ΣΤΗΝ ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ ΔΕΝ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΜΕ ΑΛΛΑ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΛΟΓΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

«Ξενίας δεσποτικῆς, καὶ ἀθανάτου τραπέζης, ἐν ὑπερῴῳ τόπῳ, 

ταῖς ὑψηλαῖς φρεσί, πιστοὶ δεῦτε ἀπολαύσωμεν, 

ἐπαναβεβηκότα λόγον…» 

Δυστυχώς στις μέρες μας, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, κυριαρχεί η συνθηματολογία γύρω από το μέγιστο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας: “Στην εκκλησία δεν κολλάς ιό, κολλάς Θεό”. Παραφράζοντάς το εμείς λέμε: «Δεν μας ενδιαφέρει να αποδείξουμε ότι δεν κολλάμε ιό, μας ενδιαφέρει μόνο να κολλήσουμε Θεό». 

Από την αρχή της συζήτησης, κυρίως και κατ’ εξοχήν, μεταξύ εκκλησιαστικών, είμαστε αντίθετοι στην «αποδειξιμότητα» του μυστηρίου. Άλλωστε γι’ αυτό είναι μυστήριο. Και ως τέτοιο το χρειαζόμαστε: αναπόδεικτο και άρα όπως πρέπει …επικίνδυνο! Τι μυστήριο, αλήθεια, θα ήταν αν μπορούσαμε να αποδείξουμε εργαστηριακά ότι κολλάει ή ότι δεν κολλάει; Εκτός και υιοθετήσουμε – άπαγε! – την εξής «ευσεβή» κενολογία: "Πήγε ένας ιερέας να κοινωνήσει κάποιους ασθενείς, στο Λοιμωδών.. Ζήτησε ένας γιατρός να κοινωνήσει κι αυτός.. από περιέργεια; ..από απιστία;.. Ο παππούλης τον μετέλαβε. Αυτός δεν κατάπιε την Θ. Κοινωνία, την κρατούσε στο στόμα του.. Αμέσως την πήγε στο εργαστήριο για ανάλυση.. Τα αποτελέσματα έδειξαν: Αίμα από άνδρα, ετών τριαντατριών.. Ο γιατρός έβγαλε την ιατρική του μπλούζα, κατέθεσε την Άδειά του. Σήμερα είναι μοναχός στο Άγιο Όρος". 

Είναι γνωστή η ερμηνευτική προσέγγιση στον ΚΗ΄ κανόνα της Στ’ Οικουμενικής Συνόδου, για την Θεία Μετάληψη σε καιρό πανώλης, την οποία διαβάζουμε στο «Πηδάλιο» του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου: 

"Όθεν και Ιερείς και Αρχιερείς πρέπει εν καιρώ πανώλης να μεταχειρίζωνται τρόπον εις το να μεταλαμβάνουν τους ασθενούντας, όστις να μη παραβαίνη τον Κανόνα τούτον, ουχί βάλλοντες μέσα εις σταφίδα τον άγιον Άρτον, αλλά εις τι αγγείον ιερόν, και εκείθεν να τον λαμβάνουν, ή οι μόρται (μόρτης: άνθρωπος που είχε πάθει ανοσία στην πανούκλα και προσέφερε τις υπηρεσίες του στην κοινότητα θάβοντας τους νεκρούς και περιθάλποντας τους ασθενείς), ή οι ασθενείς, δια λαβίδος. Το δε αγγείον συν τη λαβίδι να βάνεται εις ξύδι, και το οξύδι να ρίπτηται εις το χωνευτήριον, ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσι ασφαλέστερον και κανονικόν". 

Αυτή την πρακτική, της σταφίδας στον άγιο Άρτο, μας την διέσωσε ο Κώστας Κρυστάλλης στο διήγημά του «Η Κυρά – Νίτσα», όπου αυτή η ευλογημένη κρυπτοχριστιανή, μας λέει πως «δεν της το ‘λεγε η καρδιά, δεν της το ‘λεγε η ψυχή της να πεθάνει τούρκα φανερά - φανερά. Ήθελε να ξεψυχήσει αφού μεταλάβει το αίμα του Χριστού μας, όπως κάνει στο θάνατο του καθένας χριστιανός. Μα πώς να το καταφέρη αυτό; Πώς να φέρει τον παπά με τα Άχραντα Μυστήρια στο κονάκι της να την μεταλάβη;… Αλίμονο αν την ένοιωθαν μοναχά οι τούρκοι συγγενείς της!…». 

Στέλνει μήνυμα στον Δεσπότη η Κυρά Νίτσα και "ο Δεσπότης δεν χάνει καιρό και κάμνοντας το σταυρό του στο Θεό, να μη τύχη και φανερωθή πρόωρα το έργο του, στέλνει στην ετοιμοθάνατη Κυρά-Νίτσα, μια καλογριά του Αρχιμαντρειού. Η καλογριά πήγε με την πρόφαση να την δη πώς ήταν -σαν ήταν άρρωστη- και μια ώρα που δεν ήταν άλλη ψυχή στον οντά παρ’ αυτή κ’ η άρρωστη Κυρά-Νίτσα, σκύφτει η καλογριά στ’ αυτί της άρρωστης και της λέει πως ο Δεσπότης της σχωρνάει τες αμαρτίες και βάζει μεσ’ στα μαραμένα χείλια της ένα σπειρί σταφίδα, που την έκρυφτε στον κόρφο της βαθειά, που είχε κλεισμένη μέσα της μια σταλαματιά από τ’ Άχραντα Μυστήρια. Κι εκεί που η καλογριά εμουρμούριζε «του δείπνου σου του μυστικού», η άρρωστη Κυρά-Νίτσα κατέπινε με μια ουράνια ευχαρίστηση την αγιασμένη σταφίδα. Ξανασκύφτει η καλογρηά, την φιλεί γλυκά - γλυκά σαν αδερφή της και φεύγει δακρύζοντας…"

Άρα εδώ λαμβάνει σάρκα και οστά το της Θ. Μεταλήψεως: «μυστικήν βρώσιν φάγε..». 

Γιατί η μη μυστική βρώσις, ως αισθητή που είναι, μπορεί να αλλοιωθεί. 

Θυμίζουμε και τα της προετοιμασίας και της αποξήρανσης της Ιεράς Παρακαταθήκης κατά την Μεγάλη Πέμπτη, όπως τα έχει καταγράψει ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης (Απαντήσεις εις Λειτουργικάς απορίας. Τόμος Α’. ΣΤ’ έκδοσις. Εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι, 1991). Ο μεγάλος λειτουργιολόγος του καιρού μας σημειώνει ρητώς πως "εκεί που πρέπει να στρέφεται η προσοχή των ιερέων μας είναι στο να γίνεται πλήρως η αποξήρανσις και ει δυνατόν αυθημερόν ή την επομένη, το πολύ, ημέρα, για να αποφεύγεται η τυχόν αλλοίωσις του αγίου άρτου και για να είναι ευκολώτερος ο μελισμός του." 

Την σχετική παράδοση περιγράφει η «Ιερά Ανθολογία» του ιεροδιδασκάλου Δανιήλ Γεωργοπούλου (έκδοσις 5η, εν Αθήναις 1898, σελ. 100). 

Ιδού η σχετική λεπτομερής διάταξη: 

"Μετά δε το τέλος της λειτουργίας απλώνει το αντιμίνσιον (ο ιερεύς) εις την αγίαν τράπεζαν και εκβαλών από τον αρτοφόρον (τον άγιον άρτον) τον βάλλει εις το δισκάριον και θυμιάσας κύκλω και προσκυνήσας ευλαβώς τον μελίζει με την αγίαν λόγχην εις μερίδια μικρά μετ’ ευλαβείας και φόβου˙ μετά δε ταύτα βάλλει εκ δεξιών της αγίας τραπέζης σκαμνίον και εν αυτώ πλίνθον ή λίθον και επάνω εις αυτό σκεύος πήλινον ή χαλκούν ή σιδηρούν καθαρόν με κάρβουνα αναμμένα και προσκυνήσας ευλαβώς, λαμβάνει τον άγιον δίσκον, όστις να μη είναι από κασσίτερον, με μεγάλην προσοχήν και τον βάλλει επάνω εις το σκεύος, εν ω είναι τα κάρβουνα, προσέχων καλώς δια να ξηρανθώσιν αι μερίδες κατά μικρόν, γυρίζων αυτάς με την αγίαν λόγχην, και να μη παρακαώσιν, αφού δε καλώς θερμανθή το δισκάριον το κατεβάζει και το βάλλει επάνω εις το άγιον αντιμίνσιον ή εις τα καλύμματα, προσέχων μη παραζεσταθή και καώσιν˙ όταν δε αι μερίδες ψυχρανθώσι, βάλλει τον δίσκον εκ δευτέρου εις το πυρ, και ούτω ποιήσας πολλάκις έως να ξηρανθώσι καλώς, τότε τας βάλλει εις το αρτοφόριον και το βάλλει εις τον τόπον του προσκυνήσας ευλαβώς και διπλώνει το αντιμίνσιον". 

Ο καθηγητής Ι. Φουντούλης σημειώνει ότι "ο τρόπος αυτός της αποξηράνσεως παρουσιάζεται κάπως απηρχαιωμένος. Ο ιερεύς, του οποίου ο ναός διαθέτει σύγχρονα ηλεκτρικά μέσα, μπορεί ασφαλώς να τα χρησιμοποιήση και στην περίπτωσι αυτή ή κατά την κρίσι του να τελειοποιήση τα παραδεδομένα." 

Αλλά, με την ευκαιρία, ας πούμε δυο λόγια και για τους ...ολιγόπιστους ιερείς της σήμερον σε σχέση με την Θεία Μετάληψη. 

