"Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ" ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΣΧΟΛΗ

Ο Ιούνιος μπήκε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή με μια θρυλική παράσταση!
"Ο Καπετάν Μιχάλης" του Νίκου Καζαντζάκη σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι.
Νομίζω πως και οι δυο τους δεν φαντάζονταν την συνύπαρξή τους στη Μεγάλη του Γένους Σχολή το 2012! Δηλαδή 46 χρόνια - κοντά μισόν αιώνα - μετά το ανέβασμα της παράστασης στην Αθήνα. 
Κι όμως, φαίνεται πως στην Πόλη δάσκαλοι και μαθητές εξακολουθούν να ονειρεύονται με τα γραφτά του Καζαντζάκη και τη μουσική του Χατζιδάκι.
Το βρίσκω εξαίσιο. Γι' αυτό και σήμερα με ενθουσιασμό προβάλλω από την Ιδιωτική Οδό το θαυμαστό εγχείρημα των Μεγαλοσχολιτών!
Αυτή η ανάρτηση ανοίγει και το αφιέρωμά μου στον Μάνο Χατζιδάκι, με αφορμή την 18η επέτειο - στις 15 Ιουνίου - από την απόδρασή του στ' άστρα. 
Ακολουθούν "δυο λόγια για το έργο" και αναλυτικά οι συντελεστές αυτής της μαθητικής παράστασης, εκεί ψηλά στο Φανάρι, με τον Κεράτιο αντίκρυ. 
Ευχαριστώ θερμά τον Κρητικό Μεγαλοσχολίτη καθηγητή Γιάννη Γιγουρτσή για την αποστολή του υλικού (φωτογραφίες και συντελεστές), που μετά πάθους αναζήτησα, και αφιερώνω σ' αυτόν και τους μαθητές του τον "Ερωτικό άνεμο" από τον Καπετάν Μιχάλη με την Φλέρυ Νταντωνάκη και τον Χατζιδάκι στο πιάνο από τα "Λειτουργικά". 

Η ιστορία του Καπετάν Μιχάλη

Δυο λόγια για το έργο

Ο Καπετάν Μιχάλης του Νίκου Καζαντζάκη γράφεται μεταξύ 1949-1950 και εκδίδεται για πρώτη φορά το 1953 στην Αθήνα . Η ιδέα όμως για το μυθιστόρημα φαίνεται πως υπάρχει από πολλά χρόνια πριν. Το ίδιο και κάποια σχεδιάσματά του.

Η υπόθεση τοποθετείται στην Κρήτη, γύρω από το Μεγάλο Κάστρο, στην κρητική επανάσταση του 1889. Ο κεντρικός ήρωας, ο καπετάν Μιχάλης, ένας άγριος και ανυπότακτος πολεμιστής, έχει ορκιστεί να είναι μαυροντυμένος, αξύριστος και αγέλαστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη. Όταν όμως συναντά την Εμινέ, τη γυναίκα του αδελφοποιτού του, του Νουρήμπεη, τον κυριεύει «ένας δαίμονας»· παρά τις προσπάθειές του δεν καταφέρνει να τη βγάλει από το μυαλό του.

Τον Καπετάν Μιχάλη και τον Νουρή τους ενώνουν και του χωρίζουν τα ίδια πράγματα η Κρήτη και η Εμινέ. Μέχρι που στο τέλος «Εμινέ και Κρήτη γίνονται ένα» και η σύγκρουση ανάμεσα στους δύο αδελφοποιτούς είναι αναπόφευκτη και γίνεται μοιραία και για τους δύο

Πάνω σε αυτή την διπλή ιστορία, την ηρωική και  ερωτική συνάμα, στήνεται ολόκληρη η πλοκή του έργου μέσα από αναπάντεχα περιστατικά και δυνατές συγκρούσεις χαρακτήρων, εξαιρετικές περιγραφές, μέχρι την κορύφωση του δράματος, η οποία σηματοδοτεί και την λύτρωση του κεντρικού ήρωα, την απελευθέρωσή του δηλαδή,από κάθε φόβο και κάθε ελπίδα. Έτσι ο υπότιτλος του έργου «Ελευθερία ή Θάνατος» μπορεί τελικά να διαβαστεί και ως « Ελευθερία και Θάνατος».

