Σχετικά με την περίφημη ακολουθία των Εγκωμίων της Παναγίας και με αφορμή πρόσφατη ανάρτησή μου, θα ήθελα αγαπητοί φίλοι να συμπληρώσω τα εξής πολύ συνοπτικά:
1. Κανονικά η Ακολουθία των Εγκωμίων της Παναγίας, ψάλλεται ως και του Χριστού μετά την θ' ωδήν προ του εξαποστειλαρίου ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως. Το γράφει και ο Διονύσιος Παλαιών Πατρών αυτό στην σχετική τυπική του διάταξη. Άρα τα Εγκώμια δεν πρέπει να ψάλλονται φολκλορικά όποτε θέλει ο καθείς, ως συμβαίνει σήμερον, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Η αυτονόμηση της ακολουθίας έχει δυστυχώς πολλές παρενέργειες...
2. Κανονικά τα Εγκώμια - είναι γνωστό - δεν περιλαμβάνονται στο επίσημο τυπικό της εορτής. Ψάλλονταν αρχικά, όπως φαίνεται, στα Ιεροσόλυμα, στον τάφο της Παναγίας. Αυτό σημαίνει, επίσης, πως δεν μπορεί σήμερα να ψάλλονται σε όλες τις ενορίες του κόσμου, αλλά μόνο όπου υπάρχουν θεομητορικά προσκυνήματα. Κι αυτό ελέγχεται... Κάποια στιγμή τα Εγκώμια της Παναγίας "πέρασαν" στη νησιωτική Ελλάδα, στα Δωδεκάνησα πρώτα. Στην Πάτμο πρωτίστως. Τα τελευταία χρόνια (25 υπολογίζω) έγιναν μόδα και στην κυρίως Ελλάδα, διότι στην ακολουθία αυτή αρέσκεται "το ευσεβές πλήρωμα"! Άλλο μεγάλο θέμα!
Πρέπει, όμως, να μας προβληματίσει σοβαρά το γεγονός ότι τόσο στο Άγιον Όρος όσο και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν ψάλλονται τα Εγκώμια της Παναγίας.
3. Στα Εγκώμια δεν υπήρχε η παράδοση του "Σώματος" της Παναγίας και η λιτάνευσή του. Ο Διονύσιος το 1541 το γράφει καθαρά: "...προευτρεπισθέντος αναλογίου, τίθεται η αγία εικών της Κοιμήσεως της Θεοτόκου"! Άρα το "σώμα" φοβούμαι πως αποτελεί παραφθορά... Μεγίστη δε γελειότητα αποτελεί η υπό τινων εφημερίων «περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας» εν τω μέσω της νυκτός, καθώς μια άλλη μόδα απαιτεί τα Εγκώμια με Αγρυπνία παραμονές της εορτής. Το σωστό είναι τα Εγκώμια στην Αγρυπνία της εορτής.
4. Δυστυχώς δεν έχουμε μια ολοκληρωμένη μελέτη επί του θέματος για να ξέρουμε πότε ακριβώς καθιερώθηκαν τα Εγκώμια, στα Ιεροσόλυμα αρχικώς. Αν όμως σκεφθούμε ότι και η εισαγωγή στα Τυπικά των Εγκωμίων της Μ. Παρασκευής πρέπει να έγινε στα μέσα του 15ου αιώνα (όπως παρατηρεί σε κείμενό του ο Σταύρος Ζουμπουλάκης βασιζόμενος στους ειδικούς), τότε το να γράφει ο Διονύσιος στην Πάτρα τα Εγκώμια της Παναγίας στα μέσα του 16ου αιώνος είναι ένα γεγονός με μεγάλο ενδιαφέρον. Και δεν πρέπει να παραθεωρηθεί η πραγματικότητα της εποχής. Η Πάτρα, όπως και όλη η τότε υπόδουλος χώρα, ανήκε εκκλησιαστικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο δεν υιοθέτησε ποτέ την πρακτική των Εγκωμίων της Παναγίας.
Δεν έχουμε πάντως ενδείξεις ότι τα Εγκώμια του Διονυσίου εψάλησαν στη Μονή Γηροκομείου Πατρών. Μέχρι το 1997 δεν υπήρχε καμία σχετική παράδοση. Ούτε τον Διονύσιο ως Παλαιών Πατρών δεν γνωρίζαμε. Άρα η έρευνα έχει πολύ δρόμο ακόμα.
6 σχόλια:
Γενικώς η σημερινή Εκκλησία δεν ασχολείται με όσα ανακύπτουν και χρειάζονται ευρύτερη προσέγγιση και συνολ(δ)ικότερη αντιμετώπιση.
1.Τόσα γράφονται και λέγονται για την λειτουργική αναγέννηση,ο καθένας
τοποθετείται και πράττει αναλόγως των
συμπαθειών ή αντιπαθειών του ή της ατομικής του "λόξας",αλλά η Σύνοδος της Ιεραρχίας δεν ασχολείται....
2.Ένα άλλο τεράστιο θέμα είναι οι αγρυπνίες που τελούνται,δίκην αγιο
ρειτικής κατανύξεως,ικανοποιώντας κατά κανόνα συναισθηματικές ανάγκες
που τις ανακυκλώνουν,καλλιεργώντας μια ψευδαίσθηση μοναστικής πνευματι
κότητας,ανεδαφική και εντελώς φολ
κλορική,προσβάλλοντας ανενδοίαστα
το αληθινό περιεχόμενο της λατρείας.Για να μην αναφερθόύμε διεξοδικότερα στις όποιες επινοή
σεις του οποιουδήποτε παπά στη λατρεία με το πρόσχημα ότι αρέσει στον κόσμο ή ότι έτσι το αισθάνεται
ο ίδιος.
