“Η Μεγάλη Σχολή δεν είναι μουσείο, αλλά ζωντανό σχολείο”
Ο Ηρακλειώτης φιλόλογος στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και πρόεδρος του τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων του Ν. Καζαντζάκη, Γιάννης Γιγουρτσής, μιλά στην “Π”
Της Κατερίνας Μυλωνά
Πατρίς Κρήτης
Μία νέα παροικία Ελλήνων δημιουργείται στην Κωνσταντινούπολη τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, όπως παρατηρεί σε συνέντευξή του στην “Π” ο Ηρακλειώτης φιλόλογος στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και πρόεδρος του τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, κ. Γιάννης Γιγουρτσής.
“Η Μεγάλη Σχολή δεν είναι σήμερα μουσείο και απολίθωμα του παρελθόντος, αλλά ένα απολύτως ζωντανό και παραγωγικό σύγχρονο σχολείο”, τονίζει.
Ποια είναι η απήχηση του Καζαντζάκη στην Τουρκία;
- “Ο Καζαντζάκης είναι ένας από τους δύο πλέον γνωστούς και αγαπητούς νέους Έλληνες λογοτέχνες παγκοσμίως (ο άλλος που υπαινίσσομαι είναι φυσικά ο Καβάφης). Η Τουρκία δεν αποτελεί εξαίρεση. Ένας καλλιεργημένος Τούρκος που θέλει να διαβάσει ελληνική λογοτεχνία θα αναζητήσει και θα μελετήσει τον Καζαντζάκη.Συγχρόνως η σκέψη, ο στοχασμός του γοητεύει τους φιλελεύθερους Τούρκους διανοούμενους. Υπάρχουν μεταφράσεις αρκετών έργων του, όχι όμως όλων και ούτε είναι όλες που κυκλοφορούν καλές. Παράλληλα η προσέγγιση που γίνεται στον Καζαντζάκη μένει σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, καθώς δεν υπάρχουν ειδικοί μελετητές του έργου του στη χώρα ούτε κάποια ενασχόληση με τον Καζαντζάκη στα πανεπιστήμια, Μέρος αυτού του κενού θα προσπαθήσει να καλύψει η ίδρυση τμήματος της Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη στην Τουρκία. Ο σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε στην γνωριμία του σημερινού αναγνωστικού κοινού της Τουρκίας, και ειδικά των νέων, με τον μεγάλο Κρητικό στοχαστή και να ενθαρρύνουμε την μετάφραση και την περαιτέρω μελέτη του έργου του από τους ειδικούς”.
Είναι μεγάλη η ευθύνη που αισθάνεται κάποιος όταν διδάσκει στη Μεγάλη του Γένους Σχολή;
- “Η Μεγάλη του Γένους Σχολή είναι αδιαμφισβήτητα το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνισμού και ένα από τα αρχαιότερα της Ευρώπης. Είναι ένα σχολείο στο οποίο διδάσκονται επί αιώνες αδιαλείπτως η ελληνική γλώσσα και παρέχεται ελληνική παιδεία. Το 2014 θα γιορτάσουμε τα 560 χρόνια από την επανίδρυσή της, καθώς ως μια τέτοια ημερομηνία θεωρείται συμβατικά το 1454, έτος κατά το οποίο επανιδρύεται το Πατριαρχείο από τον Μωάμεθ τον Πορθητή και εγκαθίσταται ως Πατριάρχης ο Γεννάδιος, ο οποίος είναι και ιδρυτής της Σχολής μας. Η Μεγάλη Σχολή είναι υπό μία έννοια πρόδρομος όλων των σύγχρονων ελληνικών εκπαιδευτκών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ανωτάτων, αφού υπήρξε η Σχολή που μόρφωνε τα στελέχη της Ρωμιοσύνης και παρείχε ανώτερη παιδεία στον τόπο που για σειρά αιώνων υπήρξε το κέντρο του ελληνικού κόσμου, στην Κωνσταντινούπολη. Όσο και αν σήμερα ο ρόλος της Σχολής είναι τελείως διαφορετικός και οι στόχοι της πολύ πιο μετριοπαθείς, η τεράστια κληρονομιά που φέρει δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ωστόσο η βαρύτητα του ονόματος δεν αποτελεί βάρος για εμάς που βρισκόμαστε εκεί, αλλά μάλλον αντίβαρο στις όποιες δυσκολίες, αντιξοότητες ή πρόσκαιρες απογοητεύσεις. Έτσι θα έλεγα ότι η ευθύνη, που είναι όντως μεγάλη για κάθε υπεύθυνο εκπαιδευτικό σε κάθε σχολείο- πόσο μάλλον σε αυτό- αναλαμβάνεται πολύ πιο εύκολα όταν συνδυάζεται με την τιμή και την χαρά να κρατάς ζωντανή μια παράδοση πεντέμισι αιώνων, επιδιώκοντας τη συνέχεια και την ανανέωση της. Γιατί η Μεγάλη Σχολή, πρέπει να το τονίσω αυτό, δεν είναι σήμερα μουσείο και απολίθωμα του παρελθόντος, αλλά ένα απολύτως ζωντανό και παραγωγικό σύγχρονο σχολείο”.
