Η περίφημη όπερα των Κουρτ Βάιλ-Μπέρτολντ Μπρεχτ «Η άνοδος και η πτώση της πόλης του Μαχαγκόνυ» ανέβηκε την περασμένη εβδομάδα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για τρεις παραστάσεις, ογδόντα δύο χρόνια μετά το πρώτο της ανέβασμα, τον Μάρτιο του 1930 στη Λειψία.
Παρακολούθησα την τελευταία παράσταση, αυτήν του Σαββάτου 17 Μαρτίου. Η αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη κατάμεστη, άλλωστε και οι τρεις παραστάσεις ήσαν sold out. Επίσης, το καλλιτεχνικό γεγονός ήταν ταυτόχρονα και κοσμικό γεγονός. Σκεφτόμουν πώς το αντισυμβατικό Μαχαγκόνυ μπορεί να γίνει ...της μόδας!
Λιμπρέτο και μουσική γράφτηκαν σε μια εποχή που η Δημοκρατία της Βαϊμάρης όδευε προς τη διάλυση και οι Ναζί προήλαυναν προς την εξουσία με ιλιγγιώδη ταχύτητα, η πρωτοποριακή στο είδος της και διαχρονική, θα έλεγα, αυτή όπερα, μιλάει για την απληστία, τη διαφθορά, την ανεξέλεγκτη και με κάθε μέσον κατάκτηση της εξουσίας τον ατομικισμό και τον εγωισμό και την εκμετάλλευση του αδύναμου. Ο τόπος όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση είναι η πόλη Μαχαγκόνυ, για την οποία υπάρχει η φήμη ότι δεν απέχει και πολύ από τον επίγειο παράδεισο και στην οποία όποιος την επισκέπτεται θα βρει μόνον απολαύσεις. Σ' αυτήν την πόλη φτάνουν πάσης φύσεως υποκείμενα. Εγκληματίες, πόρνες, κλέφτες, τεμπέληδες, απατεώνες. Οι «αξίες» της πόλης του Μαχαγκόνυ είναι «κάνε ό,τι γουστάρεις» και αν κάποιος σου στέκεται εμπόδιο εξαφάνισέ τον. Εννοείται πως το χρήμα είναι ο θεός των πάντων και όλα πουλιούνται και αγοράζονται με μοναδικό σκοπό την απόλαυση. Το Μαχαγκόνυ είναι αντικαπιταλιστικό και ξεσκεπάζει την ψευτιά, η οποία συνίσταται στο γεγονός ότι πίσω από την πρόσοψή της ευτυχίας και της ευημερίας κυριαρχούσε η διαφθορά και η αγριότητα. Η πόλη του Μαχαγκόνυ έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Κανείς τελικά από όσους την επισκέπτονται δεν μπορούν να αγοράσουν την ευτυχία.
Σε κείμενό του το οποίο περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα της παράστασης, ο Ζεράρ Μορτιέ, καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Ρεάλ της Μαδρίτης, που έκανε την παραγωγή, αποδίδει την επιτυχία του «Μαχαγκόνι» στο Ρεάλ και στο γεγονός «ότι εμφανίστηκε την κατάλληλη στιγμή, την ώρα που η Ευρώπη υφίσταται τις συνέπειες μιας χωρίς όρια πίστης στον καταναλωτισμό και τον αντικοινωνικό καπιταλισμό».
Θα έλεγα ότι το Μαχαγκόνυ είναι μια "ιστορία έρωτα και αναρχίας", μιας και ο Τέοντορ Αντόρνο στο περίφημο δοκίμιό του Μαχαγκόνυ, συνέδεσε την πτώση της καπιταλιστικής πόλης με τη διαλεκτική της αναρχίας που τη διακατέχει. Η όπερα διαδραματίζεται σε μια ψευτο-Άγρια Δύση στη Δυτική Αμερική κάπου μακριά από τον υπόλοιπο πολιτισμό.
Μουσικά το Μαχαγκόνυ είναι μια πρωτοποριακή όπερα, γι' αυτό και ο Γερμανός μουσικοκριτικός Χέρμπερντ Λίντεμπεργκερ στο βιβλίο του «Opera in History» τοποθετεί το Μαχαγκόνυ δίπλα στην όπερα του Schoenberg “Moses und Aron» ως τους δύο πόλους της μοντέρνας όπερας.
Η παράσταση στο Μέγαρο ήταν ένα θέαμα με όλα τα χαρακτηριστικά της μεγάλης παραγωγής και χειροκροτήθηκε ζωηρά: η σκηνοθεσία είχε την υπογραφή της ανατρεπτικής καταλανικής ομάδας La Fura dels Baus, γνωστής και στη χώρα μας από προηγούμενες εμφανίσεις της, επί σκηνής εμφανίστηκε μια πολυπληθής διεθνής διανομή ενώ συμμετείχε επίσης η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΡΤ υπό την διεύθυνση του Νίκου Τσούχλου. Η μουσική εκτέλεση της ορχήστρας - πρέπει να πούμε - υστερούσε έναντι της σκηνοθεσίας, ήταν δηλ. υποτονική και έμοιαζε κάποιες φορές διεκπεραιωτική. Οι σολίστ, ξένοι και εγχώριοι, ήταν εξαιρετικοί! Σημειώνουμε την δυναμική παρουσία ελλήνων καλλιτεχνών, που τυγχάνουν και φίλοι μας, όπως της Μαργαρίτας Συγγενιώτου, του Τάσου Αποστόλου, του Λουκά Πανουργιά κ.α.
Φεύγοντας από το Μέγαρο σκεφτόμουν πως τέτοια έργα πρέπει οπωσδήποτε να τα βλέπει κανείς, όχι απλώς να τα ακούει από το cd. Αποκτάς τελείως διαφορετική αίσθηση του έργου όταν ζωντανεύει επί σκηνής, και μάλιστα με μια τόσο καλή σκηνοθεσία.
Η παράσταση ήταν ακατάλληλη για ανηλίκους, αλλά πρέπει να σημειωθεί πως οι ...ακατάλληλες σκηνές ήσαν ενταγμένες τόσο οργανικά στο έργο που δεν ενοχλούσαν. Μάλλον λειτουργούσαν ειρωνικά... Για να μην πω και ανατρεπτικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου