ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΩΜΙΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Του Γιάννη Γιγουρτσή

Φιλολόγου καθηγητού στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή

Ρωμιοί αρχιτέκτονες της Πόλης- Η ταινία 

Μια εξαιρετική εμπειρία και μια ευχάριστη έκπληξη αποτέλεσε η πρώτη προβολή την Παρασκευή 18-12-2015 στο Σισμανόγλειο, της ταινίας «Ρωμιοί Αρχιτέκτονες της Πόλης», του Γρηγόρη Οικονομίδη σε σενάριο και επιστημονική επιμέλεια του Σάββα Τσιλένη. 

Η ταινία ήρθε ως συνέχεια και επιστέγασμα της ομώνυμης έκθεσης, που έγινε το 2010 στο πλαίσιο των προγραμμάτων για την «Κωνσταντινούπολη- Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης». 

Το πρόγραμμα, ιδέα του δραστήριου και αποτελεσματικού Λάκη Βίγκα, είχε φορέα υλοποίησης τον Σύνδεσμο Αποφοίτων Ζωγραφείου, του οποίου ο κ. Βίγκας ήταν τότε Πρόεδρος. 

Μια πλειάδα επιστημόνων και άλλων συνεργατών υλοποίησε το πρόγραμμα το οποίο παρουσιάστηκε πρώτο στην Πόλη, στο Πανεπιστήμιο Μιμάρ Σινάν, το οποίο φημίζεται για την Αρχιτεκτονική του, και στο Σισμανόγλειο. Στη συνέχεια η έκθεση πήγε στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, στην Ίμβρο, στην Αμερική (Σικάγο) ενώ αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Λος Άντζελες και έπεται συνέχεια. Την έκθεση συνοδεύει εξ αρχής και ένας τόμος- κατάλογος, ενώ τώρα η ταινία συμπληρώνει και ολοκληρώνει την προσπάθεια. 

Τα 70 περίπου λεπτά της ταινίας ήταν πολύ λίγα για να χωρέσει ο πλούτος του υλικού και των εικόνων, οι οποίες καταγράφουν τα ίχνη της παρουσίας των Ρωμιών αρχιτεκτόνων στην σημερινή πολύβουη και πολυπολιτισμική Κωνσταντινούπολη. Η ταινία προσπάθησε να σκιαγραφήσει το έργο των σημαντικότερων αρχιτεκτόνων και καλφάδων της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, κατά την περίοδο των μεταρρυθμίσεων που ακολούθησε μετά τα διατάγματα του Τανζιμάτ (1839) και του Ισλαχάτ (1856), με την εφαρμογή των οποίων η Οθωμανική Αυτοκρατορία ξεκινά μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της με πηγή έμπνευσης του τα ανεπτυγμένα αστικά κράτη της δυτικής Ευρώπης. Η περίοδος αυτή ονομάζεται συνήθως περίοδος του Τανζιμάτ, στην τουρκική βιβλιογραφία αναφέρεται και ως «περίοδος του εκδυτικισμού» Την εποχή αυτή, οι μη μουσουλμανικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και ανάμεσά τους και οι Ρωμιοί, περνούν μια περίοδο μεγάλης ακμής και συμμετέχουν ενεργά στις μεταρρυθμίσεις και την αστική μετεξέλιξη των μεγάλων πόλεων της χώρας. Πρωταγωνιστούν στην οικονομική ζωή, αλλά και σε τομείς του πολιτισμού, (όπως οι επιστήμες, τα γράμματα, οι τέχνες), και στην πραγματικότητα αποτελούν μία από τις γέφυρες που συνέδεσαν την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη, με τις νεωτερικές τάσεις της δυτικής Ευρώπης. 

