ΚΩΣΤΑ ΝΟΥΣΗ: ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΠΗ

Θόδωρος Στάμος, "Ατέρμονο Πεδίο - Σειρά Ιερουσαλήμ. Η άκρη της Φλεγόμενης Βάτου

Ο αποφατισμός της σύγχρονης κρίσης

Του θεολόγου - φιλολόγου Κώστα Νούση

 Κατ’ αντιστοιχία με την αποφατική θεώρηση και έκφραση του Θεού και των περί αυτού εννοιών και ενεργειών, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και σε μια σχετική θέαση του κακού και της ύπαρξής του. Μπορεί στην πατερική γραμματεία και θεολογία να θεωρείται το κακό ως ανυπόστατο ή ως παρυπόσταση (δίπλα στο καλό τινί τρόπω), στην ουσία όμως και στην εμπειρία το κακό υπάρχει, βιώνεται, οράται δια πολλών αισθήσεων μάλιστα, ανεξάρτητα από την έλλειψη οντολογικής του κατοχύρωσης, η οποία ανήκει αποκλειστικά στον χώρο του Θεού και του περί αυτόν καλού.

Οι παραπάνω σκέψεις δεν έγιναν τυχαία αλλά και πάλι εξ αφορμής των διεθνών και εγχώριων τραγικών περιστάσεων. Στην παγκόσμια σκακιέρα ζούμε την κατευθύνουσα πολιτική βούληση της υποκατάστασης των εθνών - κρατών από μια υπερεθνική ή διεθνική δικτατορία της γνωστής άγνωστης πλουτοκρατικής ελίτ, η οποία αποτελεί τη σύγχρονη έκδοση του μυστηρίου της ανομίας, όπως το βάφτισε κατά τις εσχατολογικές του αναλύσεις ο απόστολος των εθνών (Β΄ Θεσ. 2:7). Ακριβώς ο ορισμός αυτός - μυστήριον - αποτελεί την ερμηνευτική δικλείδα που προσδιορίζει τις αιτίες, την υφή, αλλά και τη θεραπεία του συγκεκριμένου κακού.

Στα μοδάτα πολιτικοοικονομικά πηγαδάκια των ημερών ανακυκλώνεται όλη αυτή η φιλολογία της κρίσης με τον ασύνειδο πόθο της υπέρβασης του αδιεξόδου, της επανάκτησης ή επανάκτισης της απολεσθείσης ελπίδας. Είναι χαριτωμένα δυσάρεστο να βλέπεις τον καθένα να μιλάει από καθέδρας (υποτιθέμενης ή μερικώς εμπράγματης εμπειρίας, ευφυΐας, θεωρητικών γνώσεων ή και διεγνωσμένης αφελείας) και να αποφαίνεται με περισσή άνεση για τα αίτια και με κατεγνωσμένη παρρησία για τις προτάσεις εξόδου και θεραπείας. Απορείς πραγματικά πώς ένας τόσο καλός, ηθικός και έξυπνος λαός έπεσε θύμα ή για ποιο λόγο τόσοι ικανοί άνθρωποι δεν μπορούν να ξεπεράσουν την κακοδαιμονία στην οποία εκόντες άκοντες σύρθηκαν. Αυτό που πραγματικά θαυμάζεις πάνω από όλα είναι η συμμετοχή εκάστου στις συζητήσεις αυτές με την προκαταληπτική φαρέτρα των ιδίων καημών και εμπειριών, όσο και με την ενστικτώδη - ζωική πρόθεση της ατομικής σωτηρίας και αυτοσυντήρησης μάλλον παρά της συλλογικής απελευθέρωσης. Βέβαια, αυτές οι διαπιστώσεις ούτως ή άλλως ανήκουν συνήθως στον «φυσικό» μεταπτωτικό χώρο της ανθρώπινης πραγματικότητας και δεν πρέπει να μας ξενίζουν ιδιαίτερα. Σε ενοχλούν, ωστόσο, όταν οι προθέσεις εξατομικεύονται εξαγιασμένες στην αντιπαράθεσή τους με αυτές των υπολοίπων, όταν μονοπωλείται η κατοχή της αλήθειας και όταν γνωρίζεις τη διεφθαρμένη εγωτική μας φύση, η οποία κλείνει πολλάκις πονηρά το μάτι στο ημέτερο καλό σε βάρος της περιρρέουσας καταστροφής.

