ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΔΟΥΛΩΤΟ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ

Ημερολόγιο του Περιθωρίου
Δευτέρα, Μάιος, 09, μεσάνυχτα

Φέτος είναι έτος Γιάννη Ρίτσου, το μάθανε και οι πέτρες. Πολύ σημαντικό γεγονός για μένα γιατί βοήθησε και ενέπνευσε τους πάντες να συμμετάσχουν στους εορτασμούς ο καθένας με το δικό του τρόπο. Αλλά ο Ρίτσος απέδειξε ότι ακόμα και μετά θάνατον ενοχλεί αρκετούς.

Ήταν κομμουνιστής - δικαίωμά του. Πού είναι το κακό; Να ρωτήσω τη γιαγιά του Αχελώου (το κανάλι εννοώ) και όλους όσοι εσκεμμένα παραβλέπουν το σημαντικό αυτό δεδομένο. Γιατί δεν βγάζουν μια λίστα με τα επιτρεπόμενα κόμματα στα οποία μπορούν να οργανωθούν οι ποιητές; Η γιαγιά μιλά από "θεολογική" δική της ματιά για τον κομμουνισμό και καλά κάνει. Μου έδωσε όμως την αφορμή για να θυμηθώ ότι όχι μόνο αυτή αλλά και γενικώς οι παραδοσιακοί θεολόγοι δεν έχουν μελετήσει ποτέ τον κομμουνισμό ούτε τη γραμματεία των διαλόγων που κάνανε μεγάλοι θεολόγοι με τους κομμουνιστές στις δεκαετίες του '60 και '70. Ο κομμουνισμός δεν είναι απλά μια αθεϊστική ιδεολογία που πολεμά τον χριστιανισμό. Τέτοια αντίληψη αποτελεί μόνο λαϊκισμό. Ο κομμουνισμός είναι μια υλιστική ιδεολογία, που καταπολεμά τον ιδεαλισμό, την ουτοπία, την μεταφυσική. Εγώ πιστεύω ότι αυτά είναι διαφορετικά πράγματα και κυρίως δεν έχουν να κάνουν με το χριστιανισμό. Αλλά πώς να πειστεί ένας κομμουνιστής ότι ο χριστιανισμός είναι άλλο πράγμα όταν όλη η θεολογία μετατράπηκε σε μια απελπιστική δεισιδαιμονία; Εδώ ο κομμουνισμός είναι μια προφητική φωνή που οφείλω εγώ να την ακούσω. Ποτέ δεν βλάπτει η κριτική, αντιθέτως με εξαγνεί και με φωτίζει. Αναρωτιέμαι επίσης, ο Ρίτσος, ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, είναι το ίδιο κομμουνιστής όπως ο Λένιν; Μήπως δεν εξασφάλισε στον εαυτό του μια διαφορετική άποψη από όσα πρέσβευε το κόμμα; Π.χ. το ποίημα Το Υστερόγραφο της Δόξας, που αφιέρωσε στον Άρη Βελουχιώτη που αποκήρυξε το κόμμα, τι δηλώνει; Ο Ρίτσος ήξερε καλύτερα από τον καθένα να μείνει ελεύθερος και μέσα στις εξορίες. Αποκαλείται ως στρατευμένος. Μα όντως ήταν. Αλλά όχι με την έννοια της αιχμαλωσίας της ποιητικής του δημιουργίας. Δεν ήταν υπάλληλος, μισθωτός γραφειοκράτης της ιδεολογίας και του ΚΚΕ. Πίστευε σ’ αυτά που έγραφε. Τα πλήρωσε με τη ζωή του σε κινδύνους, πράγμα που δεν το κάνουν πολλοί κήρυκες - συνήθως αυτόκλητοι - θεολόγοι...

Κυκλοφόρησε με τη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία, ένα λεύκωμα (Λέσχη Αθανάτων) καλαίσθητο και πλούσιο σε υλικό και πληροφορίες για τον Ρίτσο. Όμως κάποια σημεία δεν μπορώ να τα εξηγήσω. Γιατί στο κεφάλαιο Επιστολές από την Εξορία παρατίθενται μόνο επιστολές προς την Καίτη Δρόσου; Τι παρουσιάζουν όλες αυτές οι επιστολές αφού το ίδιο περιεχόμενο έχουν; Θυμήθηκα τον Ουμπέρτο Έκο, που είχε προφητεύσει τέτοιες πράξεις: «σπάνια οι συγγραφείς γράφουν προσωπικά γράμματα διαφορετικά από εκείνα των κοινών θνητών [...] μπορεί να γράψουν «στείλε μου το Γκουταλάξ» ή «σ’ αγαπώ σαν τρελός και σ’ ευχαριστώ που υπάρχεις» - πράγμα σωστό και φυσιολογικό και είναι λυπηρό ότι οι επερχόμενοι αναζητούν αυτές τις μαρτυρίες, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο συγγραφέας ήταν κι αυτός ανθρώπινο πλάσμα» (Δεύτερο Ελάχιστο Ημερολόγιο, σ. 193).

Ωραία αυτή η αλληλογραφία: το γράμμα της 10-5-1949 (σ. 77) μαρτυρεί ότι ο Ρίτσος ανέφερε ως ημέρα γέννησης την Πρωτομαγιά και όχι την 14η Μαϊου, παρά το γεγονός ότι έχουμε περάσει πια στο νέο ημερολόγιο... Αλλά κάτι άλλο δεν έγραφε;

Πάντως αυτή η έκδοση αρμόζει στον Ρίτσο. Και μόνο τα ντοκουμέντα που δημοσιεύονται σ' αυτήν, μιλούν εύγλωττα για το μεγαλείο του Ρίτσου ως ποιητή του λαού, όπως ο ίδιος ο λαός εκφράζεται με λύπη, με ομορφιά, με χαρά και με βάσανα.

Προμηθεύς

Για το βιβλίο της Ελευθεροτυπίας βλ. εδώ.