“Κάθε εθνικό κράτος επιθυμεί να διαπλάσει τους νέους κατά το δικό του πρότυπο”
Μιλήστε μας για τη σημερινή της σύνθεση, όσο αφορά στα άτομα που τη στελεχώνουν και τους μαθητές της.
“Η Σχολή σήμερα είναι μειονοτικό ιδιωτικό σχολείο (μειονοτικό ως προς το ποιους μαθητές μπορεί να δεχτεί, ιδιωτικό ως προς το θέμα της οικονομικής διαχείρισης). Είναι ανεξάρτητο οικονομικά και διοικητικά βακούφι (ίδρυμα) που ωστόσο ελέγχεται ως προς το εκπαιδευτικό έργο από το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας. Το καθεστώς λειτουργίας του διέπεται από δύο ελληνοτουρκικά εκπαιδευτικά πρωτόκολλα (1952 και 1968) που συνδέονται με τη συνθήκη της Λωζάνης και είναι απολύτως αντίστοιχο με αυτό των σχολείων της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Περιλαμβάνει τις δύο ανώτερες βαθμίδες της προ πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, Γυμνάσιο και Λύκειο θα λέγαμε στην Ελλάδα, και έχει φέτος 55 παιδιά και 21 καθηγητές. Τα παιδιά είναι όλα μέλη της μειονότητας, καθώς μονάχα παιδιά που είναι Ρωμιοί, δηλαδή ελληνορθόδοξοι στο θρήσκευμα και Τούρκοι πολίτες, μπορούν να φοιτήσουν κανονικά στο σχολείο. Οι οικογένειές τους είναι από Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο, Τένεδο αλλά και την περιοχή της Αντιόχειας όπου υπάρχει μια σημαντική ελληνορθόδοξη κοινότητα. Κάποια παιδιά προέρχονται από μεικτούς γάμους στους οποίους κυριαρχεί η ταυτότητα του Ρωμιού γονέα. Οι καθηγητές είναι είτε ομογενείς διορισμένοι κατευθείαν στο σχολείο είτε Τούρκοι εκπαιδευτικοί του δημοσίου αποσπασμένοι στο σχολείο είτε Έλληνες εκπαιδευτικοί που αποσπώνται εκεί από το ελληνικό δημόσιο. Τα μαθήματα γίνονται σε δύο γλώσσες. Τα περισσότερα γίνονται στα ελληνικά, ωστόσο στα τουρκικά γίνονται πέρα από την τουρκική γλώσσα και φιλολογία και τα μαθήματα της Ιστορίας, της Γεωγραφίας και της Κοινωνιολογίας, τα μαθήματα δηλαδή που διαπλάθουν κατά κύριο λόγο τη συνείδηση του πολίτη του κράτους. Επισημαίνω για να προλάβω τις ενδεχόμενες ενστάσεις ότι το αντίστοιχο ακριβώς γίνεται στα ελληνικά μειονοτικά σχολεία της Θράκης. Ας μην ξεχνάμε πως κάθε εθνικό κράτος επιθυμεί να διαπλάσει τους νέους κατά το δικό του πρότυπο και να ομογενοποιήσει κατά το δυνατόν όλους τους πολίτες του”.