Αποτελεί κοινό μυστικό πως οι οικονομίες της νεότερης εποχής συνιστούν φούσκες που στηρίζονται όχι σε αληθινά παραγωγικά ή άλλα αντικρίσματα, αλλά σε λογιστικό χρήμα – τουτέστιν ανύπαρκτο – οπότε καθίσταται εμφανής η παράμετρος της βούλησης των κέντρων εξουσίας για σχετικά πολιτικά παιχνίδια. Άλλωστε, σε κάθε εποχή η οικονομία είναι συνάρτηση της πολιτικής ισχύος και της διακρατικής βίας. Να θυμίσω εδώ ενδεικτικά, για να μη φανούν τα προηγούμενα ως αερολογίες, τη συνεχή κοπή δολαρίου Αμερικής χωρίς κανέναν αξιόλογο έλεγχο ή πρόβλημα για την εν λόγω χώρα. Τι δηλοί ο μύθος; Την μυστική παρουσία δυνάμεων ανομίας, ενσάρκων και ασάρκων, που κινούν τα νήματα της παγκοσμιοποίησης κατά το παράλογο και απεχθές δοκούν αυτών. Η εκζήτηση λογικότητας στις ενέργειες του κακού ισοδυναμεί το ελάχιστον με ματαιοπονία.

Η αηδιαστική γεύση του κακού είναι διάχυτη στην ημερήσια διάταξη, από την ψυχοπαθολογική πια εκφορά και υποδοχή των ειδήσεων μέχρι την πικρή καθημερινότητα και την εθιστική φοβικότητα για το αύριο. Η ασκητική γραμματεία συνδέει τις καταστάσεις και διαθέσεις αυτές άμεσα ή έμμεσα με τους δαίμονες και τα έργα τους. Πώς, πραγματικά, να πεις στον σημερινό «ενημερωμένο και προοδευτικό» αγνωστικιστή πως μάταια ψάχνει το κακό στον χώρο του αορίστου και του ομιχλώδους, διότι αυτό βρίσκεται προπαντός στον χώρο συγκεκριμένων και επώνυμων οντοτήτων; Άλλωστε, η πραγματικότητα αυτή αμφισβητείται προφανώς και από πολλούς χριστιανούς των ημερών μας.

