ΕΛΥΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΖΟΜΕΝΟΣ ΠΑΣΗ ΤΗ ΚΤΙΣΕΙ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το ενδιαφέρον των ξένων για την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη ήταν και είναι μεγάλο - κι ας χάνεται ένα σημαντικότατο ποσοστό της στην μετάφραση, όπως κι ο ίδιος υποστήριζε. 

Όπως μας πληροφορεί η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, αυτήν την περίοδο ετοιμάζεται η «Μαρία Νεφέλη» σε τσέχικη μετάφραση του Vojtech Hladky, από τον εκδοτικό οίκο Nakladatelství Triáda. Επίσης, μία ακόμα ανθολογία στην ιταλική γλώσσα ετοιμάζει ο εκδοτικός οίκος Feltrinelli, σε απόδοση του Filippo Maria Pontani. 

Στην έκθεση βιβλίου της Μόσχας που ξεκίνησε στις 2 Σεπτεμβρίου, παρουσιάζεται  - μαζί με το πρόσφατα εκδοθέν στην Ρωσία «Άξιον Εστί» - μία νέα ανθολογία ποιημάτων του Ελύτη στα Ρωσικά από τις εκδόσεις OGI, με τον τίτλο «Ιουλίου Λόγος», σε μετάφραση του Charlamoff Ippolit.

Να πούμε ότι η έκδοση του «Άξιον Εστί», εδώ και ένα χρόνο (Σεπτέμβριος 2019) έγινε δεκτή στη Ρωσία με ενθουσιασμό. Η κριτική μίλησε για τον “άγνωστο ποιητή” Οδυσσέα Ελύτη και “το άγνωστο έργο” που για πρώτη φορά μετά το 1960 μεταφράζεται στα ρωσικά.

Ο κριτικός Lev Oborin έγραψε χαρακτηριστικά: "Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, του σημαντικότερου ίσως Έλληνα ποιητή του 20ου αιώνα, στη Ρωσία παραμένει άγνωστη. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους, υπήρξε και το γεγονός ότι το σημαντικότερο έργο του, η ποιητική σύνθεση “Άξιον εστί” (1959), μέχρι σήμερα δεν είχε κυκλοφορήσει στα ρωσικά. Όπως μας εξηγεί ο επιμελητής της σειράς “Ελληνική Βιβλιοθήκη” Δημήτρης Γιαλαμάς, απόπειρες έχουν γίνει αρκετές, αλλά μόνο η μετάφραση του Ippolit Harlamoff απεδείχθη «η μόνη ευκαιρία για να δει με το σωστό τρόπο το φως στα ρωσικά το “Άξιον εστί”». 

Το έργο του μεταφραστή, που διήρκεσε δέκα χρόνια («τόσον καιρό, όσο τα στρατεύματα των Αχαιών πολιορκούσαν την Τροία, τόσο όσο ταξίδευε ο Οδυσσέας»), πραγματικά, δημιουργεί μια πολύ δυνατή εντύπωση: για όσους δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα η εντύπωση αυτή ενισχύεται από τον πλούσιο και λεπτομερή σχολιασμό του Harlamoff. Στηρίζει με επιχειρήματα τις γλωσσικές, λεξικολογικές επιλογές του, τη ρυθμολογία, παρουσιάζει το ιστορικό πλαίσιο, χωρίς τη βάση του οποίου το «Άξιον εστί» θα ήταν ακατανόητο, παραπέμπει σε ειδικούς στο έργο του Ελύτη και μερικές φορές διαφωνεί μαζί τους, προτείνοντας περισσότερο πειστικές ερμηνείες. Το έργο του μεταφραστή υπήρξε πολύ (συγχωρήστε μου την ταυτολογία) άξιο." 

Ο κριτικός Dmitry Gaisin έγραψε: "Το «Άξιον εστί» είναι ένα τόσο σημαντικό έργο, που μαζί με τον Auden, τον Eliot και τον Καβάφη οφείλει να περιλαμβάνεται στη βιβλιοθήκη οποιουδήποτε αγαπά τη σύγχρονη ποίηση."

Οι ρώσοι, λοιπόν, ανακαλύπτουν στις μέρες μας τον Οδυσσέα Ελύτη και εκθειάζουν το "Άξιον εστί".