Ο "ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ" ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΝΣΙΜΩΦ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Γεωργίου Ἀνσίμωφ, ‘’Ἐχθρός τοῦ λαοῦ’’. Ἡ σταυρική πορεία τοῦ ἁγίου νεομάρτυρα π. Παύλου Ἀνσίμωφ (1891-1937), Ἐκδόσεις Ἀρχονταρίκι, Ἀθήνα 52015, σελ. 289 

Στήν σημερινή κατάθεση θά ἀναφερθῶ σέ ἕνα βιβλίο τῶν ἐκδόσεων Ἀρχονταρίκι πού πρωτοεκδόθηκε τό 2009 καί σήμερα ἔχει φθάσει στήν πέμπτη του ἔκδοση. 

Πρόκειται γιά τήν καταγραφή τῆς ζωῆς τοῦ π. Παύλου Ἀνσίμωφ (γενν. 1891) ὁ ὁποῖος ἐκτελέστηκε ἀπό τό σοβιετικό καθεστώς τό 1937 ὡς ‘’ἐχθρός τοῦ λαοῦ’’. Τό 2005 ἀναγνωρίστηκε ὡς ἅγιος καί νεομάρτυρας ἀπό τήν Ρωσσική ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. 

Ἡ καταγραφή τῆς ζωῆς τοῦ Παύλου Ἀνσίμωφ ἔχει γίνει ἀπό τόν γιό του, τόν Γεώργιο Ἀνσίμωφ (γενν. 1921) ὁ ὁποῖος εἶναι γνωστός σκηνοθέτης τοῦ θεάτρου καί ἀγαπητός στόν ρωσσικό λαό. Τό ὕφος τοῦ κειμένου εἶναι ἁπλό καί ρεαλιστικό, ἐνῶ τό βιβλίο κοσμεῖται μέ μία σειρά σπάνιων ἀσπρόμαυρων φωτογραφιῶν. 

Γιά τήν ἱστορία θά σημειώσω ὁ ὅρος «ἐχθρός τοῦ λαοῦ» χρησιμοποιήθηκε γιά πρώτη φορά στό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Ἐρρίκου Ἴψεν (1828-1906), τό ὁποῖο προσέγγισαν ἑρμηνευτικά ὁ Γ. Πλεχάνωφ (1856-1918) καί ὁ Ἀ. Λουνατσάρσκι (1875-1933). Ἀλλά τήν σοβιετική ἐξουσία τήν ἐνδιέφεραν κυρίως οἱ πολιτικοί κρατούμενοι, οἱ ὁποῖοι καί χαρακτηρίζονταν «ἐχθροί τοῦ λαοῦ», καί ὄχι οἱ ποινικοί (ἐγκληματίες, κλέφτες κ.ἄ.) κρατούμενοι. Εἶναι ὅμως χαρακτηριστικό ὅτι στήν θεώρηση τῶν σοβιετικῶν Ἀρχῶν ὁ πολιτικός κρατούμενος ἦταν καί ποινικός κρατούμενος, ἀντίληψη ἡ ὁποία διατηρήθηκε καί στόν σοβιετικό «Ποινικό Κώδικα» τοῦ 1960, δηλαδή στήν ἐποχή μετά τόν θάνατο τοῦ Στάλιν (1879-1953). 

Ἀναφερόμενος στά πρῶτα χρόνια τῆς σοβιετικῆς ἐξουσίας, ὁ Γ. Ἀνσίμωφ γράφει ὅτι «σ’ ὅλη τή Ρωσία ἁπλωνόταν ἕνα κῦμα ἱερῆς ἐξέτασης, κυριαρχοῦσε ἡ κόκκινη τρομοκρατία» (σ. 23). Εἶναι προφανές ὅτι σέ μία τέτοια ἀτμόσφαιρα ἡ θεσμική Ἐκκλησία θά εὑρίσκετο καί αὐτή στό στόχαστρο τῶν σοβιετικῶν, ὅπως ἐπίσης βρέθηκαν οἱ ἀναρχικοί, οἱ ἐσέροι (δηλαδή οἱ σοσιαλ-επαναστάτες), ἀκόμη καί οἱ διάφορες ἐθνικές μειονότητες. 

Ὑπό τό καθεστώς φόβου καί τρομοκρατίας καταγράφεται ὅτι τό ἐκκλησίασμα [στίς ἐκκλησίες πού διακόνησε ὁ Παῦλος Ἀνσίμωφ] ὅλο καί ἀραίωνε» (σ. 36). Ὑπέμενε μαρτυρικά ὁ Παῦλος Ἀνσίμωφ τίς ἐπιθέσεις ἐκ μέρους τῶν σοβιετικῶν, λυπούμενος πολύ περισσότερο ἐπειδή δέν μποροῦσε πλέον νά λειτουργήσει: «Εἶναι ὀδυνηρό γιά ἕναν ἱερέα νά μήν ἔχει θυσιαστήριο» (σ. 127). 

Μετά τήν τελευταία ἔρευνα στό σπίτι του καί τήν τρίτη κατά σειρά σύλληψή του (σσ. 140-160), ἦταν βέβαιο γιά τόν Παῦλο Ἀνσίμωφ ὅτι τό μέλλον εἶχε προδιαγραφεῖ. Ὕστερα ἀπό τίς ἀνακρίσεις τῶν Ἀρχῶν (σ. 190 κ.ἑ.), ὁδηγήθηκε μαζί μέ ἄλλους στό σκοπευτήριο (σ. 216) ὅπου καί ἐκτελέστηκαν (σσ. 219-229), ἐνῶ κατά τήν μετάβασή τους ἐκεῖ ἔψαλλαν τά τροπάρια τῆς νεκρώσιμης ἀκολουθίας.

Στό πρόσωπο τοῦ νεομάρτυρος Παύλου Ἀνσίμωφ ὁ ἀναγνώστης θά δεῖ τά ἑκατομμύρια τῶν ἀνθρώπων πού ἐκτελέστηκαν ὡς «ἐχθροί τοῦ λαοῦ» ὑπό τοῦ σοβιετικοῦ καθεστῶτος. Ὡστόσο εἶναι ἀληθές ὅτι «ὁ ἀριθμός τῶν νεομαρτύρων, κληρικῶν καί λαϊκῶν, παραμένει ἄγνωστος» (σ. 272). Θά ἔλεγα ὅτι τήν καταγραφή τοῦ Γεωργίου Ἀνσίμωφ στό βιβλίο πού παρουσιάζω σήμερα, ἐπιβάλλεται νά ἀναγνώσει ὁ κάθε ἄνθρωπος πού ἐπιθυμεῖ καί ἀγωνιᾶ νά διατηρηθεῖ ἡ ἱστορική μνήμη.