Στην αρχιτεκτονική οι Ρωμιοί, αρχιτέκτονες, σπουδαγμένοι οι περισσότεροι στην Ευρώπη και πολυταξιδεμένοι, φέρνουν μαζί τους το κοσμοπολίτικο πνεύμα της εποχής, το οποίο στην αρχιτεκτονική μετουσιώνεται στον ρυθμό του εκλεκτικισμού. Στην Κωνσταντινούπολη χτίζονται κτίρια που είναι εφάμιλλα με αυτά που γίνονται την ίδια περίοδο στην πρωτεύουσα του κινήματος του εκλεκτικισμού, το Παρίσι. 

Η ταινία παρουσιάζει με την σειρά τους σημαντικότερους Ρωμιούς αρχιτέκτονες και καλφάδες της περιόδου και μαζί δείχνει κάποια από τα σωζόμενα έργα τους. Πολλά κτίρια, ανάμεσά τους κάποια σημαντικά, έμειναν εκτός, καθώς ο χρόνος δεν επαρκούσε για την παρουσίαση του συνόλου της αρχιτεκτονικής παραγωγής της περιόδου, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν εκκλησίες, σχολεία, εμπορικές στοές και πολλές λαμπρές ιδιωτικές κατοικίες. 

Το Σισμανόγλειο Μέγαρο του Προξενείου της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη ήταν κατάμεστο από κόσμο, με πολλούς όρθιους και πολλούς που έμειναν εκτός, γεγονός που οδήγησε το Προξενείο δια στόματος του Προξένου Βίκτωρα Μαλιγκούδη να ανακοινώσει αμέσως την επόμενη προβολή το ντοκυμανταίρ και πάλι στο Σισμανόγλειο λίγες ημέρες αργότερα. 

Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο οικοδεσπότης της εκδήλωσης, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Κωνσταντινούπολη Ευάγγελος Σέκερης, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αποφοίτων Ζωγραφείου Σπύρος Χατζηαναστασίου, ως παραγωγός της ταινίας, ο σκηνοθέτης Γρηγόρης Οικονομίδης, ο Σάββας Τσιλένης και ο Λάκης Βίγκας. 

Συγκινητική ήταν η αναφορά του σκηνοθέτη σε δύο συνεργάτες της ταινίας που έχασαν πρόσφατα την ζωή τους, τον ιστορικό Βαγγέλη Κεχριώτη και τον μουσικό Νικηφόρο Μεταξά. Ο πρώτος μιλά πρώτος στην ταινία και θέτει το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, ο δεύτερος έδωσε τις περισσότερες μουσικές που την πλαισιώνουν. Σε εκείνους αφιέρωσε και την προβολή της ταινίας. 

Την παράσταση πάντως κατά την παρουσίαση έκλεψε ο Σάββας Τσιλένης, η ψυχή αυτής της σπουδαίας παραγωγής, ο οποίος με έκδηλη συγκίνηση και με φωνή κάποτε τρεμάμενη, μοιράστηκε μαζί μας την εμπειρία και τα συναισθήματα του από τα γυρίσματα και κυρίως από την μακρά προετοιμασία που προηγήθηκε. 

«Η ενασχόληση μου με τους Ρωμιούς αρχιτέκτονες είναι το έργο μιας ζωής, στο οποίο αφιέρωσα όλον τον ελεύθερο χρόνο μου, χωρίς κανένα υλικό όφελος, αλλά από αγάπη για τον τόπο μου και την ιστορία του» μας είπε. «Δεν πίστευα, μετά και από την περιπέτεια της υγείας που είχα το καλοκαίρι, πως θα μπορέσω να ζήσω αυτή την ημέρα. Σας ευχαριστώ όλους που μοιράζεστε μαζί μου τη μεγάλη αυτή χαρά», κατέληξε. 

Η ταινία κυκλοφορεί σε dvd και θα προγραμματίζει να κάνει αρκετές προβολές το επόμενο διάστημα. Μην χάσετε, μόλις σας δοθεί η δυνατότητα, την ευκαιρία να την παρακολουθήσετε.