1. Κραδαίνουν οι διάφοροι κληρικοί το επιχείρημα ότι ο ιερέας καταλύει την Θ. Κοινωνία και δεν παθαίνει τίποτα. Σωστά! Τότε γιατί πολλοί ιερείς στις μεγάλες ενορίες αποφεύγουν συστηματικά να καταλύσουν θεωρώντας ότι αυτό είναι αυτονόητη υποχρέωση των νεώτερων και κυρίως των διακόνων;

2. Γιατί αρκετοί ιερείς όταν καταλύουν χρησιμοποιούν άλλη λαβίδα από αυτήν με την οποία κοινώνησαν τους πιστούς; 

3. Γιατί υπάρχουν ιερείς που επικαλούνται ασθένεια, π.χ. σάκχαρο, και αποφεύγουν να καταλύσουν την Θ. Κοινωνία; Τι άραγε φοβούνται; 

4. Να θυμίσουμε ότι Αρχιερείς δεν καταλύουν την Θ. Κοινωνία. 

5. Στο mountathos-eshop διαβάζουμε μία διαφήμιση για αγιορείτικο νάμα, το οποίο διατηρεί χαμηλό αλκοολικό βαθμό (10% vol) για να μην ζαλίζει τους ιερείς μετά την κατάλυση της θείας Ευχαριστίας. Άραγε, μετά την κατάλυση ζαλίζονται οι ιερείς, αν δεν έχουν το σωστό νάμα; 

6. Σε διαφήμιση βιολογικού νάματος, εξάλλου, διαβάζουμε τα εξής: "Φανταστείτε τον ιερέα σε τι δοκιμασία βάζει το συκώτι του, αν ο οίνος του Νάματος περιέχει ανεξέλεγκτα χημικά συντηρητικά ή φυτοφάρμακα ή δεν είναι βιολογικός ή είναι κακής ποιότητος." 

Γνωστός και «δημοφιλής γέροντας» μας είπε πανηγυρικά πρώτα ότι αστυνομικοί του έκαναν αλκοτέστ και δεν ανιχνεύθηκε η Θ. Κοινωνία που μόλις είχε καταλύσει, και στη συνέχεια, με «εν Κυρίω εγκαύχησι». ότι κατέλυσε και ένα δισκοπότηρο με σκουλήκια! Πρόκειται για αδιανόητες «αποδείξεις» του ότι η Θ. Κοινωνία δεν «κολλάει», δεν «ανιχνεύεται» και τα παρόμοια, που διασύρουν, στην πραγματικότητα, το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. 

Αλλά όσοι …ενοχλούνται από την θεολογική συζήτηση για τον τρόπο της μεταδόσεως των Τιμίων Δώρων, ένεκα πανδημίας, ας μη λησμονούν ότι η «παραδοσιακή» Εκκλησία της Ρωσίας δεν διστάζει να εφαρμόσει την εξής πρακτική: 

Οι ιερείς απολυμαίνουν σε οινόπνευμα (αλκοόλ) τις λαβίδες κατά τη διάρκεια της Θ. Κοινωνίας, μετά από κάθε πιστό που κοινωνά. Επιπλέον, οι λαϊκοί δεν σκουπίζουν τα χείλη τους στο κοινό για όλους μάκτρο, αλλά σε ξεχωριστά μαντήλια τα οποία έπειτα καίγονται. Οι μεταλαμβάνοντες δεν ασπάζονται το Άγιο Ποτήριο. Ενδιαφέρον, επίσης, είναι το γεγονός ότι η Ρωσική Εκκλησία αποφάσισε να αυξήσει την ποσότητα της Θείας Κοινωνίας στους πιστούς για να σκοτώσει τον κορωνοϊό, λόγω του αλκοόλ που εμπεριέχεται σε αυτήν! Μια άποψη η οποία ελέγχεται επιστημονικώς. Κι ακόμα αποφάσισε πως το κρασί για τη Θεία Κοινωνία θα εμφιαλώνεται σε σκεύη μιας χρήσης! Η δε Εκκλησία της Ρουμανίας σε ένα μεγάλο βαθμό έχει υιοθετήσει την χρήση ατομικών λαβίδων. 

Αλλά, ίσως πρέπει να μπούμε λίγο στην εκκλησιαστική λογική: 

Ἡ λαβίς ἡ μυστική, ἡ τόν ἄνθρακα Χριστόν, συλλαβοῦσα ἐν γαστρί, σύ ὑπάρχεις Μαριάμ. (Από την θ΄ ωδή της Υπαπαντής). 

Με την Θεία Ευχαριστία δεν αποδεικνύουμε τον Λόγο, αλλά Τον απολαμβάνουμε! Όπως λέει και η ευχή από την Ακολουθία του Ευχελαίου «...καί θεάσασθαι αὐτοψεί τό πρόσωπον τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς, καί ἀπολαῦσαι τῆς θείας καί ἱερᾶς Λειτουργίας». Η διαφορά τεράστια… 

Ξενίας δεσποτικῆς, καὶ ἀθανάτου τραπέζης, ἐν ὑπερῴῳ τόπῳ, ταῖς ὑψηλαῖς φρεσί, πιστοὶ δεῦτε ἀπολαύσωμεν, ἐπαναβεβηκότα λόγον… (Ειρμός θ΄ ωδής Μ. Πέμπτης). 

Απολαμβάνομεν «ταῖς ὑψηλαῖς φρεσί…». Μυστικώς και εν σιγή, καθώς «ου φέρει το μυστήριον έρευναν».