Jaroslav Pelikan: Ένας από τούς μεγαλύτερους μελετητές της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του 20ού αιώνα

Jaroslav Pelikan, Ἡ ἄριστη αὐτοκρατορία. Ἡ πτώση τῆς Ρώμης καί ὁ θρίαμβος τῆς Ἐκκλησίας, μετ. Δημήτρης Μπαλτᾶς, Ἐκδόσεις Κουκκίδα, Ἀθήνα 2015, σελ. 226 

Ὁ Γιάροσλαβ Πέλικαν (1923-2006), ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους μελετητές τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τοῦ 20οῦ αἰ., γεννήθηκε στό Ἐϊκρον τοῦ Ὀχάϊο, ἀπό πατέρα Σλοβάκο καί μητέρα Σέρβα. Ὁ πατέρας του ἦταν πάστορας τῆς Λουθηρανικῆς Ἐκκλησίας, ἐνῶ ὁ παππούς του, ἀπό τήν πλευρά τοῦ πατέρα του, ἦταν ἐπίσκοπος τῆς Λουθηρανικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀμερικῆς. Οἱ λουθηρανικές καταβολές τοῦ Γ. Πέλικαν εἶναι ἐμφανεῖς ἰδιαίτερα στίς πρῶτες ἐργασίες του Μartin Luther’s works (1955-1959) καί Martin Luther’s Basic Theological Writings. 

Τό 1946 ὁ Πέλικαν ἔλαβε τό πτυχίο του ἀπό τή θεολογική Σχολή τῆς Κονκόρντια στό Σέντ Λιούις. Εἴκοσι χρόνια ἀργότερα καί μετά ἀπό δεκαετή θητεία στό Πανεπιστήμιο τοῦ Σικάγου, ἄρχισε νά διδάσκει Ἐκκλησιαστική Ἱστορία στό Πανεπιστήμιο τοῦ Γέηλ. 

Μεταξύ τῶν πολλῶν ἀκαδημαϊκῶν τίτλων πού ἔλαβε – σαράντα δύο ἐπίτιμα διδακτορικά ἀπό πανεπιστήμια ἀνά τόν κόσμο- νά σημειωθεῖ ὅτι διετέλεσε Πρόεδρος τῆς Ἀμερικανικῆς Ἀκαδημίας Τεχνῶν καί Ἐπιστημῶν, ἐνῶ στά ὀγδόντα του διορίστηκε ἐπιστημονικός διευθυντής τοῦ Προγράμματος γιἀ τούς θεσμούς τῆς δημοκρατίας (Institutions of Democracy Project) στό Ἵδρυμα Annenberg. 

Tό 1984 ἔλαβε τό βραβεῖο John W. Kluge Prize for Lifetime Achievement in the Human Sciences (ἀντίστοιχο τῶν βραβείων Νόμπελ στούς τομεῖς τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν) ἀπό κοινοῦ μέ τόν Γάλλο φιλόσοφο Πώλ Ρικαίρ. Ὁ Πέλικαν δώρισε τό ἀντίστοιχο ποσό στήν Ὀρθόδοξη Σχολή τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου τῆς Νέας Ὑόρκης, στό Διοικητικό Συμβούλιο τῆς ὁποίας ἦταν μέλος. 

Τό βιβλίο The Excellent Empire ἐκδόθηκε τό 1987. Ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου προέρχεται ἀπό μία ἀντίστοιχη διατύπωση πού ὑπάρχει στήν Πολιτεία τοῦ Θεοῦ τοῦ ἁγίου Αὐγουστίνου. Σέ μία γενική θεώρηση, μπορεῖ κανείς νά παρατηρήσει ὅτι τό βιβλίο τοῦ Πέλικαν ἀποτελεῖ ἐν πολλοῖς μία κριτική προσέγγιση τῆς ἑρμηνευτικῆς τοῦ γνωστοῦ ἱστορικοῦ Ἐδουάρδου Γίββωνα (1737-1794) σχετικά μέ τούς λόγους τῆς παρακμῆς καί τῆς πτώσης τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἀλλά καί τῆς ἀπαξίωσης ἐκ μέρους του τῶν ἐπιτευγμάτων καί τῆς συμβολῆς τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας στήν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ. 

Τήν ἴδια χρονιά ὁ Πέλικαν δίδει τίς «Andrew W. Mellon Lectures» γιά τή βυζαντινή τέχνη, οἱ ὁποῖες ἐκδόθηκαν ὑπό τόν τίτλο Imago Dei: The Byzantine Apologia for Icons (Yale University Press, 1990. Νέα ἔκδοση: Princeton University Press, 2011). 

Τό 1990 δημοσιεύθηκε ὁ τελευταῖος τόμος τοῦ μνημειώδους πεντάτομου ἔργου Ἡ χριστιανική παράδοση: Ἱστορία τῆς ἐξελίξεως τοῦ δόγματος (Chicago University Press, 1973-1990). Ἄς σημειωθεῖ ὅτι στόν Α΄ τόμο αὐτοῦ τοῦ μνημειώδους ἔργου (Τhe Emergence of the Catholic Tradition 100-600) ὁ Πέλικαν ἀναγνωρίζει τή σπουδαιότητα τῶν ἔργων ἑνός ἄλλου μεγάλου ἱστορικοῦ καί θεολόγου, καθηγητῆ στό Χάρβαρντ, τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ (1893-1979), τά ὁποῖα ἀναφέρονται στούς Πατέρες τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. 

Κατά τά ἔτη 1992-1993 ὁ Πέλικαν ἔδωσε τίς διαλέξεις «Gifford» στό Πανεπιστήμιο τοῦ Ἄμπερντιν, οἱ ὁποῖες δημοσιεύθηκαν ὑπό τόν τίτλο Christianity and Classical Culture. The Metamorphosis of Natural Theology in the Christian Encounter with Hellenism (Yale University Press, 1993). Τό 1988 ἀποτελεῖ ἕνα ἔτος-σταθμό στήν προσωπική ζωή τοῦ Πέλικαν: Ἐνῶ τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του ἦταν μέλος τῆς Λουθηρανικῆς Ἐκκλησίας καθώς καί χειροτονημένος πάστορας, ὁ ἴδιος καί ἡ σύζυγός του Σύλβια χρίστηκαν ἑλληνορθόδοξοι στό παρεκκλήσι τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου. 

Τό 2005 ὁ Πέλικαν ἐξέδωσε τό βιβλίο Whose Bible Is It; Α History of the Scriptures Through the Ages, τό ὁποῖο κυκλοφόρησε τήν ἴδια χρονιά σέ γαλλική μετάφραση μέ τίτλο A qui appartient la Bible; Le livre des livres à travers des âges (La Table Ronde). 

Σέ μία ἀποτίμηση τοῦ συνολικοῦ ἔργου τοῦ Πέλικαν, θά μποροῦσε νά ἐπισημάνει κανείς ἐνδεικτικά τή γνωστική συγκρότηση, τήν ἐπιστημονική ἀκρίβεια καί ὁπωσδήποτε τήν ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας ἐκ μέρους τοῦ συγγραφέως. 

Ὁ σπουδαῖος ἱστορικός πέθανε τό 2006 στό Χάμντεν τοῦ Κονέκτικατ, ὕστερα ἀπό μακροχρόνια μάχη μέ τόν καρκίνο τοῦ ἥπατος. 

(ἀπό τόν Πρόλογο τοῦ μεταφραστῆ, σσ. 11-14).