World premiere recordings 1949-2019: Twelve Greek dances / Suite (1929) / Songs / Dances / The return of Odysseus. A. Cathariou , T. Economou , N. Pissareva Zymbalist, N. Samaltanos, C. Sirodeau . Melism, vol. 1. 2019. MLS-CD-025.
Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Σαν σήμερα αναχώρησε ο μέγας Νίκος Σκαλκώτας, πριν 71 χρόνια (19-9-1949).
"Θέλουμε να σας παρουσιάσουμε τον Νίκο Σκαλκώτα ως έναν μείζονα εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και με τη μουσική μας εστίαση τους προσεχείς μήνες να συνεισφέρουμε στην ενίσχυση και την εκτίμηση που τρέφουμε σ' αυτή τη θαυμαστά πολύπλευρη κληρονομιά του", έλεγε πριν δυο χρόνια χαρακτηριστικά ο σπουδαίος μαέστρος Ντάνιελ Μπάρεμποϊμ, με αφορμή το αφιέρωμα 10 συναυλιών στον μεγάλο Έλληνα συνθέτη, που πραγματοποίησε την σεζόν 2018-19 η Κρατική Όπερα του Βερολίνου, της οποίας είναι καλλιτεχνικός διευθυντής, και η περίφημη Αίθουσα Πιερ Μπουλέζ, τιμώντας τα 70χρονα από τον θάνατο του συνθέτη.
Το πολύπλευρο αυτό αφιέρωμα, στο οποίο εκτελέστηκε μεγάλο μέρος του σκαλκωτικού corpus, ξεκίνησε με την "Επιστροφή του Οδυσσέα", μείζον έργο του Σκαλκώτα, που δεν έχει παιχτεί ποτέ στην Ελλάδα.
Να, όμως, που στο cd – αποκάλυψη, στον ψηφιακό δίσκο – θησαυρός, που κυκλοφορήθηκε από την Γαλλική δισκογραφική εταιρία Melism το 2019, και επιμελήθηκε ο Νικόλαος Σαμαλτάνος, έχουμε την ορχηστρική εισαγωγή Η Επιστροφή του Οδυσσέα, σε μεταγραφή του συνθέτη για δύο πιάνα. Πρόκειται για μια παλαιότερη ηχογράφηση – εξαιρετική ερμηνεία, από τους Νικόλαο Σαμαλτάνο και Christophe Sirodeau, που έγινε στην Μεγάλη Αίθουσα του Ωδείου της Μόσχας το Δεκέμβριο του 1994 σε ψηφιακή επεξεργασία του 2018. Αυτή η ηχογράφηση είχε κυκλοφορηθεί αρχικώς στο cd “Le retour d’ Ulysse” (Agora Musica, 1995).
Η «Επιστροφή του Οδυσσέα» του 1944-45, 1949 (ΑΚ5a), είναι το μόνο ολοκληρωμένο και σπονδυλωτό μέρος που προοριζόταν, κατά τον αείμνηστο μουσικολόγο και σκαλκωτολόγο Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου σαν εισαγωγή μιας όπερας με το ίδιο όνομα. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις 23 Ιουνίου του 1969 από την Συμφωνική του Λονδίνου με αρχιμουσικό τον Antal Dorati. Η μεταγραφή έγινε από τον Σκαλκώτα λίγο πριν το θάνατο του, μετά από παράκληση του προσωπικού φίλου του, πιανίστα Alex Thurneissen.
Οι συντελεστές – μουσικοί του ψηφιακού δίσκου που παρουσιάζουμε εδώ, είναι οι: Little Symphony Orchestra of San Francisco με αρχιμουσικό τον Gregory Miller, Αγγελική Καθαρίου, Τότα Οικονόμου, Nina Pissareva Zymbalist, Νικόλαος Σαμαλτάνος και Christophe Sirodeau.
Το συνοδευτικό booklet, εκτός από το δίγλωσσο κείμενο (αγγλικά – γαλλικά) του Νικολάου Σαμαλτάνου που μας αποκαλύπτει το ιστορικό της σύνθεσης, έρευνας και ηχογράφησης των έργων, περιλαμβάνει σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τα αρχεία Χουρμουζίου – Παπαϊωάννου, από τη Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» καθώς και από τα πολύτιμα αρχεία των Θωμά Ταμβάκου, Πολυξένης Ματέι, Νικολάου Σαμαλτάνου και Alice’s Archives.
Το υλικό αυτό συνίσταται σε φωτογραφίες εποχής και χειρόγραφες παρτιτούρες του συνθέτη καθώς και φωτογραφίες των ερμηνευτών που συνοδεύονται από προγράμματα από ρεσιτάλ και συναυλίες τους με τα έργα της έκδοσης, την οποία επιμελήθηκε ο Δημήτρης Σαμαλτάνος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο οπισθόφυλλο της έκδοσης το κείμενο του εκδότη επισημαίνει το σχόλιο του μουσικολόγου Hans Kelller που παρουσιάζει τον Σκαλκώτα ως το 4ο “S” στη σύγχρονη μουσική μετά από τα τρία αντίστοιχα των Schoenberg, Stravinsky και Shostakovitch.
Πρέπει εδώ να εξάρουμε την όλη εργασία του Νίκου Σαμαλτάνου πάνω στην Σκαλκώτα. Πολυχρόνια, σοβαρή, αποδοτική, άκρως ποιοτική. Του είμαστε ευγνώμονες για τον κόπο και την αγάπη του στο σκαλκωτικό έργο, το οποίο αναδεικνύει όπως του πρέπει.
Ας δούμε αναλυτικότερα τι περιλαμβάνει το cd:
Το CD (tracks 1–5) ξεκινά με τη Σουίτα του 1929 (ΑΚ3) στην εκδοχή για βιολί και πιάνο από μια πρόσφατη ηχογράφηση των Nina Pissareva Zymbalist και Νικολάου Σαμαλτάνου που πραγματοποιήθηκε στον Ναό Saint Marcel στο Παρίσι το 2019. Το έργο παρουσιάζεται εδώ για πρώτη φορά στην πιο ολοκληρωμένη του μορφή περιλαμβάνοντας και το 5ο ημιτελές μέρος με το μέρος του βιολιού μόνο, μιας και το μέρος του πιάνου έχει χαθεί. Η έκδοση του έργου έγινε από το Hellenic Music Centre, σε σχεδιασμό και επιμέλεια του Γιάννη Σαμπροβαλάκη.
Ακολουθούν (tracks 6–8) τρία τραγούδια επάνω σε στίχους των Δ. Χωραφά (από άγνωστη ποιητική συλλογή του γνωστού Έλληνα αρχιμουσικού) και Ι. Στεφάνου. «Στην Αμμουδιά» (On the Beach, 1946 AK89a) και «Η Μουσική» (The Music, 1946, AK89)) του πρώτου και «Κάποτε» (Once upon a time, 1938, AK81) του δεύτερου. Ερμηνεύουν εξαιρετικά η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου και ο Νικόλαος Σαμαλτάνος στο πιάνο.
Στα tracks 9-13 έχουμε την «Επιστροφή του Οδυσσέα», για την οποία ήδη κάναμε λόγο.
Στη συνέχεια ακούμε μια επιλογή δώδεκα από τους 36 περίφημους Ελληνικούς Χορούς για ορχήστρα (1931–1949, AK11) σε ηχογράφηση της Little Symphony Orchestra of San Fransisco με αρχιμουσικό τον Gregory Miller που πραγματοποιήθηκε το 1957 (tracks 14–25). Πρόκειται για την πρώτη παγκόσμια δημοσίευση με στερεοφωνική επεξεργασία του ήχου μιας ιστορικής ηχογράφησης, το πρωτότυπο της οποίας φαίνεται ότι έχει χαθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ελληνικής καταγωγής μαέστρος (Γρηγόριος Μανούσσος), όπως εμφανίζεται στα αρχεία της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, είχε αντικαταστήσει κάποιες φορές τον Leonard Bernstein σε προγραμματισμένες συναυλίες της φημισμένης ορχήστρας.
Θυμίζουμε εδώ ότι χορούς του Σκαλκώτα με την Φιλαρμονική της Ν. Υόρκης είχε ερμηνεύσει και ηχογραφήσει ο μέγας Δημήτρης Μητρόπουλος.
Το CD κλείνει με μια ιστορική επίσης ηχογράφηση που ανακαλύφθηκε πρόσφατα με δύο από τους χορούς (Σιφνέϊκος και Ηπειρώτικος), στην εκδοχή τους για πιάνο, η οποία έγινε στο Παρίσι, στα studio της Γαλλικής Ραδιοφωνίας το 1949 από την Τότα (Θεοδότα) Οικονόμου και αποτελεί την πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση έργων του Σκαλκώτα (tracks 26–27). Η διακεκριμένη Ελληνίδα σολίστ του πιάνου, με διεθνή καριέρα, είχε σπουδάσει με τον Heggei, μαθητή του Liszt και γνώριζε προσωπικά τον Σκαλκώτα, ο οποίος μάλιστα της είχε δώσει τη συγκεκριμένη παρτιτούρα.
Η ιστορική αυτή ηχογράφηση αποκαθιστά και την αλήθεια για την Τότα Οικονόμου, καθώς συγκαταλεγόταν στους παλαιούς επιφανείς πιανίστες χωρίς δισκογραφική δραστηριότητα (βλ. Θεόδωρος Λούστας, Σημαντικοί έλληνες πιανίστες του παρελθόντος, στο περιοδικό "Πολυφωνία" τεύχ. 18 [2011, σ.29-85] και Απόστολος Παληός στην σημαντική Διδακτορική διατριβή του για τον Λώρη Μαργαρίτη, σ. 87).
Μ’ ένα λόγο, το cd αποτελεί πραγματική συμβολή στην μουσική φιλολογία για τον Ν. Σκαλκώτα.
Μακάρι να έχουμε κι άλλες τέτοιες αποκαλύψεις στο μέλλον...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου