Η ΣΟΦΙΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΟΔΙΚΕΙΑΣ (μετέπειτα Πριγκηποννήσων) ΔΩΡΟΘΕΟ

Το άρθρο του Γέροντος Χαλκηδόνος Αθανασίου για τον αείμνηστο Μητροπολίτη Πριγκηποννήσων Δωρόθεο, προκάλεσε, θα λέγαμε, και την δημοσίευση στην Ιδιωτική Οδό μας  ενός εκτενούς κειμένου του Μ.Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Τσέτση για τον "Φαναριώτη" Δωρόθεο, του οποίου ο π. Γεώργιος υπήρξε χειροτονία και Αρχιδιάκονος.

Σήμερα που η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Δωροθέου και εόρταζε τα ονομαστήριά του ο μακαριστός Μητροπολίτης, σκέφθηκα να επεκτείνω το αφιέρωμα που συγκυριακώς προέκυψε, με την δημοσίευση ενός δυνατού κειμένου της Σοφίας Σπανούδη, με τίτλο: Ένας διανοούμενος κληρικός: Ο Λαοδικείας Δωρόθεος.

Η Σπανούδη συνάντησε στα Πριγκηπόννησα τον Λαοδικείας και μετέπειτα Πριγκηποννήσων Δωρόθεο και αποτύπωσε την εντύπωσή της σ' ένα άρθρο της στην εφημερίδα Πρωϊα την 1η Αυγούστου 1932. Εδώ αναδημοσιεύω ένα μέρος του κειμένου από την έκδοση Γράμματα από την Πόλη (Εστία, 2008) που επιμελήθηκε ο Αλέξιος Σαββάκης.

Η Σοφία Σπανούδη γεννήθηκε το 1878 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε το 1952 στην Αθήνα. Μουσικός, μουσικοκριτικός και συγγραφέας, διετέλεσε καθηγήτρια πιάνου στην Πόλη. Το 1922 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα και διορίστηκε καθηγήτρια στο Εθνικό Ωδείο. Με τα άρθρα και τις κριτικές της έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση και την εξέλιξη της ελληνικής μουσικής και γενικότερα των μουσικών πραγμάτων στην Ελλάδα. Η Σοφία Σπανούδη παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Σπανούδη, ο οποίος ήταν ο εκ των ιδρυτών και πρώτος πρόεδρος της ΑΕΚ. Απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών στη Σορβόνη, ασχολήθηκε και με τη βυζαντινή τέχνη στη Ραβένα. Στην Κωνσταντινούπολη εξέδωσε την εφημερίδα Πρόοδος, ενώ συμμετείχε και στις δραστηριότητες της Ελληνικής Πολιτικής Οργανώσεως Κωνσταντινουπόλεως. 

Θυμάμαι πως σαν ήμουν μικρός άκουγα τις ραδιοφωνικές εκπομπές της κόρης του Κωνσταντίνου και της Σοφίας Σπανούδη, της Αθηνάς Σπανούδη, τα περίφημα "Μουσικά Θέματα", που ήταν πολύ υψηλού επιπέδου! Τότε δεν ήξερα την κληρονομιά που κουβαλούσε αυτή η πολύ ιδιαίτερη για μένα ραδιοφωνική παραγωγός.

Ας δούμε λοιπόν το κείμενο της Σοφίας Σπανούδη για τον Λαοδικείας Δωρόθεο:

Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον είχεν ανέκαθεν μέσα στους κόλπους του πολλούς σοφούς αρχιερείς. Μα ένα διανοούμενο κληρικόν, που να διαπνέεται από μια γνήσια καλλιτεχνική ψυχή, και να είναι αληθινά συγχρονισμένος, δεν είχα γνωρίσει ως τώρα άλλον από τον Τραπεζούντος Χρύσανθον, τον επιστήθιον φίλον του αλησμονήτου Ίωνος Δραγούμη. Γι' αυτό η γνωριμία του αγίου Λαοδικείας που ήλθε προχθές να μ' επισκεφθή στο μαγευτικό Πριγκηπονήσι που μένω, ήταν για μένα έκπληξις αληθινή.

Ο Λαοδικείας Δωρόθεος, είναι ο Βενιαμίν των αρχιερέων του Οικουμενικού Θρόνου. Είναι μόλις τριανταεπτά ετών. Με το διανοητικό του εφόδιο ξεπερνά όλη τη γεροντική σοφία των παληών αρχιερέων. Είναι προφανές πως τα βιβλία που αγαπά και διαβάζει με πάθος, δεν είναι γι' αυτόν μόνο κενοτάφια ιδεών που πέταξαν και χάθηκαν μαζί με το πνεύμα που τις γέννησε. Είναι πηγές αείρροες ζωής κι ομορφιάς κι αληθείας. Το ιερατικό σχήμα που ντύθηκε από τα παιδικά του ακόμη χρόνια - γεννήθηκε στο Μπέηκοζ του Βοσπόρου και σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης - δεν τον έκαμε να εξορίσει την ομορφιά από τη ζωή του. Τη θρόνιασε μέσα στα βασίλεια των στοχασμών του και στους κόσμους των ιδεών που βυθίζει την ψυχή του με αγαλλίασι, σαν μιαν επί πλέον θεότητα. Αρκεί να σας πω ότι έμαθε από παιδί βιολί και παίζει την "Αρια" και τις "Παρτίτες" του Μπαχ για βιολί σόλο. Αυτό δεν τον εμποδίζει να βρίσκη εξίσου ωραίο μουσικό δημιούργημα το "Κατευθυνθήτω η προσευχή μου" και το "Απόστολοι εκ περάτων". Υποστηρίζει ακόμη με πεποίθησι πως πολλά από τα βυζαντινά μας τροπάρια θα τα υπέγραφαν ευχαρίστως ο Μπαχ και ο Μπετόβεν.

