μοναξιᾶς, πόνεσε, πείνασε, πάλεψε μὲ τοὺς ἀνθρώπους, σταυρώθηκε. Ποιό ’ναι λοιπὸν τὸ χρέος τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ; Τό ’πα, τὸ ξαναλέω: ν’ ἀκολουθάει, ἀπάνω στὴ γῆς, τ’ ἀχνάρια τοῦ Χριστοῦ». Ο μεγάλος Κρητικός χτυπά την υποκρισία και το φαρισαϊσμό, καταφέροντας ένα καίριο χτύπημα κατά του απάνθρωπου ηθικισμού που στερεί από τον άνθρωπο την όντως ζωή. Ο κατασκευασμένος, ο ψεύτικος Χριστός του συστήματος, δικαιολογεί τα φρικτά εγκλήματα των εξουσιαστών μέσα στην ανύπαρκτη συνείδησή τους. Ο αληθινός Χριστός όμως αγκαλιάζει τον όλον άνθρωπο, τον πόνο και την αγωνία του, καθώς κάθε άνθρωπος που διώκεται από το κοινωνικό κατεστημένο συμβολίζει τον ίδιο το Χριστό: «Μὰ τώρα κατάλαβα˙ ὁ Χριστὸς εἶναι παντοῦ, τριγυρίζει ἀπόξω ἀπὸ τὸ χωριό μας, χτυπάει τὴν πόρτα μας, στέκεται καὶ ζητιανεύει ἀπόξω ἀπὸ τὴν καρδιά μας. Φτωχός, πεινασμένος, ἄστεγος εἶναι ὁ Χριστὸς στὸ πλούσιο τοῦτο κεφαλοχώρι, ὅπου ζοῦν καὶ βασιλεύουν οἱ Ἀγάδες, οἱ Λαδάδες, οἱ παπα-Γρηγόρηδες. Φτωχός, κι ἔχει καὶ παιδιὰ ποὺ πεινοῦνε. Ζητιανεύει, χτυπάει τὶς πόρτες καὶ τὶς καρδιές, καὶ τὸν διώχνουν ἀπὸ πόρτα σὲ πόρτα, ἀπὸ καρδιὰ σὲ καρδιά». 

Ο μεγάλος Κρητικός είναι ο αέναος ταξιδευτής του απείρου και στην εποχή του κήρυξε την αρχή της αγίας αβεβαιότητας. Η αρχή της βεβαιότητας είναι το τέλος της αγιότητας και το τέλος της βεβαιότητας είναι η αρχή της αγιότητας. Η αγιότητα που αποτελεί την κατεξοχήν έκφραση της αγίας τρέλας του ανθρώπου προς το Θεό, δεν αίρεται από τα λάθη, αλλά ολοκληρώνει ακόμη και μέσα από τις αστοχίες το ανθρώπινο πρόσωπο. Η αγία ευαισθησία των ποιητών και των αφανών, των ταπεινών και των αγίων, διασώζει το ανθρώπινο πρόσωπο καταξιώνοντάς το και οδηγώντας το στη θέωση. Η αγία ευαισθησία ήταν, είναι και θα είναι πάντα η μεγάλη δύναμη της αδυναμίας μας. 

Μαρία Χατζηαποστόλου 

Θεολόγος-Μrs Θεολογίας 

Καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης 

Υποψήφια Διδάκτωρ Θεολογίας Α.Π.Θ.