Η ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΑ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ ΣΤΗ ΝΑΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Το ακρυλικό αίμα του Χριστού
Του Νίκου Μπακουνάκη

Το Βήμα

Ο ιερέας του ιστορικού κοιμητηρίου της Αίγινας έβαψε το παρεκκλήσι του νεκροταφείου με ένα κατακόκκινο ακρυλικό χρώμα, έτσι, επειδή του άρεσε. Μέσα στη λευκότητα του κοιμητηρίου η μεξικανική πλέον Αγία Ειρήνη είναι η απόλυτη παραφωνία, πολύ περισσότερο που το εκκλησάκι ήταν επί δεκαετίες πάλλευκο- ασβεστωμένο-, όπως τα εκατοντάδες εκκλησάκια του νησιωτικού χώρου. Ο ιερέας ενήργησε με το έτσι θέλω, ίσως πιστεύοντας ότι το κόκκινο συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Αλλά αυτό το κόκκινο, που το βλέπουμε σε μοναστήρια του Αγίου Ορους, είναι φυσικό χρώμα, βγαλμένο από το χώμα και τη γη. Ο Πέρης Ιερεμιάδης, ο μεγάλος ζωγράφος, στον οποίο μοναστήρια της Χαλκιδικής οφείλουν τον χρωματισμό τους, έκανε έρευνες πολύχρονες προκειμένου να πετύχει τα φυσικά χρώματα και τις ώχρες. Αν ζούσε σήμερα, λάτρης της Αίγινας και της Αγίας Ειρήνης όπως ήταν, σίγουρα θα είχε εξεγερθεί. Πριν από μερικά χρόνια ένας άλλος ιερωμένος, στο ίδιο νησί, έβαλε ευρωπαϊκά κεραμίδια στον παραδοσιακό γαλάζιο τρούλο της εκκλησίας της ενορίας του. Προφανώς επειδή έτσι του άρεσε. Στη ναοδομία και στις ανακαινίσεις εκκλησιών η αυθαιρεσία βασιλεύει. Οχι ότι δεν βασιλεύει και αλλού. Αλλά η εκκλησία είναι ο μόνος χώρος που δεν λογοδοτεί για αυτά τα κρίσιμα ζητήματα σχεδιασμού, ανακατασκευής, συντήρησης, αγιογράφησης κτλ. Ο κάθε ιερέας, ο κάθε αρχιμανδρίτης, ο κάθε επίσκοπος είναι ο απόλυτος άρχων της αισθητικής. Παλιά ήταν η ταπεινή και τόσο λαϊκή τέχνη του ασβέστη. Τώρα η μικροαστική αισθητική της λαδομπογιάς του λουτροκαμπινέ.

Παντού σε όλον τον χριστιανικό κόσμο διάσημοι αρχιτέκτονες υπογράφουν τα σχέδια για ναούς ή καθεδρικούς. Στην Ελλάδα η αρχιτεκτονική έχει εξοβελιστεί από τη ναοδομία. Και είναι κρίμα. Γιατί τον 19ο αιώνα και τον 20ό είχαμε εξαιρετικά αρχιτεκτονημένους ναούς, που έφεραν τις υπογραφές αρχιτεκτόνων όπως ο Τσίλλερ, ο Καυταντζόγλου, ο Χάνσεν, ο Ζέζος, ο Χάλκος. Είχαμε αναζητήσεις για τη σύζευξη της παραδομένης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής με τον νεοκλασικό ή τον εκλεκτικιστικό ρυθμό. Σήμερα με την ευθύνη της Εκκλησίας της Ελλάδος η αρχιτεκτονική απουσιάζει από τους εμβληματικούς δημόσιους χώρους που είναι οι ναοί και το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε στις σύγχρονες εκκλησίες της «χριστοδουλικής» εποχής. Η τόσο διαδεδομένη στον χώρο της εκκλησίας αλλά και αλλού λέξη «εξωραϊσμός» οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν ευθύνη για τις καταστροφές αυτές. Αλλά δεν διαμαρτύρονται. Αντιδρούν μόνο για λόγους μικροπολιτικούς ή και απλής ζηλοφθονίας, πέφτοντας σε τρομερές αντιφάσεις.
Στην Αίγινα πάλι, ορισμένοι τοπικοί παράγοντες αντιδρούν για το γλυπτό του Κώστα Βαρώτσου «Η πύλη της Αίγινας». Τα επιχειρήματα είναι αίολα. Αλλωστε τα έργα τέχνης δεν κρίνονται από τη στιγμή, κρίνονται μέσα στον χρόνο. Εργα-τοπόσημα, όπως ο Πύργος του Αϊφελ, είχαν συναντήσει τρομερές αντιδράσεις. Σήμερα χαρακτηρίζει το Παρίσι. Αλλά και ο «Δρομέας» του Βαρώτσου είχε συναντήσει λυσσαλέα αντίδραση στην Αθήνα. Σήμερα είναι από τα ωραιότερα δημόσια γλυπτά- και από τα πιο φωτογραφημένα αξιοθέατα της Αθήνας στον διεθνή Τύπο. Το έργο του Βαρώτσου στην Αίγινα έχει κιόλας το κύρος του και το γαλάζιο χρώμα του δένει απόλυτα με το λιμάνι. Μια κοινωνία ή μάλλον κάποιοι παράγοντες που κρίνουν με δύο (μικροπολιτικά) μέτρα και δύο (μικροπολιτικά) σταθμά σίγουρα είναι ανυπόληπτοι. Η πρόσφατη υπόθεση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για το λιμάνι πρέπει να τους γίνει μάθημα.

Για το θέμα του ...ακρυλικού ναού διαβάστε και εδώ.