Με αφορμή, φίλοι μου, την μεγάλη έκθεση για το Δημοτικό Τραγούδι που διοργανώνει το Ίδρυμα της Βουλής και εγκαινιάζει αύριο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σας παρουσιάζω ένα μικρό, αλλά «θαυματουργό» πόνημα του αειμνήστου φιλοσόφου και αληθινού πνευματικού ανθρώπου Χρήστου Μαλεβίτση. Πρόκειται για «Το Δημοτικό τραγούδι ως περιεχόμενο της συνειδήσεως του Νέου Ελληνισμού» (εκδ. Αναλόγιο Ευθύνης, 1999).Πέντε ομιλίες του Χ. Μαλεβίτση στο Ίδρυμα Γουλανδρή – Χορν (1985), για το δημοτικό τραγούδι, το οποίο αποτελεί για τον συγγραφέα στοιχείο ενός πνευματικού πολιτισμού, άρρηκτα συνδεδεμένου με την οργανική ζωή του τόπου. Ως επίμετρο, στο βιβλίο περιλαμβάνονται τρία ακόμα κείμενα του Χ. Μαλεβίτση για το ίδιο θέμα, που είχαν δημοσιευθεί κατά καιρούς στην «Ευθύνη». Για τον μεγάλο αυτό Έλληνα διανοητή το δημοτικό τραγούδι «είναι ένας σταλαγμός που έχει πραγματοποιηθεί ύστερα από διύλιση σωρείας εμπειριών, πολλής ιστορικής και ανθρώπινης εμπειρίας και έχει καταντήσει μια στάλα… Υπάρχει η γοητεία της σταλαγματιάς, όπου αστράφτει το φως και ο ήλιος μέσα της, αλλά είναι και η πικρή γεύση της εμπειρίας του εν τω κόσμω υπάρχειν, που είναι η τραγική επιβίωση της ζωής".
Σας παραθέτω, φίλοι μου, το τι γράφει επίσης ο Μαλεβίτσης για τα Μοιρολόγια, μια ολότελα ξεχωριστή πτυχή της δημοτικής μας παράδοσης."Tα τραγούδια τα σχετικά με την απώλεια της ζωής είναι τα πιο συγκλονιστικά που υπάρχουν στην ελληνική γλώσσα. Αλλά δεν είναι απλά τραγούδια. Και δεν πρόκειται απλώς για θρήνο σε νεκρό τέκνο, ή σε νεκρό γενικά. Είναι μια αντίληψη ζωής, είναι μια αντίληψη βάθους περί του προσώπου του ανθρώπου. Μόνον στην Ελλάδα κορυφώθηκε, αλλά είναι κτήμα όλου του Μεσογειακού πολιτισμού, της Ανατολικής Μεσογείου, ότι ο θάνατος του προσώπου αποτελεί εκκρεμότητα εις τον αιώνα. Όταν, λοιπόν, η μάνα οδύρεται και δεν δέχεται να αρνηθεί το τέκνο, δια βίου, δεν είναι απλώς πόνος. Είναι ότι έχει εννοηθεί, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητος, ότι ο άνθρωπος ως πρόσωπο, φέρνει μέσα του την εικόνα της αιωνιότητος, ως πρόσωπο αναντικατάστατο, ως πρόσωπο μοναδικό, ως πρόσωπο ανεπανάληπτο… Συνεπώς, όταν βλέπουμε η μάνα να θρηνεί το τέκνο, μέσα στις χιλιετίες τις ελληνικές, δεν είναι απλώς ένας θρήνος. Είναι η ανακάλυψη του προσώπου".
4 σχόλια:
Χαίρομαι ιδιαίτερα για την αναφορά του ιστολογίου στον σοφό Χρήστο Μαλεβίτση και σε ένα θέμα που θα είναι ες αεί επίκαιρο, τα δημοτικά μας τραγούδια. Τα λαϊκά μας τραγούδια που παραμένουν άγνωστα, παρεξηγημένα, «βλάχικα» κατά τους μικροαστούς.