Η ψυχική διαταραχή έκδηλη και εμφανή τα διαλυτικά κοινωνικά φαινόμενα στην πατρίδα μας. Η έξαρση της εγκληματικότητας, η αγανάκτηση και η οργή, ο πνιγμένος θυμός και κάθε λογής βία αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Πρόσφατο παράδειγμα το ξυλοκόπημα βουλευτών στην τηλεόραση, όπου η σύγχυση κριτηρίων και το ξεχείλισμα της πολιτικής υποκρισίας έντονα. Την ίδια στιγμή που το σύστημα εκκολάπτει και ανέχεται προάγοντας για δικούς του λόγους τέτοια φαινόμενα, μετ’ ολίγον ως Πιλάτος νίπτει τας χείρας και ξορκίζει το κακό, που άρχισε να υλοποιείται χονδροειδέστερα τον τελευταίο καιρό, ως αποδομητικό της δημοκρατίας και οπισθοπορεία στον φασισμό, ενώ ήδη η «καθωσπρέπει» πολιτική έχει δρομολογήσει έως πραγματώσει η ίδια το τραγικό πισωγύρισμα και ενοχλήθηκε με το μπουγέλωμα και τις ψιλοφαπίτσες σε ξερόλες (και ομιλούσες με κάποια αυτάρεσκη εγωπάθεια συνήθως, μη θεωρηθώ εδώ πως ευλογώ το ξύλο!) αριστερές βουλευτίνες που, για να μην εθελοτυφλούμε, άσκησαν από μέρους τους λεκτική επί προσωπικού βία ακολουθώντας μια πάγια τακτική των ΜΜΕ  προς το εν λόγω κόμμα (δικαίως ή αδίκως άσχετο εδώ, πάντως με ανοιχτές τις συνέπειες) – τη στιγμή που οι καρκινοπαθείς αφήνονταν τις μέρες εκείνες με υποχθόνιο πολιτικό (ευρωπαϊκό και εγχώριο) σχέδιο χωρίς φάρμακα και ήδη χιλιάδες συνάνθρωποί μας οδηγήθηκαν και οδηγούνται με τα πεπραγμένα των ιθυνόντων στην αυτοχειρία. Τη μέρα εκείνη, εξάλλου, έβλεπες με έκπληξη την καταγγελία του περιστατικού ταυτόχρονα με την καταιγιστική προβολή του από τις οθόνες και την δια του τρόπου αυτού ηρωοποίηση του δράστη και ικανοποίηση του τηλεοπτικού κανιβαλισμού των οργισμένων Ελλήνων, πολλοί εκ των οποίων κρυφοαπολάμβαναν τα ραπίσματα αυτά σα δικά τους προς το σύνολο του πολιτικού συστήματος και των εκπροσώπων του. Και όλοι μας ανεξαίρετα, τα αιώνια θύματα αυτής της ανελέητης και απάνθρωπης αποπροσανατολιστικής προπαγάνδας των ΜΜΕ, ένα από τα ισχυρότερα όπλα του κυβερνητικού κατεστημένου, αμβλύνον καθημερινά τις συνειδήσεις και τα κριτήρια του ορθού και του προφανούς.

Η απάντηση για το τέλος (της κρίσης) είναι η ίδια με αυτήν για την αρχή. Όταν κάποιος εντοπίσει την αιτιακή είσοδο, εύκολα θα βρει και την έξοδο από τον εν λόγω λαβύρινθο. Εδώ επανέρχεται το μεγάλο μυστικό που κρύβεται και δι’ ετυμολογικής συγγένειας στη λέξη μυστήριο. Η κρίση – το κακό – μάς υπερβαίνει κατά πολύ και ατομικά και συλλογικά. Δεν είναι μια μοιρολατρική διαπίστωση τούτο, αλλά μια ρεαλιστική αρχή για το ξετύλιγμα του μίτου της Αριάδνης. Θα ήταν αφελές να προσεγγίσεις τέτοια προβλήματα και τις λύσεις τους με αδρές αναλυτικές πινελιές, ειδικά τώρα που η συνθετότητα και η πολυπλοκότητα μέσα σε ένα παγκόσμιο χάος έξι δισεκατομμυρίων είναι φύσει αναπόφευκτη, πολλώ δε μάλλον στους διακρατικούς συσχετισμούς. Βέβαια, πολλές φορές και στα πιο σύνθετα φαινόμενα η ουσία είναι μια και απλούστατη. Ο γράφων την εντοπίζει εν προκειμένω στη σχετική βούληση – πάντοτε στον χώρο της παρανοϊκής και άλογης διαστροφικής επιθυμίας - των φορέων του κακού, οι οποίοι κινητοποιούν τα γεγονότα, όταν το αποφασίσουν. Το γιατί και πότε είναι δική τους υπόθεση, πάντοτε όμως υπό την ανοχή και προνοιακή παραχώρηση του Θεού (Ιώβ 1: 6-12). Όλα τα υπόλοιπα ανήκουν στις γενετικές και συντηρούσες  υποπαραμέτρους των διαφόρων διαλυτικών φαινόμενων. Η ψευδοκεντρική, όμως, ουσία, η πολυεστιακότητα και η πολυπρισματικότητα της σύγχρονης κρίσης εδράζεται προδήλως στον ηθικό αυτουργό και φυσικό της πατέρα (Ιω. 8:44), τον συνώνυμο της ταραχής και της σύγχυσης και τον αντίποδα της απλότητας και της γλυκύτητας της θεότητας.