ΟΝΤΩΣ, ΑΓΑΠΗΤΕ ΣΥΝΑΝΩΝΥΜΕ,11 Αύγουστος 2008 7:37 μμ. ΟΡΘΩΣ ΕΓΡΑΨΕ ΚΑΙ Ο ΧΡ. ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ ΣΕ ΣΥΝΑΦΕΣΤΑΤΟ, ΤΟΥ ΕΔΩ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ, ΘΕΜΑ, ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΗΝΩΝ:"...Αλλο κατεπείγον πρόβλημα, η αποκατάσταση της αισθητικής και της αρχοντιάς, δηλαδή της γνησιότητας του ορθόδοξου λειτουργικού χώρου: να καθαρθούν προγραμματικά οι εκκλησίες από το ανυπόφορο κιτσαριό των πλαστικών πολυελαίων, των ηλεκτρικών καντηλιών, της τερατωδίας των μεγαφώνων, να εξοβελιστεί η χωριατιά απομιμήσεων της φραγκολαϊκής θρησκευτικής ζωγραφικής και να αναστηλωθούν εκκλησιαστικές Εικόνες(http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_17/02/2008_259605).
κε ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΕ ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ: ΟΛΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ ΕΙΣΑΣΤΑΝ ΣΤΟ ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ ΣΥΜΦΩΝΟΥΣΑΤΕ ΜΕ ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ;ΓΙΑΤΙ ΣΑΣ ΘΥΜΑΜΑΙ ΝΑ ΕΧΕΤΕ ΕΝΕΡΓΟ ΡΟΛΟ ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΣΑΣ. ΟΠΩΣ ΤΟΝ ΝΟΥΛΙ Κ.Α. ΜΗΠΩΣ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΣΤΕ ΕΚΤΟΣ ΤΩΡΑ ΟΛΑ ΣΑΣ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΣΧΗΜΑ;
ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΤΗΣ
γιατι δεν απαντατε λαλιστατε κε Ανδριοπουλε στο προηγουμενο ερωτημα του ανωνυμου της 12.8.2008 9:41;
Παρτηρήθηκαν κατα την διάρκεια του
15Αυγούστου τα εξής τραγελαφικά:
1.Πολλές αγρυπνίες με τα εγκώμια της
Θεοτόκου εν μέσω νηστείας και σε πλή
ρη καταστρατήγηση του τυπικού της Εκ
κλησίας(συνειδητής ή απο άγνοια,και με πρόσχημα:αφού αρέσει στον κόσμο; ή
με την προβολή της ευσέβειας.Αλλά άν
η ευσέβειά μας δεν υποττάσσεται στην
ευσέβεια της Εκκλησίας τότε έχομε έκπτωση στον ευσεβισμό,δηλ.στην απολυ
τοποίηση της υποκειμενικής συναισθηματικής μας ευσέβειας).
2.Πολλές αγρυπνίες τελέσθηκαν κατα την απόδοση της εορτής της Μεταμορ
φώσεως,εν μέσω της οποίας εψάλλησαν τα εγκώμια της Θεοτόκου.Συνάδει αυτό;Η Εκκλησία μεταθέτει την εορτή του αγ.Μαξίμου του ομολογητού για να ψαλλούν μόνο τα της Δεσποτικής ε
ορτής,και μεις γράφουμε στα παλαιότερα των υποδημάτων μας αυτή τη λογική της Εκκλησίας,για να εφαρμόσουμε ότι κατεβάζει η κούτρα μας.
3.Απο πολλούς κληρικούς το Τυπικόν
της Εκκλησίας θεωρείται απλως...τυ
πικό,δηλ.άνευ ουσίας,και έτσι αναγο
ρεύται η λόξα του κάθε παπά σε γνώ
μονα της λατρείας.Ένα άλλο κριτήριο
που κυριαρχεί πια είναι ο αριθμός των εκκλησιαζομένων σε μια ακολου
θία,έτσιπ.χ. η αρτοκλασία μετατίθε
ται απο την κανονική της θέση,τέλος
όρθρου(άν υποτεθη πως έχει εκεί θέ
ση),πριν απο το αποστολικό ανάγνω
σμα,διασπώντας έτσι την ενότητα της θ.λειτουργίας...και άς βοούν εις ώτα μη ακουόντων οι λειτουργιολό
γοι.Άσε που η τέλεση της αρτοκλασί
ας έχει πάρει τον χαρακτήρα επιδημί
ας και τελείται οποτεδήποτε.
4.Τελειώνοντας παραθέτω τί περί των εγκωμίων διαλαμβάνεται το τυπι
κό του Βιολάκη,306-307:
"Ευθύς μετά την καταβασίαν της θ΄
συνηθίζεται ενιαχού,όπου ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΕ
ΤΑΙ η εορτή αύτη μεγαλοπρεπώς,προς πλείονα ΤΑΧΑ δόξαν και τιμήν της Θεοτόκου,ίνα ψάλλωνται τα λεγόμενα
εγκώμια της Παναγίας,κατά μίμησιν του Κυρίου ημών,των ψαλλομένων εν τω όρθρω του Μ.Σαββάτου.Η Μ.Εκκλησί
α κατακρίνουσα παν ό,τι καινοφανές
και ΚΑΚΟΖΗΛΟΝ,έστω και γινόμενον
προς τιμήν της Θεοτόκου,ΑΠΟΔΟΚΙΜΑ
ΖΕΙ ταύτα επισήμως και ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ
ΜΑΛΙΣΤΑ ΑΥΣΤΗΡΩΣ.
Άν θυμάμαι καλα ο κ. Ανδριόπουλος έγραψε κάπου για αυτοκριτική του εαυτού του.Αυτό δεν αρκεί;
Δημοσίευση σχολίου