Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΗΣ, ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΤΣΑΛΠΑΝ

ΠΟΛΙΤΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ – 145
ΜΙΧΑΗΛ ΤΣΑΛΠΑΝ (ΜΠΟΥΛΟΥΣΙΑΔΗΣ)

ὑπὸ
Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου

Ὁ Μ. Τσαλπὰν εἶναι ἕνας διαφημιστής, ζωγράφος καὶ ἁγιογράφος τῆς Πόλης μας. Γεννήθηκε τὸ 1932 στὸ Ἐρένκιοϊ τῆς Χαλκηδόνος. Ὁ Διευθυντὴς τοῦ Νοσοκομείου Numune τοῦ Haydarpaşa, ἄλλαξε τὸ ὀνοματεπώνυμο τοῦ πατέρα του, ὅταν ἐργαζόταν ἐκεῖ ὡς ἀρχικηπουρὸς, ἀπὸ Μακάριος Μπουλουσιάδης σὲ Makri (usta) Çalpan, ἐπειδὴ φαινόταν πολὺ ξένο, ἰδίως τότε!
Ὅταν ἡ οἰκογένεια μετεκόμισε στὸ Μόδι, ὁ Μιχαὴλ πῆγε στὸ δημοτικὸ σχολεῖο. Μετὰ ἀπεφοίτησε ἀπὸ τὴ Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή. Ὁ τότε καθηγητὴς τῆς ἰχνογραφίας Δ. Ζουρελίδης, διέκρινε ἀπὸ τὶς πρῶτες τάξεις τὸ τάλαντό του καὶ τὸν συνέστησε στὸν Ἀπόστολο Νικολαΐδη, ποὖχε τὴν ἐπιχείρηση διαφημίσεων AR-İŞ. Ἐκεῖ ἐργάσθηκε, καίτοι αὐτοδίδακτος, ἀπὸ τὰ μαθητικά του χρόνια ἐντατικά, γιὰ νὰ ἐνισχύσει οἰκονομικὰ τὴν οἰκογένειά του.

Ὁ προϊστάμενός του τὸν ἀγαποῦσε, ἐκτιμοῦσε τὴν ἐργατικότητα, προθυμία καὶ φαντασία του καὶ τοῦ ἀνέθετε μὲ πλήρη ἐμπιστοσύνη, κάθε δύσκολη ἐργασία καὶ διαφήμιση.
Μετὰ τὴν στρατιωτική του θητεία, ἄνοιξε δική του ἐπιχείρηση στὸ Perşembe Pazarı τῆς Πόλης γύρω στὰ 1958-1960, ὅπου καὶ προόδευσε πολύ, ἔχων 18 ἐργάτες-συνεργάτες. Τὸ 1974-75 ἐγκαταστάθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ ἔστησε τὸ νέο του ἐργαστῆρι στὴν Καλλιθέα. Τὸ 2000 συνταξιοδοτήθηκε. Δὲν ἔπαυσε ὅμως νὰ ἐργάζεται.

Ἐξετέλεσε διαφημίσεις τῆς γνωστῆς τότε στὴν Πόλη κολώνιας PE-RE-JA (λεμονιῶν καὶ λεβάντας) πάνω στὰ γυάλινα μπουκάλια της, καὶ ἀνεξάρτητες, ὅπως τῶν τραπεζῶν Osmanlı καὶ Yapı ve Kredi, τῆς Ἐρυθρᾶς Ἡμιελήνου (Kızılay), τῆς ἐπιχείρησης μηχανημάτων ARŞİMİDİS, τῆς MERBOLIN, GLASURIT-ΠΑΠΑΓΑΛΟΣ γιὰ χρώματα, αὐτοκόλλητα διαφημιστικὰ ἑταιρειῶν ὡς τῆς COSMOS, ἐξώφυλλα περιοδικῶν, ὅπως τῆς "Revue commerciale du Levant" κ.ἄ.
Καὶ αὐτὲς μποροῦσε νὰ τὶς συναντήσει κανεὶς τὴν ἐποχὴ ἐκείνη στὶς μεγαλύτερες πόλεις τῆς Τουρκίας, ὅπως τὴν Πόλη, τὰ παράλια τῆς Ἰωνίας, τὸ Ἀϊβαλί, τὴ Σμύρνη κ.ἄ., τὸν Πόντο (Σαμψοῦντα, Τραπεζοῦντα κλπ.), τὴ Μεσόγειο (Ἄδανα, Μερσίνη), τὸ Γκαζιαντέπ κ.ἀ.
Οἱ ἀφίσες αὐτὲς ἦταν ἀναρτημένες σὲ κάθε στύλο τῆς γέφυρας τοῦ Karaköy, σὲ κεντρικοὺς δρόμους, πλατεῖες, πλευρὲς λεωφορείων, μινι-μπούς, τοίχους κτιρίων κ.ἄ. Ὁρισμένες διαφημίσεις του ἦταν δύσκολες καὶ μεγάλων διαστάσεων (50 m2), ὅπως ἡ τῆς Kızılay. Ἔργο διπλῆς ὄψεως μὲ θέμα ἀπεικόνισης τῶν σημαιῶν ὅλου τοῦ κόσμου, γιὰ κάποια παγκόσμια ἐκδήλωση στὸ Spor ve Sergi Sarayı περὶ τὸ 1966.
Ἐξετέλεσε ὅμως καὶ τοπία, νεκρὲς φύσεις (λουλούδια, φροῦτα), ἄλλα ἀντικείμενα καὶ πορτραῖτα φίλων καὶ συγγενῶν του. Ἐξασκεῖτο καὶ μὲ τὴν ἀντιγραφὴ ἔργων μεγάλων ζωγράφων, ἐνῶ ὑπάρχουν ἐπιπλέον καὶ θρησκευτικά του ἔργα. Στὰ ταξίδια του στὴ Ἀθήνα γνώρισε τὸν Φώτη Κόντογλου, ὁ ὁποῖος τοὔδωσε πολύτιμες "συμβουλὲς-ὁδηγίες" γιὰ τὴν τέχνη. Μιὰ εἰκόνα τοῦ προσευχόμενου Χριστοῦ βρίσκεται πιθανὰ στὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου Ἕξι Μαρμάρων.

Μέσα στὶς ρεκλάμες του, συνήθως συνθετικοῦ χαρακτήρα, ποὺ τὶς διακρίνει μία ἁπλότητα, βλέπει κανεὶς εἰκονογραφικὰ ὄμορφες γυναικεῖες μορφές, στάρ, γυμνὲς ἢ ἡμίγυμνες1, πορτραῖτα, παλιάτσους, πινόκιο, ψαράδες, μπογιατζῆδες μὲ τὰ ἐργαλεῖα τους, ζευγάρια ἀπὸ τὴν τούρκικη λογοτεχνία (Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin), κοῦκλες, ψάρια, πουλιὰ (τοὺς περίφημους πελαργοὺς τῆς Yapı ve Kredi), τοπία, λουλούδια, ὀπωρικά, σπιτάκια, ἅμαξες, μπουκάλια, κουτιά, χαρτονομίσματα, ψαλίδια, κλειδιά, παιχνίδια, πέπλα, καρδιές, γεωμετρικὰ σχήματα καὶ μικρο- καὶ μεγαλογράμματες ἐπεξηγηματικὲς κ.ἄ. ἐπιγραφές.
Ὡς πρὸς τὴν τεχνική του, χρησιμοποιοῦσε κυρίως λάδι. Ἐξετέλεσε καὶ μεταξοτυπίες.

Ἡ τεχνοτροπία του ἦταν ρεαλιστικὴ μὲ "φωτογραφικὲς" ἀπεικονίσεις τῶν παρισταμένων, ἄρτιας ποιότητος. Δὲν λείπουν ὅμως καὶ καρικατουροειδεῖς τοιαῦτες ἢ ἀφαιρετικὰ σχηματοποιημένες. Τὰ χρώματά του εἶναι συνήθως ἁπαλᾶ, τὰ δὲ εἰκονιζόμενα προβάλλουν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, πάνω σ’ ἕνα μονόχρωμο φόντο.
Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὴν κ. Δ. Παπουτσόγλου, ἡ ὁποία τοῦ ἔδωσε τὸ μεγαλύτερο μέρος τῶν παραπάνω πληροφοριῶν τὴν 14.5.2010.
_____________________________________
1- Πρβλ. D. Hanson, The History of Girly Magazines 1900-1969, Κολωνία 2006. G. Néret, 1000 Dessous. Eine Geschichte der Reizwäsche, Κολωνία 2008.