ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΩΣΟΥ ΠΟΙΗΤΗ Vladislav Khodassévitch

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Vladislav Khodassévitch, Le couloir blanc, trad. F. Deligne, Éditions Interférences, Paris 2015, σελ. 175 

Τήν πρόσφατη γαλλική μετάφραση τῶν αὐτοβιογραφικῶν ἀναμνήσεων τοῦ Ρώσσου ποιητῆ Βλαντισλάβ Χοντασέβιτς (1886-1939), πού εἶναι ἄγνωστος στό ἑλληνικό ἀναγνωστικό κοινό, ἔρχομαι νά παρουσιάσω στήν σημερινή κατάθεση. Πρόκεται γιά κείμενα πού δημοσίευσε ὁ Χοντασέβιτς μετά τό 1922, ὅταν ὁ ποιητής ἔζησε ἐξόριστος στό Παρίσι. 

Ἡ ἀξία τῶν αὐτοβιογραφικῶν αὐτῶν σημειώσεων εἶναι σημαντική, ὄχι μόνον διότι παρέχουν πληροφορίες γιά τήν προσωπική ζωή τοῦ ποιητῆ στήν Ρωσσία πρίν καί μετά τήν ἐπανάσταση τοῦ 1917, ἀλλά καί διότι παρουσιάζουν καί ἄλλα πρόσωπα (πολιτικούς, διανοουμένους κ.ἄ.) τά ὁποῖα ὁ ποιητής γνώρισε καί μέ τά ὁποῖα συνδέθηκε, ἔστω καί λίγο, στήν πατρίδα του. 

Ἀπό τά πρῶτα πρόσωπα πού ἀναφέρονται στόν τόμο αὐτόν, θά σημειώσω τόν Ἰωάννη τῆς Κροστάνδης (1828-1908), ἡ ἁπλότητα τοῦ ὁποίου (σ. 40) ἔκανε ἰδιαίτερη ἐντύπωση στόν νεαρό Χοντασέβιτς. Μεταξύ τῶν ποιητῶν πού ἀρχίζει νά διαβάζει ὁ Χοντασέβιτς νά διαβάζει, ἤδη στήν παιδική καί στήν ἐφηβική ἡλικία του, ἀνήκουν ὁ Ἀ. Μάϊκωφ (1821-1897) καί ὁ Ἀ. Φέτ (1820-1892), ἐνῶ παράλληλα παρακολουθεῖ τούς λογοτεχνικούς κύκλους (σσ. 47-58) τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ. 

Γιά τό καθεστώς τῶν μπολσεβίκων οἱ ἀναφορές τοῦ Χοντασέβιτς δέν εἶναι ἰδιαίτερα κολακευτικές (βλ. ἐνδεικτικῶς σ. 68, σ. 82. σσ. 112-114, σ. 116), ἔστω κι ἄν ἐργάστηκε ἐπί σοβιετικοῦ καθεστῶτος σέ διάφορες θέσεις, κυρίως σέ βιβλιοπωλεῖα (σ. 91. σ. 98), γιά νά μπορέσει νά ἐπιβιώσει ἀπό τήν πείνα καί τίς ἄθλιες συνθῆκες διαβίωσής του, ἐξαιτίας τῶν ὀποίων ἀρρώστησε βαριά (σ. 126, σ. 143).

Ἀναφερόμενος στά λογοτεχνικά πράγματα, ὁ Χοντασέβιτς ἐπισημαίνει κατηγορηματικά ὅτι «ὄχι μόνον ἡ προλεταριακή λογοτεχνία εἶχε ἀποτύχει, ἀλλά εἶχαν θυσιάσει ἀνθρώπους ἄξιους ἑνός καλύτερου εἴδους [γραφῆς] (σ. 79). 

Δέν μπορεῖ νά παραλείψει ὁ Χοντασέβιτς τίς ἀναφορές, ἔστω περιορισμένες, στίς ἐκτελέσεις, ἐκ μέρους τῶν μπολσεβίκων, ἐκπροσώπων τῆς τέχνης καί τῆς λογοτεχνίας. Ἔτσι καταγράφονται στόν τόμο δύο πρόσωπα, παντελῶς ἄγνωστα στό ἑλληνικό ἀναγνωστικό κοινό, ὁ Piotr Weiner (γενν. 1879), ἱδρυτής τοῦ Μουσείου τῆς Ἁγίας Πετρούπολης, ὁ ὁποῖος ἐκτελέστηκε τό 1931 καί ὁ κόμης Esper Oukhtomski, συντηρητής τοῦ μουσείου τοῦ τσάρου Ἀλεξάνδρου τοῦ Γ΄, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ἐκτελέστηκε τό 1921, τήν ἴδια ἐποχή πού ἐκτελέστηκε καί ὁ γνωστότερος αὐτῶν, ποιητής Νικολάϊ Γκουμιλιώφ (1886-1921). 

Ἐξ ἄλλου, ἡ ἀξία τῶν συγκεκριμένων κειμένων τοῦ Χοντασέβιτς εἶναι ἐπίσης ἰδιαίτερη, ἐάν ληφθεῖ ὑπ’ ὄψιν ὅτι στά χρόνια τῆς ἐξορίας του ὁ Χοντασέβιτς, γιά διαφόρους λόγους, δέν δημοσίευσε ἄλλα ποιήματα (σ. 9) ἐκτός αὐτῶν πού εἶχε δημοσιεύσει ὅσο ζοῦσε στήν Ρωσσία. 

Ἐν εἴδει ἀποτίμησης, θά ἔλεγα ὅτι οἱ ἀναμνήσεις τοῦ Χοντασέβιτς ἀποτελοῦν τήν αὐθεντική μαρτυρία ἑνός ποιητῆ πού ἔζησε ἀπό κοντά στιγμές καί τῆς προεπαναστατικῆς καί τῆς μετεπαναστατικῆς Ρωσσίας.