ΤΟΥΡΚΑΚΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΗΣΑΝ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤ' ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Eλευθεροτυπία
Της Έλενας Γαλανοπούλου

Μια ολοζώντανη μεγαλούπολη γεμάτη χρώματα, μυρωδιές, γεύσεις και ήχους είναι η Κωνσταντινούπολη, που συνδυάζει τη μαγεία της Ανατολής και την αξιοζήλευτη οργάνωση μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Στην πλατεία της ιστορικής γειτονιάς Σουλταναχμέτ οι χιλιάδες τουρίστες, ανακατεμένοι με τους ντόπιους, διασκεδάζουν με παραδοσιακά λαϊκά θεάματα με τύμπανα και φορεσιές.

Ενώ, λίγα μέτρα πιο κάτω, το Διεθνές Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης (IKSV) βρίσκει κι αυτό το κοινό του. Σε μια πόλη δώδεκα εκατομμυρίων κατοίκων ακόμα και το πιο «δύσκολο» είδος, της κλασικής μουσικής μπορεί να είναι δημοφιλές.

Δεν είναι, βέβαια, ο μοναδικός λόγος που η «Ορέστεια» του Ιάννη Ξενάκη έκανε sold out το βράδυ της περασμένης Δευτέρας -όσοι επιχείρησαν να βρουν εισιτήριο την τελευταία στιγμή, έφυγαν δυσαρεστημένοι. Ο τουρκικός Τύπος είχε σπεύσει να αγκαλιάσει τις προηγούμενες μέρες τη συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων σε αυτό το ιδιαίτερο έργο σύγχρονης μουσικής.

Φτάνοντας στον κατάφυτο αύλειο χώρο του πομπώδους υπερπολυτελούς παλατιού Τοπ Καπί, αντικρίζεις μια διακριτική και αθόρυβη παρουσία αιώνων, τον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης, που στους τοίχους του φέρει την ολοδική του μοναδική ιστορία. Ανάμεσα στους χίλιους θεατές, που έχουν συγκεντρωθεί από νωρίς για να παρακολουθήσουν τη συναυλία, εντοπίζουμε ορισμένους Ελληνες από την ολοένα και συρρικνούμενη ρωμαίικη κοινότητα, αλλά κυρίως Τούρκους πολίτες -οι περισσότεροι ήταν οι γονείς των 180(!) παιδιών που συμμετείχαν στη συναυλία.

Το βαρύ γλυκό φως της μέρας που σβήνει μάς συνοδεύει από τους μεγάλους φεγγίτες, ενισχύοντας το αίσθημα μελαγχολίας και την αναπόφευκτη συγκίνηση που νιώθει κανείς εισερχόμενος στον Ναό. Από το πίσω μέρος του εισέρχεται η Φιλαρμονική Ορχήστρα Μπορουσάν μαζί με τον κορυφαίο αρχιμουσικό της Γκουρέρ Αϊκάλ -πριν ανεβεί στο πόντιουμ ασπάστηκε το χέρι του Οικουμενικού μας Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Ακολούθησαν οι χορωδίες από το Mimar Sinan University (60 άτομα), του TRT (της αντίστοιχης ΕΡΤ, με 80 άτομα), αλλά και των μουσικών συνόλων του Δήμου Αθήναιων (25 άτομα). Η δεκαεξαμελής Ορχήστρα Μπορουσάν της Κωνσταντινούπολης μέσα στην επόμενη μιάμιση ώρα απέδωσε πολύ καλά το τόσο ιδιαίτερο έργο του πρωτοπόρου Ελληνα μουσικού. Η τελετουργία δεν έλειψε στην απόδοση και των τριών μερών τής -κατά Ξενάκη- αισχύλειας τραγωδίας: Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες.

Πρωτοβουλία του Σπύρου Σακκά

Τη σκηνοθεσία διέκρινε ιδιαίτερη φαντασία: δεκαέξι αναλόγια είχαν στηθεί περιμετρικά του ναού. Ενώ στο τέλος τα παιδιά, που από Ερινύες μετατρέπονται σε Ευμενίδες, έτρεχαν ανάμεσα στους θεατές, σκορπίζοντας το αισιόδοξο τελικά μήνυμα του έργου σε όλο τον χώρο.

Τον διάλογο της Κασσάνδρας με τον χορό των γερόντων αλλά και τον μονόλογο της θεάς Αθηνάς ερμήνευσε με χαρακτηριστική άνεση ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς, στον οποίο ανήκε η πρωτοβουλία της συναυλίας (υπό την αιγίδα του ΥΠΠΟΤ). Ετσι κι αλλιώς το έργο αυτό κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στο ρεπερτόριό του, αφού το έχει ερμηνεύσει περισσότερες από εκατόν πενήντα φορές μέχρι σήμερα. Τη μεγάλη δική του άνεση δεν είχε, πάντως, η πολυπληθής χορωδία. Μικρή σημασία είχε όμως η αδυναμία των χορωδών να αρθρώσουν καθαρά τον αρχαίο ελληνικό λόγο -πράγμα έτσι κι αλλώς δύσκολο. Σημαντικότερη ήταν η συνεργασία των δύο λαών σε ένα τόσο σπουδαίο έργο της σύγχρονης μουσικής και μάλιστα αρχαιόθεμο, που έβαλε στα χείλη αυτών των μικρών παιδιών για πρώτη -ίσως- φορά την αρχαία ελληνική γλώσσα και τους έδωσε μυρωδιά από τον πλούτο της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Η ιδέα της μετατροπής του ναού σε χώρο συναυλιών, ιδαίτερα λόγω της εξαιρετικής ακουστικής του, είναι καλή, σκέφτομαι αποχωρώντας. Μέχρι που πέφτει το μάτι μου στις τουαλέτες που έχουν δημιουργηθεί μέσα στον ναό. Σίγουρα, θα μπορούσε να υπάρξει ένας διαφορετικός σχεδιασμός προκειμένου και οι ανάγκες των εκατοντάδων θεατών να καλυφθούν και η ιερότητά του να διαφυλαχθεί ώς ένα βαθμό. Απογοητεύομαι. Λίγο αργότερα περπατώντας στην πολύβουη Ιστικλάλ ακούω Μαργαρίτη και Σωτηρία Μπέλλου. Χαμογελώ.