“Οι Έλληνες της Πόλης είναι ένα κομμάτι του Ελληνισμού που βρίσκεται εκεί από πάντα”
Οι Έλληνες που ζουν στην Πόλη διατηρούν δεσμούς με τη χώρα μας; Τηρούν ήθη και έθιμα;
- “Οι Έλληνες της Πόλης, ο Ρωμιοί όπως οι ίδιοι προτιμούν να αυτοαποκαλούνται είναι ένα κομμάτι του Ελληνισμού που βρίσκεται εκεί «από πάντα». Άλλωστε όπως προανέφερα το κέντρο του ελληνικού κόσμου για 15-16 περίπου αιώνες ήταν η Κωνσταντινούπολη. Οι Ρωμιοί δεν είναι απόδημοι Έλληνες, πρόσφυγες ή μετανάστες. Είναι γηγενείς, ντόπιοι, όπως είναι ένας Κρητικός ή ένας Ηπειρώτης ή ένας Μωραϊτης στον τόπο του. Ασφαλώς αποτελούν ένα κομμάτι του Ελληνισμού και βεβαίως έχουν δεσμούς και σχέσεις στενές με το σύγχρονο εθνικό κέντρο του Ελληνισμού” που είναι η Ελλάδα. Άλλωστε οι περισσότεροι Ρωμιοί έχουν στενούς συγγενείς (γονείς, παιδιά, αδέλφια) στην Ελλάδα. Ωστόσο δεν παύουν να είναι πρώτα απ’ όλα Πολίτες, Ρωμιοί. Κρατούν και διατηρούν τις δικές τους τοπικές ιδιαιτερότητες, τα ήθη, τα έθιμα τους, το πολίτικο ιδίωμα. Νομίζω ένας Κρητικός μπορεί να το καταλάβει πολύ καλά αυτό. Να τονίσω τέλος μία ιδιαιτερότητα η οποία επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό το χαρακτήρα και την ταυτότητα των Ελλήνων της Πόλης και αυτή δεν είναι άλλη από τη σύνδεση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη, ο οποίος για όσους Έλληνες ζούμε στην Πόλη είναι μαζί (καμιά φορά και πριν) από όλα τα άλλα ο τοπικός Επίσκοπος, ο «δικός μας» Δεσπότης.
Τέλος να αναφέρω ότι “τα τελευταία 2-3 χρόνια, κυρίως λόγω της κρίσης, δημιουργείται μια καινούργια παροικία Ελλήνων από την Ελλάδα, Ελλαδιτών όπως λέγονται συνήθως. Αυτό το νέο αίμα, αν καταφέρει να ριζώσει και να φέρει καρπούς, αποτελεί και μία απτή ελπίδα για το μέλλον του πολίτικου Ελληνισμού”. Αλλά για να δείξει κάτι τέτοιο χρειαζόμαστε ακόμα χρόνο”.
“Η Πόλη είναι ένας τόπος που είναι και ελληνικός κι αυτό είναι η γοητεία της”
Ποιες διαπιστώνετε πως είναι σήμερα οι σχέσεις Ελλήνων με Τούρκων;
- “Εξαιρετικές, κατ’ αρχήν, παρά το βεβαρυμένο παρελθόν και τις εκατέρωθεν προκαταλήψεις και φοβίες. Με τους Τούρκους οι ομοιότητες είναι πολλές αλλά πολλές είναι και οι διαφορές. Ωστόσο ομοιότητες και διαφορές συμπλέκονται και δημιουργούν κατά ένα περίεργο τρόπο ένα ενιαίο σύνολο. Προ ημερών σε μια τηλεοπτική εκπομπή ο φίλος μου ο Στέλιος Μπερμπέρης είπε σε σχετική ερώτηση μια φράση που με εκφράζει απόλυτα. «Τούρκοι και Έλληνες είναι σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, τόσο όμοιοι και τόσο διαφορετικοί». Αυτό εξηγεί και τη στενή σύνδεση και τις έντονες αντιπαραθέσεις. Πάντως ένας Έλληνας που ζει στην Τουρκία και μάλιστα στην Πόλη δεν νιώθει ξένος, τουλάχιστον προσωπικά ουδέποτε ένιωσα ξένος. Η Πόλη είναι ένας τόπος που είναι και ελληνικός και αυτό είναι η γοητεία της. Και το ενδιαφέρον είναι πως πολλοί Τούρκοι φίλοι μας συμμερίζονται αυτό το συναίσθημα”.
