Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ "ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΞΕΝΟΣ" ΣΤΟ ΛΕΒΕΝΤΕΙΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Έκθεση στο Λεβέντειο Μουσείο Λευκωσίας για τους εκτοπισμούς και τις ανταλλαγές πληθυσμών. Στη συνέχεια η έκθεση θα μεταφερθεί στο Μπενάκη της Αθήνας 

Κύπρος

Του Αριστείδη Βικέτου 

 Τους μεγάλους εκτοπισμούς και τις υποχρεωτικές ανταλλαγές πληθυσμών στον 20ό αιώνα έχει ως θέμα της η διεθνής έκθεση «Δύο φορές ξένος», που θα φιλοξενήσει από τις 28 Μαΐου μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας. Μέσα από τη χρήση πολυμέσων, η έκθεση θα παρουσιάσει, σύμφωνα με ανακοίνωση του Μουσείου, τα τραυματικά γεγονότα που έζησαν εκατομμύρια άνθρωποι, όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να εγκατασταθούν σε άλλο τόπο. 

Η έκθεση οργανώθηκε πρώτη φορά στο Πανεπιστήμιο Ιstanbul Βilgi της Κωνσταντινούπολης. Μετά την Κύπρο η έκθεση θα μεταφερθεί στην Αθήνα, στο Μουσείο Μπενάκη (Οκτώβριος- Δεκέμβριος). Τα εγκαίνια στην Λευκωσία θα τελεστούν στις 28 Μαΐου στην παρουσία του πρέσβη της Ελλάδας Βασίλη Παπαϊωάννου και του δημάρχου Λευκωσίας Κωνσταντίνου Γιωργκάτζη. Η έκθεση, η οποία έχει δημιουργηθεί από την ελληνική εταιρεία Αnemon με την υποστήριξη του Προγράμματος Culture της ΕΕ, είναι συνδιοργάνωση του Λεβέντειου, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, του Μουσείου Μπενάκη, της γερμανικής εταιρείας Τolle Ιdee και του Πανεπιστημίου Ιstanbul Βilgi. Υποστηρίζεται επίσης από το Ινστιτούτο Γκαίτε, το Βρετανικό Συμβούλιο, το Ελληνικό Συμβούλιο Προσφύγων και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Στην Κύπρο, η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του ΡΙΚ, του Κέντρου Κοινοτικών Μέσων Επικοινωνίας Κύπρου (CCΜC) και του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας (ΑΗDR).

Ιστορικοί σύμβουλοι της έκθεσης είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και διευθυντής του Κέντρου Προσφυγικών Σπουδών του πανεπιστημίου, Ρότζερ Ζέτερ, και ο συγγραφέας και συντάκτης στο «Εconomist», Μπρους Κλαρκ. 

Ο Βορειοϊρλανδός συγγραφέας είναι γνωστός από το βιβλίο του «Δύο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία», που στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ποταμός». Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 2006 και αποτελεί μια από τις πιο εμπεριστατωμένες αναλύσεις για την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που ακολούθησαν τη Συνθήκη της Λωζάνης, στην αγγλική αλλά και τη διεθνή βιβλιογραφία. 

Μέσα από τη χρήση πολυμέσων (video installations), που περιλαμβάνουν προσωπικές μαρτυρίες και σπάνιο αρχειακό υλικό, η έκθεση φέρνει τον επισκέπτη πρόσωπο με πρόσωπο με όσους έζησαν τα τραυματικά αυτά γεγονότα. Σχεδιασμένη από τον Σουηδό αρχιτέκτονα Γιόζαν Άνερχερντ, επιτρέπει στον θεατή να περιηγηθεί στον χώρο μέσα από έναν εικονικό λαβύρινθο και να έχει βιωματική εμπειρία ερχόμενος σε επαφή με τις προσωπικές μαρτυρίες, το οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό και τις σπάνιες φωτογραφίες αρχείου. Βασίζεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες: «Ιστορία», «Το Ταξίδι», «Πατρίδα», «Τραύμα» και ταξιδεύει τον επισκέπτη από την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, στη μαζική γερμανοπολωνική μετανάστευση μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο διαμελισμό της Ινδίας και τη δημιουργία του Πακιστάν το 1947, στην κρίση του 1963 και την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο. 

Αυτές οι ιστορίες, όπως τονίζει το Λεβέντειο Μουσείο, «αποκαλύπτουν την κοινή ανθρώπινη εμπειρία των χαμένων πατρίδων και των διαμελισμένων κοινοτήτων». Δηλαδή, την εμπειρία του να είσαι «Δύο Φορές Ξένος». Η σχετική ιστοσελίδα  περιλαμβάνει προσωπικές μαρτυρίες και σπάνιο κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό. Ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί στις θεματικές ενότητες της έκθεσης και να δει τα video στα Ελληνικά, τα Αγγλικά ή τα Τουρκικά.

Με την ευκαιρία της έκθεσης το Λεβέντειο θα φιλοξενήσει δύο παράλληλες ατομικές εκθέσεις εμπνευσμένες από το θέμα, των καταξιωμένων Κυπρίων εικαστικών Λίας Λαπίθη και Νίκου Κουρούσιη. Η πρόταση της Λίας Λαπίθη έχει τίτλο «Θα σε ακολουθήσω μέχρι την άκρη του κόσμου- Μεταναστεύοντας για την αγάπη» και θα φιλοξενηθεί στο ισόγειο του Μουσείου. Έναυσμα αποτελεί η ιστορία της βασίλισσας Κατερίνας Κορνάρο, η οποία μετανάστευσε στην Κύπρο για να παντρευτεί, ακολουθώντας την καρδιά της. Η πρόταση του Κουρούσιη έχει τίτλο «Διασπορά» και θα φιλοξενείται στην αίθουσα «Το Κουτί της Πανδώρας». Από χώρες μακρινές σε χώρες μακρινές από το όνειρο για ένα καλύτερο αύριο στο όνειρο της μακρινής πατρίδας. Αυτά συνθέτουν τους πληθυσμούς της Διασποράς. Η θάλασσα, μια βάρκα, ένας καθρέφτης που αντανακλά το είδωλο της Διασποράς. Όλα αυτά συνθέτουν για τον Νίκο Κουρούσιη το ταξίδι της δημιουργίας. 

Τέλος , στις 30 Μαΐου θα γίνει θεματική ξενάγηση στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου “Τα τείχη της Λευκωσίας και η Άλωση της Πόλης”. 

Το Φωτογραφικό υλικό είναι από το Λεβέντειο Μουσείο.