ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΩΣΣΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ 20ου αι.

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Teresa Obolevitch, La philosophie religieuse russe, trad. M. Gawron-Zaborska, Les Éditions du Cerf, Paris 2014, σελ. 275 

Μία δυναμική, πρωτότυπη καί ἐνδιαφέρουσα πλευρά τῆς ρωσσικῆς φιλοσοφικῆς σκέψεως τῶν τελευταίων αἰώνων ἀναδεικνύει τό βιβλίο τῆς Teresa Obolevitch, καθηγήτριας στο πανεπιστήμιο Jean-Paul II Κρακοβίας, τό ὁποῖο προσφάτως μεταφράστηκε στα γαλλικά. 

Ἡ ρωσσική θρησκευτική φιλοσοφία διατηρεῖ μία ἰδιαίτερη θέση στήν Ἱστορία τῆς ρωσσικῆς φιλοσοφίας, ἐπικεντρωνόμενη κυρίως, μέ βάση τήν πραγμάτευση τῆς συγγραφέως στά προβλήματα τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, τῆς συνθέσεως ἰδεαλισμοῦ καί ρεαλισμοῦ καί τέλος τῆς φιλοσοφίας τοῦ ὀνόματος. Γιά τήν προβληματική αὐτή ἡ Teresa Obolevitch ἔχει ἀφετηρία τήν σκέψη τοῦ Βλαδίμηρου Σολόβιεφ (σσ. 119-140), τοῦ Νικολάου Λόσσκυ (σσ. 140-151) τοῦ Παύλου Φλωρένσκυ (σσ. 153-170), τοῦ Σεμιόν Φράνκ (σσ. 170-188), τοῦ Νικολάου Μπερντιάγιεφ (σσ. 189-203), τοῦ Λέοντα Σεστώβ (σσ. 204-214), τοῦ Σεργίου Μπουλγκάκωφ (σσ. 221-228) καί τοῦ Ἀλεξέϊ Λόσεφ (σσ. 228-236). Στό σημεῖο αὐτό ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά σημειώσω ὅτι τά ἀναφερόμενα στόν Σέργιο Μπουλγκάκωφ περιορίζονται μόνον στήν φιλοσοφία τοῦ ὀνόματος καί δέν ἀφοροῦν τό συνολικό φιλοσοφικό ἔργο του. 

Τῆς παρουσιάσεως τῶν ἀναφερθέντων Ρώσσων φιλοσόφων, οἱ περισσότεροι τῶν ὁποίων ἐξορίστηκαν ἀπό τούς μπολσεβίκους τό 1922 καί ἔζησαν στήν δυτική Εὐρώπη καί στήν Ἀμερική, ἔχει προηγηθεῖ μία ἐκτενής ἀναφορά στον χαρακτήρα τῆς ρωσσικῆς φιλοσοφίας ἀπό τόν μεσαίωνα μέχρι τόν 19ο αἰ. (σσ. 17-109). Ἐπισημαίνεται ὅτι «οἱ Ρῶσσοι διανοούμενοι τοῦ 18ου αἰ. δέχθηκαν ἐπιδράσεις τῆς σκέψεως τοῦ Ντεκάρτ καί τοῦ Λάϊμπνιτς» (σ. 59). Ἐπίσης ἐνδιαφέρουσες εἶναι οἱ σελίδες πού καλύπτουν τά «φιλοσοφικά μοτίβα στήν ρωσσική λογοτεχνία» (σσ. 97-109), μέ ἰδιαίτερη ἀναφορά στό ἔργο τοῦ Ντοστογιέφσκι καί τοῦ Τολστόϊ. Μεταξύ τῶν βασικῶν τοποθετήσεων τῆς συγγραφέως θα ἀναφερθεῖ ὅτι «ἡ φιλοσοφία στήν Ρωσσία, περισσότερο ἀπό ὑπηρέτρια τῆς θεολογίας, εἶναι, τρόπον τινα, τό τέκνο της» (σ. 45). 

Σέ μία συνολική ἀποτίμηση, τό βιβλίο τῆς Teresa Obolevitch εἶναι μία χρήσιμη εἰσαγωγή στήν ρωσσική φιλοσοφία, καί ἰδιαιτέρως στήν ρωσσική θρησκευτική φιλοσοφία τοῦ 20οῦ αἰ. Ἡ συγγραφέας παρακολουθεῖ τήν πρωτογενῆ φιλοσοφική παραγωγή τῶν Ρώσσων διανοητῶν ἀλλά καί τήν πλούσια δευτερογενῆ βιβλιογραφική παραγωγή.