Δεν μπορείς, επομένως, να μιλήσεις τόσο για την κρίση – ή τουλάχιστον δύνασαι να το κάνεις αποφατικώ τω τρόπω κατά τα πρότυπα της θεολογικής μεθοδολογίας – όσο να προσευχηθείς για αυτήν. Είναι ο πιο σίγουρος τρόπος. Ίσως η μόνη οδός. Σωτήρες δε θα έρθουν ούτε από αριστερά ούτε από δεξιά. Το ανερμήνευτο και δαιδαλώδες κακό θα αναιρεθεί μόνο από τον υπερβατικό και πανσθενή παράγοντα που ακούει στο όνομα Θεός. Αυτός έβγαλε τους Εβραίους από τη δουλεία, αυτός επαναλαμβάνει τις ιστορικές του σωτήριες επεμβάσεις εν παντί τόπω και χρόνω. Σε αυτόν ανέθεσαν – ουδόλως θρησκόληπτοι - οι οπλαρχηγοί της Επανάστασης (βλ. Κολοκοτρώνη) την επιτυχή έκβασή της. Ο Έλληνας δε γνώριζε και δεν παρεδέχετο ποτέ λύσεις χωρίς Θεό, πλην εξαιρέσεων, οι οποίες ποτέ δεν επέβαλλαν τη νοοτροπία τους στην πλειοψηφία και, οσάκις το επιχειρούσαν, οδηγούμασταν σε τραγικά σφάλματα. Έστω και από διαίσθηση, οι Έλληνες αισθανόμασταν το συμφέρον μας κοντά στον Χριστό. Ας ελπίσουμε πως θα μας συνοδεύει εσαεί η αψευδής τούτη ελπίδα, η ακατάλυτη και ασάλευτη, την οποία κανείς δεν μπορεί να μας αφαιρέσει, εκτός και την απεμπολήσουμε θεληματικά, κατά τον άγιο του γένους Κοσμά τον Αιτωλό.

Ο θεολογικός λόγος, όταν ζυμώνεται στα πολιτικά, συνήθως προσλαμβάνεται ως ακατανόητος και περιττός γρίφος. Η βαθιά συνείδηση του Ορθοδόξου, όμως, πάντοτε είναι η «υπεροχή» του έναντι των πολλών λόγω της Χάρης του Θεού. Δεν είναι φύσει καλύτερος ή ικανότερος των υπολοίπων, αλλά υπέρτερος λόγω της μετά του Χριστού συνάφειας. Το γεγονός τούτο δεν του επιτρέπει να εθελοτυφλεί ή να σιωπά. Ωθείται υπό της α(Α)ληθείας να παρεμβαίνει λόγω, έργω και προσευχή προς το κοινό καλό. Νιώθει βαθιά τη φυσική του ατέλεια και υστέρηση έναντι των δυνάμεων του κακού στο νυν και παραθέτει «εαυτούς και αλλήλους και πάσαν (και της εθνικής συμπεριλαμβανομένης) την ζωήν ημών τω Κυρίω». Και κατόπιν ησυχάζει εν εαυτώ, ενώ γύρω του γίνεται χαλασμός. Καθίσταται έτσι πιο έξυπνος μέσα στην ατέρμονη ακαταστασία και ψυχοπνευματική νάρκη των γύρω του. Και εκείνο που προτείνει εκ της ελάχιστης ακόμα εμπειρίας του και δια του παραδείγματός του είναι πως ο πιο ωραίος Έλληνας δεν μπορεί παρά να είναι ο ορθόδοξος. Εκεί, άλλωστε, θα καταλήξουν όλοι μια μέρα, κατά τη μυστική έκφραση του γερο Πορφύριου[1].

Κ.Ν.

Λάρισα

13/6/2012

---

[1] Μαθητεύοντας στον Γέροντα Πορφύριο. Μήλεσι: Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος, 2011, σ. 268.