Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
«…Αλλά πώς η τραγωδία καταφέρνει να πλησιάσει αυτή την οχυρωμένη συγκίνηση, που μονάχα η μουσική απ’ όλες τις τέχνες (με άλλους τρόπους, πιο άμεσους – από άλλες οδούς, πολύ πιο σύντομες) έχει την ευκολία να διαταράξει; Χάρη στο καίριο, πιστεύω, όργανό της – αυτό το Πένθος που είπα.
Το πένθος είναι η δεύτερη πρώτη ύλη, που περιβάλλει το δράμα και επενδύει τους ήρωές του. Κάτι πολύ περισσότερο: υπάρχει διάχυτος, αλλά ανεπαίσθητος στην ατμόσφαιρα ένας έρως του πένθους. (Είναι αυτονόητο ότι το πένθος για το οποίο μιλώ, είναι ένα είδος οντολογικής θλίψης, έχει μια μακρινή σχέση με το κανονικό πένθος που δικαιολογημένα καταπονεί τον ήρωα από έναν θάνατο ή μια ταπείνωση και δεν πρέπει να συγχέεται μαζί του.) Παρακολουθώντας από πολύ κοντά τον ήρωα, τον νιώθεις να αντιστέκεται, να αρνείται να παραιτηθεί – όχι ασφαλώς από την μεγάλη πράξη για την οποία είναι κλητός, αλλά από το άλγος: Είναι ένας εραστής του πένθους».
Αυτά γράφει, μεταξύ άλλων, ο Γιώργος Χειμωνάς στην εισαγωγή του στην μετάφραση της Μήδειας του Ευριπίδη, που αριστοτεχνικά εκπόνησε και κυκλοφόρησε το 1990, πριν σχεδόν 30 χρόνια!
Είχα μαγευτεί με την μετάφραση του Χειμωνά, μα τώρα είμαι μαγεμένος με την απόδοσή της στη σκηνή από τον Δημήτρη Γεωργαλά, στο Μπάγκειον.
Και καθώς άκουγα τον λόγο του Χειμωνά, σκεφτόμουν πόσο ανέδειξε την ποιητικότητα του Χειμωνά ο Δ. Γεωργαλάς, τόσο που η μουσική (που μόνη αυτή απ' όλες τις τέχνες, κατά τον Χειμωνά, έχει την ευκολία να διαταράξει την οχυρωμένη συγκίνηση) έμοιαζε σχεδόν περιττή, αν και - με μικρό ρόλο- υποβλητική (του Πλάτωνα Ανδριτσάκη), καθώς το Πένθος κυριαρχούσε.
Πώς κατάφερε ο Δ. Γεωργαλάς να χτίσει μια τέτοια τραγωδία «δωματίου», σ΄ ένα δωμάτιο εγκαταλελειμμένου ξενοδοχείου, με πέντε μόνο ηθοποιούς, χωρίς σκηνικά ή άλλα ευρήματα, παρά μόνο εκείνα που εξασφάλιζαν την «οικονομία» της παράστασης;
Το έκανε γιατί είναι ένας «εραστής του πένθους».
Για τον ήρωα της τραγωδίας, την Μήδεια, που ενσάρκωσε συγκλονιστικά η Τζούλη Σούμα, το πένθος "είναι η μοναδική όσο και φυσική κατάστασή του", λέει ο Χειμωνάς. Και συνεχίζει: «Παραπάνω: το πένθος παράγει και συνεχώς μεγεθύνει την απάνθρωπη τόλμη του. Ακόμα παραπάνω: ηδονίζεται από το πένθος.
Αυτός ο αδιόρατος βαθύς έρωτας του πένθους μοιάζει να μεταγγίζεται και στα άλλα πρόσωπα του δράματος. όλοι κινούνται, με επικεφαλής τον ήρωα, αδιαμαρτύρητα, πειθήνια, μέσα στη θολή μνήμη μιας ανεπανόρθωτης (και εξάλλου αναπότρεπτης κάποτε) Πτώσης: αυτό πρέπει να είναι το τετελεσμένο που εννοούσα πριν – η βάναυση απόσπαση του ατομικού όντος από το κοινό είναι, δηλαδή η γέννηση του θανάτου. Και από αυτό το τετελεσμένο εφύτρωσε η συγκίνηση και πήρε την πρώτη της, την πιο καθαρόαιμη μορφή που είναι ένα πένθος. Έκτοτε, ό,τι θα συγκλονίζει τον άνθρωπο θα είναι πόνος. Και ό,τι θα ανασκάπτει τον πόνο θα είναι ηδονικό.
Ώστε το τραγικό κατάγεται από προϊστορικές στην πνευματική διαδρομή του ανθρώπου – από προπατορικές απώλειες και καταδίκες της ύπαρξής του. Και αυτά τα προπατορικά στίγματα δεν έχουν γεννήσει την Ενοχή μας, όπως πιστέψαμε, αλλά μας έχουν εσαεί σφραγίσει με το Πένθος.»
Η Μήδεια του Δ. Γεωργαλά είναι πενθηφόρος, αλλά με μια δύναμη ζωής! Γιατί κι ο θάνατος απαιτεί γενναιότητα και δεν είναι τυχαίο που στην παράσταση η Μήδεια δεν φαίνεται να σκοτώνει τα παιδιά της. Όταν τα σκοτώνει τα γεννάει! Αυτό είναι ένα καταπληκτικό εύρημα του Γεωργαλά, όχι θεατρικό, μα οντολογικό. Ό,τι γεννιέται πεθαίνει, αργά ή γρήγορα…
Και οι πέντε ήσαν υπέροχοι: Τζούλη Σούμα (Μήδεια), Κυριακή Καραλουκά, Γιώργος Σταυριανός, Νίκος Δερτιλής, Σταύρος Γιαννακόπουλος.
Λειτουργικά, από κάθε άποψη, και στιβαρά τα κοστούμια του Δημήτρη Ντάσιου.
Είναι μια παράσταση καταλυτική!
«Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας», έλεγε ο Κάρολος Κουν.
Σε τέτοιες παραστάσεις, σαν την Μήδεια του Δ. Γεωργαλά, αυτό ισχύει στο ακέραιο και για τους συντελεστές αλλά και για τους θεατές. Θα έλεγα, παραφράζοντας τον Κουν, πως κάνουμε θέατρο όλοι μας, για να πενθήσουμε τους εαυτούς μας, ως ερασταί του πένθους…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου