Παρατυπίες που μεταπλάθουν την Λειτουργική Παράδοση της Εκκλησίας
Του Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση
Η άκριτη και καταχρηστική εφαρμογή από κληρικούς όλων των βαθμών της νηφάλιας υποδείξεως του Τυπικού «ως δόξη τω προεστώτι», συνετέλεσε, προϊόντως του χρόνου, στο να παρεισφρήσουν στην Ορθόδοξο λατρεία πάσης μορφής εκκεντρικότητες και παρατυπίες, οι οποίες φαίνονται μεν ευλαβείς και εντυπωσιακές, αλλ΄ ουδέν έχουν έρεισμα στην από αιώνων ισχύουσα λειτουργική πράξη και παράδοση της Εκκλησίας μας.
Τοιουτοτρόπως, τελετουργικές πράξεις που αποτελούν μέρος αυτοτελών Ιερών Ακολουθιών του λατρευτικού κύκλου, όπως του Εσπερινού και του Όρθρου, ενσωματώθηκαν στην Θεία Λειτουργία, χωρίς να έχουν οποιαδήποτε λειτουργική συνάφεια με αυτήν, παραβιάζοντας έτσι την Τυπική Διάταξη και διακόπτοντας την φυσική ροή των τελεσιουργουμένων. Και τούτο, με το πρόσχημα να υπάρχει περισσότερος κόσμος κατά την τέλεσή τους!
Μια τέτοια αυθαίρετη παρατυπία, η οποία παραποιεί τον σκοπό και το νόημα μιάς μεγαλειώδους ιεροτελεστίας, είναι και η μετακίνηση της Ακολουθίας του Αγιασμού των Θεοφανείων από τον Όρθρο στο τέλος της Θείας Λειτουργίας της Δεσποτικής αυτής εορτής.
Αφορμή στο να θίξω το θέμα αυτό στάθηκε το πρόσφατο καταγγελτικό γράμμα του Σεβ. Μητροπολίτου Πειραιώς κ. Σεραφείμ προς την ΕΡΤ. Σε αυτό η Σεβασμιότης του διαμαρτυρόταν διότι μετέδωσε αυτή σε ζωντανή σύνδεση την εόρτιο αρχιερατική Θεία Λειτουργία από τον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου, ενώ από το λιμάνι του Πειραιά «μόνο» την τελετή Αγιασμού των υδάτων. Συναφώς δε παρατηρούσε ότι «η τελετή Αγιασμού των υδάτων απ’ το λιμάνι του Πειραιά είναι η κατάληξις ολόκληρης της Ιεράς Τελετουργίας του εορτασμού που άρχεται με τον Όρθρο, την Θ.Λειτουργία, συνεχίζεται με την τελετή του Μεγάλου Αγιασμού εντός του Ι. Ναού και κατακλείεται με την κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στην θάλασσα».
Να μου επιτραπεί να παρατηρήσω ότι η θέση του Σεβασμιωτάτου, σύμφωνα με την οποία ο εντός του Ναού τελούμενος Μέγας Αγιασμός έπεται της Θείας Λειτουργίας, χωλαίνει θεολογικώς τε και λειτουργικώς.
Ο πιστός δεν συμμετέχει στη Θεία Λειτουργία της εορτής των Θεοφανείων προκειμένου να γίνει κοινωνός του «βαπτισθησομένου» Χριστού. Όπως ομιλούν αφ’ εαυτών οι ευχές του Αγιασμού και γενικά η όλη ασματική ακολουθία της Δεσποτικής αυτής Εορτής, ο εκκλησιαζόμενος την ημέρα αυτή πιστός προτρέπεται όπως γίνει πρώτα μάρτυς της Θεοφανείας διαρκούντος του Όρθρου, και δη κατά την Ακολουθία του Αγιασμού. Καλείται να δει «τό ἀληθινόν φῶς» το οποίο «ἐπεφάνη καί πᾶσι τόν φωτισμόν δωρεῖται (Ιδιόμελα των Αίνων). Παροτρύνεται να βοήσει το «ἁγίασον ἐμέ καί τά ὕδατα Σωτήρ ὁ αἴρων τοῦ κόσμου τήν ἁμαρτίαν» (Ιδιόμελο της α΄ Ώρας και της Ακολουθίας του Αγιασμού). Να ανακράξει το «ὁ ἐπιφανείς καί σώσας ἡμᾶς Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι» (Ιδιόμελο Αίνων). Ούτως ώστε κατά την ιερουργία της Θείας Ευχαριστίας, να αξιωθεί να γίνει κοινωνός και όμαιμος όχι του προς το βάπτισμα προσερχομένου Ιησού, αλλά του ήδη εν Ιορδάνη επιφανέντος και υπό του Προδρόμου βαπτισθέντος ηγαπημένου Υιού του Πατρός, του Σταυρωθέντος δε στη συνέχεια, και παθόντος και ταφέντος και αναστάντος δια την ημών σωτηρίαν Χριστού. Παρέλκει, λοιπόν, να υπογραμμισθεί ότι η ετερόχρονη και «κατόπιν εορτής» τέλεση του Αγιασμού των Θεοφανείων είναι άνευ νοήματος.
Είναι αξιοπερίεργο πώς η θεολογικώς και λειτουργικώς ανακριβής αυτή τοποθέτηση του αγίου Πειραιώς διέλαθε της προσοχής των λαλίστατων και πολυγραφότατων θεολογικών συμβούλων του, οι οποίοι ευκαίρως - ακαίρως, και με μεγεθυντικό φακό στο χέρι, πασχίζουν να βρουν και να καταγγείλουν θεολογικά ολισθήματα ή κανονικές παρεκτροπές Πατριαρχών, Αρχιερέων, Πρεσβυτέρων, Μοναχών, Πανεπιστημιακών διδασκάλων ή θεολογούντων λαϊκών.
Όσο για τον αγιασμό της θαλάσσης ή των ποταμών διά της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού (η κατάδυσις σε δεξαμενές και κολυμβητήρια «σηκώνει συζήτηση»!), να σημειωθεί ότι η ιεροτελεστία αυτή ουδεμία έχει σχέση με τα εντός του Ναού τελεσιουργούμενα. Εξάλλου, δεν αναφέρεται ούτε στο Μηναίο Ιανουαρίου, ούτε στο Τυπικό. Πρόκειται για μια ευπρόσδεκτη ευλαβή τοπική παράδοση, η οποία στην Ελλάδα, την «χώρα των τριών θαλασσών», καθιερώθηκε επισήμως μόλις το 19ο αιώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου