ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΩΝ ΚΟΠΤΩΝ - Σημαντικό άρθρο στην La Stampa

Από το ναό στην Τάντα, όπου φαίνεται το αίμα πάνω στο σταυρουδάκι των Βαΐων

Η Κοπτική Εκκλησία είναι αυτή που έχει πληγεί περισσότερο απ’ τα τρομοκρατικά χτυπήματα που συγκλονίζουν τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αποτελεί, ωστόσο, και την Εκκλησία που εκφράζει με τον πιο απλό και αφοπλιστικό τρόπο ότι οι Xριστιανοί ανέκαθεν έστρεφαν την προσοχή τους προς τους Μάρτυρες, εορτάζοντάς τους ως θριαμβευτές. 

Του Gianni Valente 

La Stampa, 9.4.2017 

μετάφραση: Νίκος Κουρεμένος 
θεολόγος, Δρ. Κοπτικών Σπουδών, 
Hebrew University of Jerusalem

Τα πρόσφατα θανατηφόρα χτυπήματα εναντίον των Χριστιανών της Αιγύπτου είναι «μια γροθιά στο στομάχι για κάθε Αιγύπτιο» και επιβεβαιώνουν την ανάγκη ενίσχυσης των μέτρων ασφαλείας γύρω από τους ναούς. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν προκαλούν καμία αλλαγή στην επικείμενη επίσκεψη του πάπα Φραγκίσκου στην Αίγυπτο, που έχει προγραμματιστεί για τις 28 και 29 Απριλίου, όπως επιβεβαίωσε στα Aιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης ο π. Hani Bakhoum, γραμματέας του Κοπτο-καθολικού Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Η συνάντηση του πάπα Φραγκίσκου με τον Κοπτο-ορθόδοξο πατριάρχη Tawadros (Θεόδωρο), μπορεί να αποτελέσει μια πολύτιμη ευκαιρία που θα συμβάλλει ώστε όλοι οι Χριστιανοί να αναλογιστούν τις πραγματικές συνθήκες της πίστης και της Εκκλησίας στη σύγχρονη εποχή, μακριά από κάθε είδους θυματοποίηση αλλά κι από κάθε παθητική κληρικαλιστική θριαμβολογία, παλαιάς ή νέας κοπής. 

Οι περισσότερo πληγέντες από τις τρομοκρατικές επιθέσεις 

Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης περιόδου των συνεχών αναταραχών στη Μέση Ανατολή που ξεκίνησε με τη λεγόμενη «Αραβική άνοιξη», καμιά απ’ τις τοπικές κοινότητες δεν πλήρωσε τόσο μεγάλο φόρο αίματος και τρομοκρατικών επιθέσεων όσο η Κοπτική Εκκλησία στην Αίγυπτο. Ενώ στο Δυτικό κόσμο υπάρχουν κάποιοι που συνεχίζουν να διαδίδουν τα σλόγκαν σχετικά με μια ανύπαρκτη «γενοκτονία των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής», όποιος κρατά το μακάβριο λογαριασμό των σκοτωμένων Χριστιανών στις αραβικές και μεσανατολικές χώρες γνωρίζει καλά ότι τα τελευταία 6 χρόνια ούτε στη Συρία, ούτε στο Ιράκ υπήρξαν στοχευμένες επιθέσεις εναντίον Χριστιανών όπως αυτές που διαπράχθηκαν εναντίον των Κοπτών. 

Την Πρωτοχρονιά του 2011, η βομβιστική επίθεση με δεκάδες θύματα πιστών στο ναό των Αγίων Mάρκου και Πέτρου στην Αλεξάνδρεια προανήγγειλε το αινιγματικό πρελούδιο της κατάρρευσης του καθεστώτος Μουμπάρακ. Οι έρευνες που ακολούθησαν υπέδειξαν ως υπαίτιους της επίθεσης περιβάλλοντα φίλα προσκείμενα στο καθεστώς, σύμφωνα με τη λογική των επιθέσεων που έχουν στόχο σπείρουν τον πανικό στον πληθυσμό, ώστε στη συνέχεια να επιβληθoύν αυταρχικότερα μέτρα στο όνομα δήθεν της «ασφάλειας». Στις 9 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, ήταν η σειρά των μονάδων του Αιγυπτιακού στρατού να σκοτώσουν 23 Χριστιανούς στο λεγόμενο χτύπημα του Masperò, συνθλίβοντας κάτω από τα τεθωρακισμένα τους διαδηλωτές που διαμαρτύρονταν για τα αντιχριστιανικά χτυπήματα που είχαν προηγουμένως πραγματοποιηθεί από ισλαμικές ομάδες. Το καλοκαίρι του 2013, όταν η ισλαμική κυβέρνηση του προέδρου Μόρσι ανατράπηκε από τους στρατιωτικούς, η οργή των Αδελφών Μουσουλμάνων καθώς κι άλλων ισλαμιστικών ομάδων ξέσπασε ενάντια στους ναούς και τις έδρες των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων: καταστράφηκαν γύρω στις 60 σε όλη τη χώρα. 

Στη συνέχεια οι Κόπτες μπήκαν άμεσα στο στόχαστρο του αυτο-ανακηρυχθέντος Ισλαμικού Κράτους και των τρομοκρατικών του χτυπημάτων ανά τον κόσμο. Στις 15 Φεβρουαρίου δημοσιεύτηκε στα τζιχαντιστικά διαδικτυακά μέσα το video του αποκεφαλισμού 21 Κοπτών εργατών που είχαν απαχθεί στη Λιβύη. Το μακάβριο αυτό βίντεο γνωστοποίησε σ’όλο τον κόσμο ότι πολλά απ’ τα θύματα προφέρανε το όνομα του Χριστού, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσής τους. Πιο πρόσφατη υπήρξε η επίθεση της 11ης Δεκεμβρίου του περασμένου έτους, όπου ένας καμικάζι κατάφερε να θερίσει 25 θύματα ανάμεσα στους πιστούς που λάμβαναν μέρος στη λειτουργία που τελούνταν στο ναό Μποτροσίγια, στις κτηριακές εγκαταστάσεις που εφάπτονται στο Κοπτικό καθεδρικό ναό του Αγίου Μάρκου στο Κάιρο. Το Φεβρουάριο πάλι, μια σειρά 7 στοχευμένων δολοφονικών επιθέσεων έπληξε την Κοπτική κοινότητα στην επαρχία του Βόρειου Σινά, ωθώντας εκατοντάδες χριστιανικές οικογένειες να εγκαταλείψουν την περιοχή. Στο video ανάληψης ευθύνης, οι ομάδες των τζιχαντιστών που συνδέονται με το Ισλαμικό κράτος χαρακτήριζαν τους Κόπτες ως τα «προτιμώμενα θηράματα».

Οργή δηλωτική 

H σκληρότητα με την οποία πλήττονται οι Κόπτες έχει παραπάνω από μια αιτίες. Στους Κόπτες δεν μπορεί κανείς, ούτε οι ίδιοι οι τζιχαντιστές να προσάψουν την κατηγορία ότι αποτελούν ένα εισαγόμενο προϊόν ξενόφερτων θρησκευτικών αντιλήψεων. Οι ίδιοι οι Κόπτες είναι κληρονόμοι των χριστιανικών κοινοτήτων που άνθισαν στη χώρα των Φαραώ ως αποτέλεσμα του πρώτου αποστολικού κηρύγματος. Από τότε και μέχρι σήμερα, η Κοπτική Εκκλησία συνεχίζει να επιβεβαιώνει τον ανεξίτηλο αυτόχθονο χαρακτήρα της, ο οποίος την έφερε κάποια στιγμή σε σύγκρουση ακόμα και με τους επίσης χριστιανούς πολιτικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Και σήμερα αυτή η Εκκλησία καθιστά δύσκολο το έργο, σε όλους εκείνους που θέλουν να χωρίσουν τον κόσμο ανάμεσα στα χαρακώματα αληθινών ή υποτιθέμενων «συγκρούσεων πολιτισμών». 

Όταν έφτασαν οι Άραβες κατακτητές, οι Κόπτες τους υποδέχθηκαν ως ελευθερωτές, συντασσώμενοι μαζί τους ενάντια στους κυρίαρχους Βυζαντινούς, με τους οποίους, ωστόσο, μοιράζονταν τη Χριστιανική πίστη. Αυτή της η φυσιογνωμία καθιστά την Κοπτική Εκκλησία ασύμβατη με τις καρικατούρες των ισλαμιστικών ομάδων που θέλουν να την διαβάλουν ως πέμπτη φάλαγγα της «χριστιανο-δυτικής συνωμοσίας» στην Αίγυπτο. Κι αυτός είναι ένας λόγος επίσης που αυξάνει το μίσος και την εμπάθεια των τζιχαντιστών έναντι των Κοπτών. 

Στην ετερογενή οικογένεια των χριστιανών της Μέσης Ανατολής, οι Κόπτες υπήρξαν εκείνοι που απ΄ τις Σταυροφορίες μέχρι σήμερα έδειξαν το λιγότερο ενδιαφέρον για τις παρεμβάσεις των δυτικών δυνάμεων. Όταν ο πάπας Βενέδικτος, μετά τις επιθέσεις στην Αλεξάνδρεια την πρωτοχρονιά του 2011, παρενέβη ζητώντας να επιδειχθεί μεγαλύτερη φροντίδα για την προστασία των Χριστιανών, τα λόγια του προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του σουνιτικού Πανεπιστημίου al-Azhar, αλλά αντιμετωπίστηκαν με παγερότητα, ως μια αχρείαστη παρέμβαση, και από πολλούς Κόπτες. Επιπρόσθετα, η σύμπνοια στόχων μεταξύ των υψηλά ισταμένων της Κοπτικής κοινότητας και του συστήματος εξουσίας με επικεφαλής τον πρόεδρο Abdel Fattah al-Sisi καθιστά την Κοπτική Εκκλησία συχνό στόχο των τζιχαντιστικών επιθέσεων. Οι δηλώσεις ανάληψης ευθύνης της σφαγής 21 Κοπτών μαρτύρων σε μια παραλία της Λιβύης που δημοσιοποιήθηκαν στα επίσημα όργανα του Ισλαμικού Κράτους, όπως η διαδικτυακή εφημερίδα Dabiq, χαρακτήριζαν την Κοπτική Εκκλησία ως «εχθρική Εκκλησία». Μετά απ’ αυτό το χτύπημα ο πρόεδρος Sisi κήρυξε 7 μέρες εθνικού πένθους και τα αεροπλάνα της πολεμικής αιγυπτιακής αεροπορίας βομβάρδιζαν τις θέσεις του Ισλαμικού Κράτους στη Λιβύη.

Ο Πατριάρχης των Κοπτών Tawadros,
λίγα λεπτά αφού ενημερώθηκε για το χτύπημα της Κυριακής των Βαΐων

Κανένα επιτηδευμένο ύφος «περί διωγμών»

Η Κοπτική Εκκλησία ποτέ δεν έκρυψε ή υποβάθμισε τις βιαιότητες και τις διακρίσεις που υφίσταται από συστήματα εξουσίας και ισλαμιστικές εξτρεμιστικές ομάδες. Το αριθμητικό της μέγεθος - από 7 έως 10 εκατομμύρια πιστοί- καθιστά λιγότερο επιφυλακτικούς και παθητικούς τους νέους, ακόμα κι όταν πρόκειται να αμυνθούμε το ίδιο τους το σώμα, στα χωριά και τις αστικές περιοχές, έναντι των επιθέσεων και των προκλήσεων των ισλαμιστικών ομάδων. Την ίδια στιγμή, κυρίως κατά τον τελευταίο καιρό, η Κοπτική ηγεσία δεν ενέδωσε καθόλου στις θυματοποιητικές ρητορείες περί «διωγμού» που συνοδεύουν τις συχνές μετακινήσεις στη δυτικό κόσμο πολλών επισκόπων και Πατριαρχών της Μέσης Ανατολής. 

Ακόμα και μετά τις βιαιότητες και τις στοχευμένες δολοφονικές επιθέσεις που υπέστησαν οι Κόπτες στο βόρειο τμήμα του Σινά, ο Κόπτης πατριάρχης Tawadros ο Β΄ θέλησε να επαναπροσδιορίσει την κινδυνολογία σχετικά με την κατάσταση των Χριστιανών στη Αίγυπτο: σε μια τηλεοπτική συνέντευξη, που μεταδόθηκε τη Δευτέρα 27 Μαρτίου από το δορυφορικό κανάλι Cbc, o προκαθήμενος της Κοπτικής Εκκλησίας υπογράμμισε ότι οι επιθέσεις των τζιχαντιστών στοχεύουν σίγουρα τους Χριστιανούς της Αιγύπτου, αλλά επίσης, έχουν σαν στόχο το στρατό, την αστυνομία και τo δικαστικό σώμα. Ο Tawadros εξέφρασε επίσης την εκτίμηση και την αναγνώρισή του για τις αρμονικές σχέσεις της Εκκλησίας με τους κρατικούς θεσμούς, απαντώντας εμμέσως στις κριτικές για υπερβολική ευθυγράμμιση της Κοπτικής Εκκλησίας με τoν πολιτικο-κοινωνικό συνασπισμό του οποίου ηγείται ο πρόεδρος Abdel Fattah al-Sisi. 

