"FINIS GRAECIAE" ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ (1985-2014)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στις 24 Νοεμβρίου 1985 στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ άρθρο του καθηγητή Χρήστου Γιανναρά με τίτλο: «Θρηνητική εικασία» και κεντρικό νόημα «ο τόπος διαλύεται και καταρρέει». 

Στις 6 Ιουλίου 1986 η επιφυλλίδα του Γιανναρά έχει τίτλο: “Finis Graeciae”. 

Έτσι, ένα βιβλίο με σχετικά κείμενα του Γιανναρά («προμηνύματα ιστορικού τέλους») κυκλοφόρησε το 1987 από τις εκδόσεις δόμος με τον …προκλητικό τίτλο: “Finis Graeciae” και υπότιτλο «Θρηνητική εικασία». 

Τώρα (2014), σ’ ένα βιβλίο με τον ίδιο τίτλο, από τις εκδόσεις IANOS έχουμε όλες τις επιφυλλίδες του Χ. Γιανναρά της περιόδου 1985-1990. 

Με αφορμή τα κείμενα του καθηγητή «Η Καταστροφή ως ευκαιρία», ο σπουδαίος Κωστής Παπαγιώργης έγραφε: 

Ήδη από το 1986, ο συγγραφέας με το Finis Graeciae είχε προβλέψει τις συνέπειες του ηροστράτειου μετασχηματισμού του Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτός που ελέγχει τα πολιτικά πεπραγμένα της παπανδρεϊκής εποχής δεν είναι μέλος ενός κόμματος αλλά ηθικός παρατηρητής. Τι είχε να αντιτάξει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 η Νέα Δημοκρατία στον μετασχηματισμό του Ανδρέα Παπανδρέου; Ουσιαστικά, τίποτα. Πίστευε ότι ήταν φορέας εξουσίας, ανταγωνιζόταν τον αντίπαλο, αλλά δεν έθετε κοινωνικούς στόχους. Ετσι το ΠΑΣΟΚ ισοπέδωσε κάθε κοινωνική ιεραρχία, διέλυσε την αξιοκρατική στελέχωση στον δημόσιο τομέα, εξάρθρωσε τα πανεπιστήμια, ανασκολόπισε τα σχολεία και το εκπαιδευτικό ήθος, κατάργησε την ιστορική συνέχεια της ελληνικής γραφής επιβάλλοντας μονοτονικό κ.λπ. κ.λπ. 

Θα πίστευε κανείς ότι ο κατ’ επάγγελμα θεολόγος εχθρεύεται την οιαδήποτε μορφή δημοκρατίας καθότι τα πολιτεύματα -όποια κι αν είναι αυτά- δηλώνουν εμμένεια, αποδοχή του κόσμου, ενώ η πίστη έχει να κάνει με άλλες κατηγορίες. Ωστόσο, τα γιανναρικά επιχειρήματα πόρρω απέχουν από παρόμοια τερτίπια. Η θρησκεία, διατείνεται ο ίδιος, βρίσκεται στους αντίποδες του εκκλησιαστικού γεγονότος διότι δεν μεταγγίζει «νόημα» της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Μάλιστα, στην πλέον οργανωμένη και συλλογική μορφή της, η θρησκευτικότητα μπορεί να φτάνει μέχρι την αρρώστια και την απανθρωπία (σέκτες πουριτανών, πιετιστών, «γνησίων ορθοδόξων»). Γι’ αυτό, άλλωστε, η θρησκεία δεν γεννάει ποτέ πολιτισμό, όπως κάνει η αναζήτηση νοήματος, αιτίας και σκοπού της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Πρόκειται για καλλιέργεια μιας σχέσης που σκοπεί στην αμεσότητα της ψηλάφησης, στη δυναμική μιας πληρότητας που δεν πληρούται ποτέ. Τούτο έστιν αληθώς το ευρείν τον Θεόν, το αεί αυτόν ζητείν, το ουδέποτε της επιθυμίας κόρον ευρείν. Η μεταφυσική δίψα ζητάει τη μέθη της γνώσης που «χαρίζεται μόνο στη σχέση, μόνο με την ελευθερία από το εγώ, στο πανηγύρι του έρωτα». 

Κάποιοι που …έπεσαν από τα σύννεφα με την κρίση και διατείνονταν πως δεν ήξεραν, όφειλαν να γνωρίζουν τον προφητικό λόγο του Γιανναρά, διατυπωμένο 30 χρόνια πριν! 

Κάποιοι άλλοι οι οποίοι αρέσκονται σε φτηνές ρητορείες και ιαχές περί «ελληνορθοδόξου παραδόσεως» και τα τοιαύτα, θα έπρεπε να έχουν αφουγκραστεί τον ρεαλιστικό λόγο του Γιανναρά και να κάνουν την αυτοκριτική τους, αντί να ψάχνουν την αιτία της κρίσης στα «ξένα κέντρα» και στον «σιωνισμό». 

Κάποιοι παρόμοιοι που μας κραδαίνουν συνθηματολογικά το «Χριστός και Ελλάδα», προφανώς ανήκουν στην κατηγορία της οργανωμένης θρησκευτικότητας που μπορεί να φτάσει – και φτάνει - μέχρι την αρρώστια και την απανθρωπία. 

Ο Γιανναράς υπήρξε απολύτως ρεαλιστικός, γιατί προφέρει σωστά την πραγματικότητα, την οποία οι περισσότεροι αποφεύγουν να δουν γιατί θα φρίξουν μπροστά στη θέα του τέρατος που οι ίδιοι δημιούργησαν και συντηρούν. 

Κι αν κάπου μπορεί να διαφωνεί κανείς με τον Γιανναρά, θεμιτόν. Όμως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να τον προσπεράσει αβασάνιστα γιατί τότε απλώς εξαπατάει τον εαυτό του.