Η συνομιλία μας ήταν πολύ εποικοδομητική σε διάφορα σημεία. Ο νέος αυτός κληρικός έχει μια φρεσκάδα στη διατύπωσι των ιδεών του και μαζί κάτι το αποκρυσταλλωμένο στις γνώμες του, που φανερώνει την ωριμότητα του μυαλού και το καταστάλαγμα της σκέψης ύστερα από εμπεριστατωμένη μελέτη. Μιλεί σαν ένας νέος προφήτης. Τον Μπετόβεν θεωρεί ως τον Αποκαλυπτή Ιωάννη της μουσικής. Μου χαρακτήρισε τον Βάγνερ επιγραμματικώτατα:

- Αυτός απ' την Αμαρτία ζητά τη σωτηρία του.

Διάβασε τη Vita Nuova όπως το Ευαγγέλιο. Για να λυτρωθή από τις πνευματικές και τις ψυχικές ανησυχίες που τον βασάνιζαν από νέο παιδί, κατέφυγε στη φιλολογία και στην τέχνη. Έμαθε μόνος του τα Γερμανικά, τα σπούδασε βαθιά, για να μπορεί να διαβάζη τον Γκαίτε στη γλώσσα του. Ο Γκαίτε είναι ένας από τους θεούς του. Γιατί ο εκ πεποιθήσεως αυτός χριστιανός είναι ένας παγανιστής στις φιλοσοφικές του λατρείες. Από τους Γάλλους αγαπά τον Ανατόλ Φρανς, τον Πωλ Μπουρζέ, τον ένα για τις μαγεμένες χάρες του πνεύματος που ανάγουν σε υπέροχες αρετές την άρνησι και την ειρωνεία του, τον άλλον για το βαθυστόχαστο λυρισμό του και την θερμή ευλάβειά του προς τον Καθολικισμό, που διακηρύττει με τα τελευταία του ιδίως βιβλία.

- Ο Ανατόλ Φρανς έκαμε πολύ κακό με τα βιβλία του. Μα τον εξαγνίζει η θρησκεία του σοσιαλισμού που είναι θερμός της πρόμαχος. Αν ο λαός μπορούσε να τον διαβάση! Ο Μπουρζέ είναι αριστοκράτης συγγραφεύς. Γράφει για την αριστοκρατία του Καθολικισμού. Μα τι ανατόμος! Αυτός φανέρωσε στον κόσμο την ψυχανάλυσι πολύ πριν την "ανακαλύψη" ο Φρόυντ.

Το έδαφος αρχίζει να γίνεται κάπως ολισθηρότερο... Το έργον του Φρόυντ με την κοσμοθεωρίαν του τού libido, πρέπει να μένη terra incognita για τον κάθε κληρικό. Έτσι τουλάχιστον φαντάζονται οι απλοϊκοί. Μα ο άγιος Λαοδικείας παρακάμπτει στη συνομιλία του κάθε σκόπελο με πλήρη την αγνή πίστι προς τα φιλολογικά ιδανικά του. Μου μιλεί διαδοχικά για τον Μωρίς Μπαρρές, που τον ακολούθησε βήμα προς βήμα σ' όλα τα ιστορικά και τα αισθητικά του ταξίδια, για τον Rodenbach, για τον Πωλ Βαλερύ, για τον Ντυαμέλ, τον απόστολο της Ευσπλαγχνίας, για τον Μπέρξον, του οποίου εξαίρει το βιβλίο Les Deux sources de la morale et de la religion, για τον ντ' Αννούτσιο, του οποίου η "Nave" είναι η μεγαλύτερη Μεσογειακή τραγωδία... Έτσι φθάνομε στον δικό μας τον Παλαμά.

Σας βεβαιώ πως είναι μια ξεχωριστή απόλαυσις ν' ακούς ένα νέο κληρικό να μιλή με τη φλόγα ενός κατηχουμένου για το "Δωδεκάλογο", τη "Φλογέρα του Βασιληά", τους "Βωμούς", την "Ασάλευτη ζωή" του Ποιητή. Η ψυχή του είναι ζυμωμένη με την ποίηση του Παλαμά.

- Είναι το θαύμα του δυαδισμού, μας λέγει. Στο έργο του το "Geist-und Gemüthes Kampf" του Γκαίτε γαληνεύει αφού κορυφωθεί στον τρικυμισμό του. Ο μεγαλύτερος Έλλην μα και ένας από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους ποιητάς όλων των καιρών.

Αγαπά ακόμα τον Παπαντωνίου, που ανοίγει νέους δρόμους στην αισθητική μας, τον Ξενόπουλο, που "ανύψωσε το Ελληνικό διήγημα και το Ελληνικό μυθιστόρημα σε ανώτερο δημιουργικό είδος", τον Μαλακάση, τον Μελά. Μ' αραδιάζει τις καλύτερες λογοτεχνικές τους σελίδες.