Τον περασμένο Αύγουστο, ο Tawadros, εξέφρασε δημοσία την αντίθεσή του στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που οργανώθηκαν στις ΗΠΑ από ομάδες της Κοπτικής διασποράς για να εναντιωθούν στις φανατικές βιαιότητες που υφίστανται οι Κοπτικές χριστιανικές κοινότητες σε διάφορες περιοχές της Αιγύπτου. Το Κοπτικό Πατριαρχείο είχε, στην πράξη, αποδοκιμάσει το ευρύ πρόγραμμα εκδηλώσεων διαμαρτυρίας που έλαβαν χώρα κυρίως στις ΗΠΑ υπό τη σημαία της «προστασίας» των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής. «Εμείς, στην Αίγυπτο», είχε υπογραμμίσει τότε ο Πατριάρχης, «ξέρουμε να αντιμετωπίζουμε καλύτερα τα προβλήματα και τις δυσκολίες μας» και είχε σημειώσει πως «οι σημερινές συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες που ίσχυαν 5 ή 10 χρόνια πριν και δε μπορούμε να συνεχίσουμε ν’αντιμετωπίζουμε με παλιές μεθόδους τα γεγονότα που βρίσκονται σε εξέλιξη». 

Ο θησαυρός των μαρτύρων 

Η γραμμή που ακολουθεί το Κοπτικό Πατριαρχείο βρίσκει τη στήριξη και του «επίσημου» Ισλάμ της Αιγύπτου, όπως αυτή εκφράζεται από το Πανεπιστήμιο του al-Azhar. Τον τελευταίο καιρό μάλιστα, ακόμα και οι εκπρόσωποι του al-Nur, του σαλαφιτικού υπερ-συντηρητικού ισλαμικού κόμματος εξέφρασαν δημόσια την καταδίκη τους για τις στοχευμένες δολοφονικές επιθέσεις ενάντια των Χριστιανών Κοπτών στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου του Σινά, δηλώνοντας ότι αυτές «εναντιώνονται στη διδασκαλία του Ισλάμ». Ο πλούτος και η δύναμη της Κοπτικής κοινότητας, ωστόσο, φανερώνεται κατά κύριο λόγο στη δύναμη της πίστης που οι Κόπτες επιδεικνύουν μπροστά στην εμπειρία του μαρτυρίου. «Οι μάρτυρές μας και η πράξη του μαρτυρίου αυτή καθ’αυτή», έλεγε το Δεκέμβριο ο πατριάρχης Tawadros, στη κηδεία των θυμάτων της επίθεσης στo ναό της Μποτροσίγια, «μας ενώνουν με τον ουρανό και ανυψώνουν την καρδία μας μ’ αυτούς που βρίσκονται ήδη εκεί και πρεσβεύουν για μας». «Δίνουμε τον τελευταίο χαιρετισμό στους αγαπημένους μας με πνεύμα δοξολογίας», προσέθεσε ο προκαθήμενος της Κοπτο-ορθόδοξης Εκκλησίας, «επειδή πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει θάνατος για κείνους που αγαπούν το Θεό: θα αναστηθούν στην ευφροσύνη της αιώνιας ζωής». Λόγια που πιστοποιούν με τον πιο απλό και αφοπλιστικό τρόπο την οπτική με την οποία οι χριστιανοί αντιμετώπιζαν πάντα τους μάρτυρές τους και συνεισφέρουν ώστε να νικηθεί η συγκεχυμένη λήθη που όλο και πιο συχνά φαίνεται να σκεπάζει ακόμα κι αυτό το απαράμιλλο χαρακτηριστικό του «χριστιανικού γεγονότος» στον κόσμο.