Η πρώτη παράσταση και η μουσική του έργου

Ο Καπετάν Μιχάλης διασκευάστηκε θεατρικά και παίχτηκε για πρώτη φορά το 1966 από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη, με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον ίδιο τον μεγάλο έλληνα ηθοποιό. Την μουσική έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις και αποτελεί μία από τις καλύτερες και ασφαλώς (μαζί με τον «Ζορμπά» του Μίκη Θεοδωράκη) την γνωστότερη  μουσική που γράφτηκε για έργο του Καζαντζάκη. Οι στίχοι των τραγουδιών προέρχονται από αυτούσιες φράσεις του μυθιστορήματος που επέλεξε ο Γεράσιμος Σταύρου.

Τα τραγούδια και η μουσική του Χατζιδάκι κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά. Στο δίσκο τα τραγουδά σε πρώτη εκτέλεση ο Γιώργος Ρωμανός. Από τις εκτελέσεις (του συνόλου ή μέρους) του έργου που ακολούθησαν και κυκλοφορούν ξεχωρίζουμε αυτές του  Σπύρου Σακκά και της Φλέρυς Νταντωνάκη.

Αν και γραμμένα για μια συγκεκριμένη παράσταση, τα τραγούδια αυτά αποτελούν συνολικά έναν μουσικό κύκλο και έτσι συνήθως παίζονται σε συναυλίες. Στη σημερινή μας παρουσίαση ωστόσο θελήσαμε να παρουσιάσουμε τα τραγούδια μαζί με το μυθιστόρημα για το οποίο γράφτηκαν. Δεν φιλοδοξούμε φυσικά να επαναλάβουμε την παράσταση του Κατράκη, της οποίας άλλωστε το σενάριο δεν υπάρχει. Προσπαθήσαμε όμως  με τις κατάλληλες επιλογές από το κείμενο να εντάξουμε τα τραγούδια μέσα στο φυσικό αφηγηματικό τους πλαίσιο. Παράλληλα, προσθέσαμε ηχογραφημένα δύο ακόμα κομμάτια που προέρχονται απευθείας από τη αρχική παράσταση, καθώς ο συνθέτης, για άγνωστους λόγους,  αποφάσισε να μην τα συμπεριλάβει ως τραγούδια αλλά μόνο με την μουσική τους στον δίσκο. Το πρώτο το τραγουδά ο ίδιος αξέχαστος Μάνος Κατράκης και το άλλο η νεότατη τότε Μαρία Φαραντούρη.

Η σύζευξη της μουσικής του  Χατζιδάκι με το λόγο του Καζαντζάκη αποτελεί μια ευτυχή στιγμή για την ελληνική τέχνη. Μας χάρισε ένα έργο ισόρροπο αισθητικά, τολμηρό χωρίς να είναι κραυγαλέο, αισθαντικό χωρίς να είναι χυδαίο, και για αυτό τελικά ένα έργο με διάρκεια και συνέχεια. Πάνω σε αυτό το κείμενο και σε αυτή τη μουσική δουλέψαμε μαθητές και δάσκαλοι αυτή τη χρονιά και το αποτέλεσμα της δουλειάς μας το μοιραζόμαστε με χαρά απόψε μαζί σας.

Μεγάλη του Γένους Σχολή

Η ιστορία του Καπετάν Μιχάλη

Μουσικό δρώμενο

σε κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη

και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι

Παρασκευή 1 Ιουνίου 2012 , ώρα 17.00

Αίθουσα Τελετών της Μεγάλης του Γένους Σχολής

Συμμετέχουν

Ερμηνεία κειμένου -Ανάγνωση

Μιχάλης Σαχμπάζ

Εριφύλλη Τσαμλιλάρ

Σκηνική δράση

Φίλιππος Μπαρντακτσής

Δανιήλ Καράς

Μαρία Τζαρτζάρ

Όλγα Κοσκέρ

Μιχάλης Τσομπάν

Γιώργος Ζευτινλής

Μαρία Σαχμπάζ

Τραγούδι

Γιάννης Γιγουρτσής

Παναγιώτης Θωμάς Καπαρίζας

Ιζαμπέλ Τζαρτζάρ

Δώρα Δελημπάσογλου

 

 Πιάνο

Δημήτρης Δημητριάδης

Χορός

Όλη η ομάδα

Φωτισμοί

Ηλίας Καράντουμαν

Σκηνογραφία

Κώστας Κυρατζόπουλος

Εικαστική επιμέλεια - Σύνθεση Ebru

Εύα Χανίδου-Halide Dursun

Κουστούμια

Όλη η ομάδα

Χορογραφία

Σάββας Παναγιωτίδης

Σκηνική επιμέλεια –Τεχνική υποστήριξη

Κώστας Κυρατζόπουλος

Μουσική επιμέλεια και διδασκαλία

Δημήτρης Δημητριάδης

Επιμέλεια κειμένου-Σκηνοθεσία

Γιάννης Γιγουρτσής

„ Όταν άρχισα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός σκοπός μου ήταν ετούτος: να σώσω, ντύνοντας το με λέξες, το όραμα του κόσμου όπως το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια. Κι όταν λέω τ‘ όραμα του κόσμου , θέλω να πω τ΄ όραμα της Κρήτης“

„Από πολύ νωρίς, είχαμε ψυχανεμιστεί πως στον κόσμο τούτον δυο μεγάλες δυνάμεις παλεύουν: το Καλό και το Κακό, η Ελευτερία κι η Τυραννία, και πως η ζωή δεν είναι παιχνίδι, είναι αγώνας. Κι ακόμα τούτο: πως θα ΄ρθει η μέρα που θα Πρέπει να μπούμε και εμείς στον αγώνα. Το ΄χαμε πάρει απόφαση από πολύ μικροί πως ήταν γραφτό μας, αφού γεννηθήκαμε Κρητικοί, το Πρέπει αυτό να κυβερνάει τη ζωή μας.“

„Υπάρχει στον κόσμο τούτον ενας μυστικός νόμος- αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ήταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος –σκληρός και απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται. Θαρρείς κι είναι απαραίτητος αγώνας πολύς, κι ιδρώτας πολύςγια να εξαγοράσει ο άνθρωπος το δίκιο του- κι η ελευτεριά είναι το πιο ακριβαγόραστο αγαθό. Δεν δίνεται δωρεάν μήτε από τον άνθρωπο, μήτε από τον Θεό. Πηγαίνει από χώρα σε χώρα, όπου τη φωνάζουν, από καρδιά σε καρδιά, ανύπνωτη, ανυπόταχτη, χωρίς συμβιβασμό“.

„Πολλοί που διάβασαν τον Καπετάν Μιχάλη θαρρούν πως τέτοια παιδιά- τέτοια αντράκια, όπως λέμε στην Κρήτη- ποτέ δεν υπήρξαν, ούτε άντρες τόσο χεροδύναμοι, τόσο ψυχοδύναμοι, που ν‘ αγαπούν με τόση λαχτάρα τη ζωή και ν‘ αντικρίζουν με τόση περιφρόνηση το θάνατο. Πώς να πιστέψουν οι άπιστοι τί θάματα μπορεί να γεννήσει η πίστη; Ξεχνούν πως η ψυχή του ανθρώπου γίνεται παντοδύναμη, όταν συνεπαρθεί από μια μεγάλη ιδέα“.

Νίκος Καζαντζάκης

Το μουσικό δρώμενο που θα παρακολουθήσετε σήμερα είναι μια προσπάθεια να παρουσιάσουμε από κοινού το φημισμένο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη μαζί με την μουσική που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις για την θεατρική διασκευή του έργου, η οποία  ανέβηκε απο το Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη το 1966.

 Η παράσταση μας δεν είναι παρά μια αποτύπωση του ίχνους που αφήσε το έργο των δύο αυτών μεγάλων δημιουργών με την κοινή καταγωγή από την Κρήτη, στην ψυχή μας. Σαν μια μαρμαρογραφία, όπου καταστάλαξαν ανάκατα αλλά αρμονικά  χρώματα,  ήχοι, εικόνες, μουσικές, μυρωδιές, αισθήματα. Κάτι δηλαδή  σαν την όμορφη  σύνθεση από ebru που βλέπετε στο βάθος του σκηνικού μας.

Αν με το τέλος αυτής της μικρής παρουσίασης θελήσετε να ακούσετε ή να διαβάσετε τον Καπετάν Μιχάλη (να ακούσετε δηλαδή Χατζιδάκι και να διαβάσετε Καζαντζάκη) τότε δικαιούμαστε να είμαστε ευχαριστημένοι και περήφανοι μαζί: μπορέσαμε την αποψινή ανοιξιάτικη βραδιά να σμίξουμε την δική σας ψυχή με την δική μας.