Πώς βιώνει η Τουρκία την οικονομική κρίση;
- “Η Τουρκία δεν βιώνει καμία οικονομική κρίση αυτή την περίοδο. Αντίθετα βιώνει οικονομική ανάπτυξη εδώ και μία δεκαετία. Τώρα το πόσο υγιής και σταθερή είναι η οικονομία είναι ένα άλλο ζήτημα που χρειάζεται πολλή ανάλυση και ίσως μία άλλη συνέντευξη.Το ίδιο ισχύει και για την εσωτερική πολιτική κατάσταση στη χώρα, η οποία παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς η Τουρκία ζεί μία περίοδο μεγάλων εσωτερικών αλλαγών που δημιουργούν νέα δεδομένα στην τουρκική κοινωνία. Η μεγάλη πολιτική κρίση που ζει η χώρα από το περασμένο καλοκαίρι με τα επεισόδια για το πάρκο Γκεζί στο Ταξίμ και τις συνακόλουθες διαδηλώσεις κορυφώνεται αυτές τις μέρες με τη μείζονα κυβερνητική κρίση που ξεκίνησε με την αποκάλυψη των μεγάλων σκανδάλων διαφθοράς στα οποία εμπλέκονται συνεργάτες του πρωθυπουργού. Το μέλλον ειναι ακαθόριστο, φαίνεται ωστόσο πως η περίοδος της παντοδυναμίας του κ. Ερντογάν φτάνει στο τέλος της και μια καινούργια σελίδα ετοιμάζεται να ανοίξει για την πολιτική σκηνή της χώρας. Οι πολιτικές αλλαγές φυσικά επηρεάζουν και όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής καθώς και την οικονομία. Ίδωμεν...”.
“Σύντομα μετά την κρίση στην Ελλάδα, στην Τουρκία κυριάρχησε η συμπόνοια για μας”
Τι λένε οι Τούρκοι για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα;
-“Η Ελλάδα για τους Τούρκους ήταν πάντα ένας ιδιαίτερος γείτονας που τον αγαπούσαν, τον φοβόντουσαν, τον ζήλευαν. Το καθένα από αυτά ξεχωριστά ή και όλα μαζί. Η Ελλάδα είναι πολύ οικεία και πολύ άγνωστη συγχρόνως, ο Έλληνας είναι ο γείτονας, ο απλός, «δικός μας άνθρωπος» αλλά είναι και ο Ευρωπαίος πολίτης ο πετυχημένος και απόμακρος. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα προκάλεσε αρχικά μεγάλη έκπληξη που συνοδεύτηκε από μια λανθάνουσα ικανοποίηση που ενισχυόταν από τα γνωστά κλισέ (καλά να πάθετε, αφού κοιμάστε το μεσημέρι και δεν δουλεύετε, παίρνετε πάρα πολλά χρήματα, ξοδεύετε πολύ περισσότερα, όλη μέρα γλεντάτε κ.λπ.). Σύντομα ωστόσο κυριάρχησε το συναίσθημα της συμπάθειας και της συμπόνιας προς τον φίλο και τον γείτονα, ειδικά όταν έγινε σαφές ότι εξαιτίας της κρίσης υποφέρουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν φταίξει σε τίποτα. Οι Τούρκοι έχουν γενικά αναπτυγμένο το αίσθημα αλληλεγγύης προς τους πιο αδύνατους. Το συχνότερο σχόλιο που ακούω είναι «Και εμείς τα περάσαμε και ήταν πάρα πολύ δύσκολα, αλλά το ξεπεράσαμε και αυτό θα γίνει και με σας σύντομα». Αν ο σχολιάζων είναι και οπαδός του κυβερνώντος κόμματος, τότε συνήθως ακολουθεί και ένα σχόλιο του τύπου «Και στην Ελλάδα χρειάζεται ένας ηγέτης σαν τον Ταγίπ (Ερντογάν) για να βάλει τα πράγματα σε τάξη».
Τα τελευταία χρόνια η οικονομική ανάπτυξη στη χώρα έχει οδηγήσει σε ένα έντονο ρεύμα Τούρκων τουριστών προς την Ελλάδα. Οι περισσότεροι γυρίζουν ενθουσιασμένοι από την πρώτη τους επίσκεψη. Αρκετοί είναι και οι Έλληνες τουρίστες που έρχονται, ακόμα, στην Τουρκία η οποία παραμένει ένας σχετικά φτηνός προορισμός. Οι επαφές αυτές βοηθούν στην γνωριμία στην αλληλοκατανόηση και στην αμοιβαία υποδοχή των δύο λαών. Σημαντικός προορισμός είναι και η Κρήτη, η οποία μπορεί να εξελιχθεί ακόμα περισσότερο ως τόπος προορισμού Τούρκων τουριστών. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι στην Τουρκία ζούνε πολλοί απόγονοι παλιών Τουρκοκρητικών, κάποιοι από τους οποίους μιλούν ακόμα τα κρητικά και κρατούν πολλές παραδόσεις και συνήθειες από το νησί μας. Οι Τουρκοκρητικοί έχουν πολύ έντονη την ανάμνηση της καταγωγής τους και προβάλλουν ιδιαίτερα την κρητική τους ταυτότητα”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου