Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ARVO PÄRT

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Την Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου το πρωί, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος πραγματοποιεί αυτές τις μέρες επίσημη επίσκεψη στην Εσθονία, με αφορμή την επέτειο των 90 χρόνων της Αυτόνομης Εκκλησίας της Εσθονίας, προεξήρχε της Θείας Λειτουργίας στον Καθεδρικό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Pärnu. 

Στο τέλος της Θ. Λειτουργίας ο Πατριάρχης, αναφέρεται σε σχετικό ανακοινωθέν, "τῇ εἰσηγήσει τοῦ Σεβ. Ἁγίου Ταλλίνης, ἀπένειμεν εἰς τόν κ. Arvo (Ἀρέθαν) Pärt, διάσημον μουσικοσυνθέτην καί πιστόν μέλος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό ὀφφίκιον τοῦ Ἄρχοντος Πρωτομαΐστορος" της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. 

Είναι, νομίζω, η πρώτη φορά που ο Οικουμενικός Πατριάρχης τιμά με οφφίκιο της Μ.τ.Χ.Ε. έναν σύγχρονο, οικουμενικής εμβέλειας συνθέτη, ο οποίος βέβαια είναι συνειδητό μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αυτό το εκφράζει εναργέστατα και με το σημαντικό μουσικό έργο του. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο Arvo Pärt ανανέωσε το ενδιαφέρον για την θρησκευτική μουσική στον καιρό μας, που δεν χαρακτηρίζεται και από έντονη θρησκευτικότητα. 

Το προηγούμενο βράδυ, Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος παρακολούθησε στον Λουθηρανικό Καθεδρικό Ναό του Τάλλιν συναυλία προς τιμήν του, με έργα του Εσθονού συνθέτη. 

Ο Arvo Pärt είχε επισκεφθεί στις αρχές του έτους τον Προκαθήμενο της Αυτόνομης Ορθοδόξου Εκκλησίας της Εσθονίας, Μητροπολίτη Ταλλίνης Στέφανο (φωτο), και στη συνάντηση εκείνη συζητήθηκε η δυνατότητα συνεργασίας εν όψει της ποιμαντικής επισκέψεως του  Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου στην Εσθονία. Ο Arvo Pärt δέχθηκε την διοργάνωση συναυλίας, προς τιμήν του Οικουμενικού  Πατριάρχου, με μουσικές συνθέσεις του, οι οποίες θα ερμηνεύονταν από την διακεκριμένη εσθονική χορωδία “VOX  CLAMENTIS “,   όπως και έγινε. 

Ο Πατριάρχης απηύθυνε χαιρετισμό κατά την εκδήλωση αυτή και είπε μεταξύ άλλων: 

"Ἡ παροῦσα μουσικὴ ἐκδήλωσις ἀποτελεῖ ἔκφρασιν ἀγάπης καὶ τιμῆς πρὸς τὸν παγκοσμίου φήμης Ἐσθονὸν συνθέτην κύριον Arvo Pärt, τὸν τιμώμενον διὰ τοῦ κατ᾽ ἔτος ὀργανουμένου φεστιβάλ  καὶ τιμῶντα συγχρόνως διὰ τῆς μουσικῆς αὐτοῦ ἰδιοφυΐας τόσον τὴν γενέτειραν αὐτοῦ Paide καὶ ἅπασαν τὴν  Ἐσθονίαν ὅσον καὶ τὸν πλουσιοπαρόχως προικίσαντα αὐτὸν διὰ τοῦ θαυμασίου ταλάντου τῆς μουσικῆς Θεόν, τὸν Ὁποῖον δὲν παύει νὰ ὑμνῇ διὰ τῶν ὑπερόχων μουσικῶν αὐτοῦ δημιουργημάτων, τῶν συγκινούντων βαθύτατα τὰς ψυχὰς καὶ εὐφραινόντων τὰς καρδίας τῶν ἀκροατῶν του. 

Συγχρόνως ὅμως ἀποτελεῖ καὶ ἔκφρασιν ἀγάπης τοῦ διασήμου συνθέτου πρὸς ἅπαντας ἡμᾶς, τοὺς ὁποίους θὰ μεταφέρῃ (μετέφερε) καὶ κατὰ τὴν παροῦσαν ἑσπέραν μὲ τὰς ἐναρμονίους μουσικὰς αὐτοῦ συνθέσεις εἰς σφαίρας διαυγεῖς καὶ κρυσταλλίνους ὡς ἡ διαύγεια καὶ ἡ καθαρότης τῶν ἤχων του, οἱ ὁποῖοι ἐκφράζουν τὰ αἰσθήματα τῆς ἀνεπιτηδεύτου ἀγάπης του πρὸς τὸν ἀγαθὸν Θεόν καὶ μεταρσιώνουν τὸ πνεῦμα ἡμῶν". 

Τις μέρες αυτές, λοιπόν, στο Τάλλιν, την πρωτεύουσα της Εσθονίας, λαμβάνουν χώρα οι "Μέρες του Arvo Pärt" ( Arvo Pärt days) και στις 7 Σεπτεμβρίου το περίφημο φωνητικό συγκρότημα Vox Clamantis υπό την διεύθυνση του Jaan-Eik Tulve, ερμήνευσε a capella (κι αυτό είναι ένα ακόμα επίτευγμα του Arvo Pärt: η δημιουργία και προώθηση υψηλού επιπέδου φωνητικής-χορωδιακής μουσικής, χωρίς τη συνοδεία οργάνων), τα εξής έργα του συνθέτη: 

Alleluia-Tropus, Habitare fratres in unum, And One of the Pharisees ..., Da pacem Domine, Most Holy Mother of God, Virgencita. 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, στη συνέχεια του χαιρετισμού του προς το φιλόμουσο ακροατήριο, έκανε μνεία της συναυλίας του Arvo Pärt στην Πόλη: 

"Μετὰ πολλῆς συγκινήσεως ἐνθυμούμεθα τὴν πρὸ τριετίας δοθεῖσαν ὑπ᾽ αὐτοῦ λαμπρὰν συναυλίαν εἰς τὸν περίπυστον ναὸν τῆς Ἁγίας Εἰρήνης ἐν Κωνσταντινουπόλει, παρουσιάσαντος εἰς παγκόσμιον πρώτην ἐκτέλεσιν τὸ ἔργον αὐτοῦ «Θρῆνος τοῦ Ἀδάμ» (Adam’s Lament) ἐπ᾽ εὐκαιρίᾳ τῶν ἐκδηλώσεων τοῦ θεσμοῦ τῆς Πολιτιστικῆς Πρωτευούσης τῆς Εὐρώπης". 

Πριν την συναυλία ο συνθέτης επισκέφθηκε το Φανάρι και έγινε δεκτός με εγκαρδιότητα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος τον συνεχάρη για την μουσική του προσφορά. Όταν ο Arvo Pärt είπε ότι το όνομα του σημαίνει Αρέθας, τότε ο Πατριάρχης του επισήμανε ότι εορτάζει στις 22 Οκτωβρίου, ημέρα εκλογής του στον Πατριαρχικό θρόνο. Στο άκουσμα αυτής της συμπτώσεως ο συνθέτης έκανε τον σταυρό του. 

Για τη συνάντηση αυτή δείτε το σχετικό ρεπορτάζ στο Φως Φαναρίου.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στις 7 Ιουνίου 2010 παρέστη στην παγκόσμια πρεμιέρα του έργου ο «Θρήνος του Αδάμ», στην Αγία Ειρήνη της Πόλης, όπου προσήλθαν, επίσης, οι Πρόεδροι της Τουρκίας και της Εσθονίας. Στο Ναό της Αγίας Ειρήνης τον Πατριάρχη υποδέχθηκε ο συνθέτης γονατίζοντας και ασπαζόμενος το χέρι του, ενώ ο Πατριάρχης τον συνεχάρη που τιμά και την Ορθοδοξία με έργα του. 

Δείτε το σχετικό ρεπορτάζ στο Φως Φαναρίου.

Ο Πατριάρχης είχε, τότε, την ευκαιρία να εκτιμήσει από κοντά την προσωπικότητα και το έργο του Ορθόδοξου Εσθονού συνθέτη, που είναι και ο διασημότερος Ορθόδοξος συνθέτης του καιρού μας.
Γι' αυτό και είπε στον χαιρετισμό του στη συναυλία στο Τάλλιν:
"Ἐκτιμῶντες βαθύτατα τὸ ἔργον αὐτοῦ, ἐκτιμῶμεν ἔτι μᾶλλον καὶ τὴν βαθυτάτην αὐτοῦ πίστιν εἰς τὸν Θεόν, τὴν εὐλάβειαν αὐτοῦ καὶ τὴν ἀφοσίωσιν εἰς τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν, καὶ χαίρομεν ὅλως ἰδιαιτέρως διότι δίδεται εἰς τὴν ἡμετέραν Μετριότητα καὶ πάλιν ἡ δυνατότης νὰ ἀπολαύσωμεν τὰς μουσικὰς αὐτοῦ συνθέσεις μεθ᾽ ἁπάντων ὑμῶν. Χαίρομεν δὲ ὅλως ἰδιαιτέρως καὶ διότι ὁλοκληρώνομεν διὰ τῆς θαυμασίας ταύτης μουσικῆς ἐκδηλώσεως τὴν ἐπίσκεψιν ἡμῶν εἰς τὴν πρωτεύουσαν τῆς εὐλογημένης χώρας σας ἐπ᾽ εὐκαιρίᾳ τῶν ἑορτασμῶν τῆς ἐνενηκοστῆς ἐπετείου ἀπὸ τῆς ἀναγνωρίσεως τῆς ἐν αὐτῇ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὡς Αὐτονόμου ὑπὸ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον. Διὰ τοῦτο καὶ εὐχαριστοῦμεν ὁλοθύμως τὸν διακεκριμένον συνθέτην κύριον Arvo Pärt, προσφέροντα εἰς ἡμᾶς τὴν πανδαισίαν τῶν ἤχων καὶ τῶν συγχορδιῶν, καὶ εὐχόμεθα αὐτῷ τὸν θεῖον φωτισμὸν ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ". 

Ο Πατριάρχης δεν έμεινε στις ευχαριστίες αυτές. 

Την επομένη χειροθέτησε τον συνθέτη σε οφφικιάλο του Οικουμενικού Θρόνου.

Το μεσημέρι της Κυριακής 8 Σεπτεμβρίου, μετά την Θ. Λειτουργία, ο Πατριάρχης παρακάθησε σε επίσημο γεύμα, στη διάρκεια του οποίου ο νέος Άρχων Arvo Pärt, προσφώνησε τον Πατριάρχη και κατέληξε λέγοντας το εξής συγκινητικόν: «Παναγιώτατε, αναπνέομεν με τας προσευχάς Σας». Φαίνεται πως πλέον υπάρχει αμοιβαιότης αισθημάτων μεταξύ των δύο ανδρών. 

Νομίζω πως ο Arvo Pärt συγκινείται από το οικουμενικό μήνυμα που εκπέμπει ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, πάνω από εθνοφυλετισμούς, σύνορα και στεγανά. Κάτι που κάνει και ο Arvo Pärt με την μουσική του.