ΕΙΣ ΦΟΒΟΝ ΣΕΙΣΜΟΥ

Πριν τριάντα χρόνια, μετά τον φοβερό σεισμό που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη, ο μακαρίτης σήμερα καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, ο σπουδαιότερος λειτουργιολόγος του καιρού μας, συνέταξε ένα από τα περίφημα «Κείμενα Λειτουργικής» του.
Στο ιδιαίτερο τεύχος με τον τίτλο «Ακολουθία εις φόβον σεισμού», όπως ο ίδιος σημειώνει, «συνεκεντρώθη παν ό,τι η λειτουργική παράδοσις της Εκκλησίας απεθησαύρισεν εις τα λειτουργικά της βιβλία, χειρόγραφα και έντυπα, σχέσιν έχον προς την φοβεράν του σεισμού απειλήν».
Οι ύμνοι και οι ευχές που περιλαμβάνονται στο τεύχος αυτό, στην πλειοψηφία τους αναφέρονται σε πραγματικά περιστατικά, κάποια εκ των οποίων αναγράφονται και στο εορτολόγιο και τα διαβάζουμε στο συναξάριο της ημέρας μέχρι σήμερα. Το πιο γνωστό τέτοιο παράδειγμα είναι η «μνήμη του μεγάλου και φρικώδους σεισμού» που έγινε το 740 στην Κωνσταντινούπολη επί Λέοντος Ισαύρου. Ένα γεγονός που θυμάται η Εκκλησία κάθε χρόνο στις 26 Οκτωβρίου, μαζί με τη μνήμη του Αγίου Δημητρίου.

Στο Τυπικό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως του Ι’ αιώνος αναφέρεται η μνήμη οκτώ σεισμών. Έτσι, η σχετική υμνογραφική παραγωγή δεν είναι καθόλου αμελητέα, αφού σπουδαίοι υμνογράφοι συνθέτουν ύμνους και ευχές δια των οποίων οι πιστοί ζητούν το έλεος του Θεού και σπεύδουν προς μετάνοιαν. Ακόμα και ο πρίγκιπας των βυζαντινών υμνογράφων Ρωμανός ο Μελωδός συνέθεσε «κοντάκιον κατανυκτικόν, ψαλλόμενον εις έκαστον σεισμόν και εμπρησμόν», με ακροστιχίδα «Του ταπεινού Ρωμανού ψαλμός».
«Κανών εις φόβον σεισμού», τροπάρια και σχετικές ευχές υπάρχουν και στο εν χρήσει Μέγα Ευχολόγιο.

Ακολουθίες για σεισμούς όμως έχουμε και στις μέρες μας, όταν εσείσθη η γη και οι άνθρωποι εκλονίσθησαν ποικιλοτρόπως. Αν ανοίξει κανείς το Ζακύνθου Εορτοδρόμιον που εξέδωσε πριν δέκα χρόνια (1998) η Ι. Μητρόπολις Ζακύνθου θα δει: «Ακολουθία Ικετήριος και Ευχαριστήριος εις ανάμνησιν των εν έτει 1953 γενομένων σεισμών εις τας Ιονίου Νήσους Κεφαλληνίαν, Ζάκυνθον και Ιθάκην. Ψαλλομένη τη 11η του μηνός Αυγούστου. Ποίημα Γερασίμου Μικραγιαννανίτου Μοναχού». Επίσης ο λόγιος και ποιητής π. Παναγιώτης Καποδίστριας έχει γράψει μια «ακολουθία επί τη αναμνήσει της σεισμοπυρκαϊάς του 1953» (δημοσιεύεται στο ίδιο τόμο), που ψάλλεται κατά την β’ Κυριακή του Αυγούστου και είναι στην ουσία μια σύντομη δέηση με ικετήριο ευχή.

Ο αείμνηστος Υμνογράφος της Μ.τ.Χ.Ε. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης έγραψε μια ακόμα ακολουθία εις ανάμνησιν του σεισμού της Θήρας (9 Ιουλίου 1956) που δημοσιεύθηκε στα «Υμνολογικά και συναξαριστικά των Κυκλάδων» (Αθήναι 1962).

Πολύ σύντομα έγραψα τα παραπάνω, αγαπητοί φίλοι, με αφορμή τον ισχυρό σεισμό που σημειώθηκε σήμερα το μεσημέρι στην περιοχή μας και έγινε αισθητός σχεδόν μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Ας αναβοήσουμε μετά του Ρωμανού προς τον επιβλέποντα επί την γην: «Σώτερ, ο άναρχος Υιός Πατρός προαιωνίου, πάσαν σώσον την πόλιν, σώσον τας εκκλησίας, σώσον και τους βασιλείς, λύτρωσαι το άστυ από πάσης ταραχής σεισμού. Πάσαν την πολιτείαν περίσωσον και εμοί τω αθλίω την άφεσιν δος των πταισμάτων».