Αισθάνομαι ότι είναι χρέος μας να μεταφέρουμε την αγάπη μας για τη σημασία τους, με όση δύναμη μπορούμε, ιδίως στους νεότερους των πόλεων που έχουν πλέον λίγα ερεθίσματα να εξοικειωθούν «φυσικά» μαζί τους.
Η ελάχιστη ένσταση που θα είχα για το κείμενο του Μαλεβίτση είναι αυτή η αποστροφή για τη μοναδικότητα της κορύφωσης στην Ελλάδα σχετικά με το πρόσωπο και τον θάνατο... Αυτό το «μόνον», η αποκλειστικότητα, σκέπτομαι πόσο είναι αλήθεια... Δεν ξέρω.
Aγαπητέ ardalion,
Σ' ευχαριστώ από καρδιάς για το ουσιαστικό σχόλιό σου.
Επίτρεψέ μου να σου εκφράσω τα συγχαρητήριά μου για το
ποιο(η)τικότατο ιστολόγιό σου, το οποίο άλλωστε και προτείνω στην "γειτονιά των ιστολόγων".
Χαίρομαι που αντελήφθης την πολλαπλή σημασία της ανάρτησης. Όσο για την ...ένστασή σου θα συμφωνήσω. Ακούγοντας όμως Μανιάτικα μοιρολόγια, π.χ., δικαιώνω τον Μαλεβίτση!
Δεν μπορώ να το αποδείξω. Ενστικτωδώς το λέω.
Άλλωστε νομίζω - χωρίς να διακατέχομαι από... ελληνομανία - ότι η περί προσώπου διδασκαλία είναι ελληνική υπόθεση, που συνεχίζεται στην Ορθοδοξία άλλως πως.
Όποιος είχε την τύχη (ή την ατυχία καθώς δεν συνοδεύουν ευχάριστες στιγμές του βίου) να ακούσει μανιατικα μοιρολόγια μπορεί να κατανοήσει καλύτερα την ορθόδοξη θεολογία περί δημιουργίας του ανθρώπου και εξώσεως από τον παράδεισο,να νοιωσει την διαχρονικότητα της ελληνίδας γλώσσας (τα μανιατικα μοιρολόγια εκφέρονται στον ομηρικό ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο),να δει -σπάνια τωρα πια- έναν χορό ομοιο με αυτόν της αρχαιοελληνικής τραγωδίας και να βιώσει την ένταση και την εσωτερική ζωη τού,ποιητικότατου ,Επιτάφιου θρήνου.
Τα μανιάτικα μοιρολόγια ισως είναι τωρα πια η μοναδική μορφή της δημώδους τέχνης που δεν χρησιμοποιεί κανένα άλλο μέσο (μουσικό οργανο,μικροφωνο κλπ)πλην της φωνής στην εκφορά της.
Δυστυχώς η λαιλαπα του «εκσυγχρονισμού» ,κυριως μέσω της τηλοψίας, συρρικνωνει συνεχώς την οδυνηρή-ειναι αλήθεια- παράδοση των μανιάτικων μοιρολογιών της οποίας οι αυθεντικοί φορείς χάνονται,μέρα τη μέρα, μαζί με το ήθος που κουβαλούσαν.
Οσο για τον μεγάλο Μαλεβίτση,κ.Ανδριόπουλε τι να πει κανείς;
Δεν ειναι οσο γνωστός θα έπρεπε,αν και τα κειμενα του ειναι πραγματικά διαμάντια.
Σκέπτομαι πως αρμόζει να γίνει ένα εκτεταμένο αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του από την ελληνική μπλογκόσφαιρα.
Όσοι φιλόκαλοι ιστολόγοι προσέλθετε!
Εύγε για την δημοσιευση, κ.Ανδριόπουλε!
Aγαπητέ Misha,
Σ' ευχαριστώ θερμά για το σχόλιό σου, που είναι ουσιαστικότατο.
Πολύ σωστή η πρότασή σου για την δυναμική παρουσία του Χ.Μαλεβίτση στην μπλογκόσφαιρα.
Προσωπικά θα κάνω ό,τι μπορώ. Το θεωρώ ελάχιστο φόρο τιμής σ' ένα μεγάλο Έλληνα.
Δημοσίευση σχολίου