Jean Daniélou / "Δοκίμιο για το μυστήριο της ιστορίας" από την Εκδοτική Δημητριάδος

Jean Daniélou (1905-1974)

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Jean Daniélou, Δοκίμιο γιά τό μυστήριο τῆς ἱστορίας, μετ. Ξ. Κομνηνός, Ἐκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2014, σελ. 386 

Μέ τήν ἔκδοση τοῦ ἔργου «Δοκίμιο γιά τό μυστήριο τῆς ἱστορίας» τοῦ γνωστοῦ ρωμαιοκαθολικοῦ θεολόγου τοῦ 20οῦ αἰ. Jean Daniélou ἡ Ἐκδοτική Δημητριάδος ἐγκαινιάζει τήν θεολογική σειρά «Ἐν Διαλόγῳ». 

Ὁ Jean Daniélou ὑπῆρξε ἐκ τῶν πλέον κεντρικῶν μορφῶν τῆς γαλλόφωνης ρωμαιοκαθολικῆς θεολογίας καί τῆς κίνησης τῆς ressourcement (= ἐπιστροφῆς στίς πηγές). Περί αὐτῶν ὁ ἀναγνώστης θά διαβάσει στήν κατατοπιστική εἰσαγωγή (σσ. 11-44) τοῦ βιβλίου τήν ὁποία ἔχει γράψει ὁ Νικ. Ἀσπρούλης. 

Τό ἔργο τοῦ Jean Daniélou περιγράφει τά ἰδιαίτερα γνωρίσματα τῆς χριστιανικῆς θεωρήσεως τοῦ νοήματος τῆς ἱστορίας, ἐκκινώντας ἀπό τήν ἄποψη ὅτι «ἡ Βίβλος εἶναι μία κατατεθειμένη μαρτυρία γιά συμβάντα, γιά ἔργα τοῦ Θεοῦ στήν ἱστορία» (σ. 51). Διακρίνοντας μάλιστα, ὁ Daniélou τήν «ἱερά» ἀπό τήν «θύραθεν» ἱστορία, ὑποστρηρίζει ὅτι «ἡ ἱερά ἱστορία συνιστᾶ, στήν πραγματικότητα, τήν συνολική ἱστορία, στό ἐσωτερικό τῆς ὁποίας τοποθετεῖται ἡ θύραθεν» (σ. 75). Καταλήγει δέ ὁ συγγραφέας στό συμπέρασμα ὅτι «ἀπό ὅλα τά ἱερά Βιβλία, μόνον ἐκεῖνο τῶν χριστιανῶν ἀπότελεῖ μία ἱστορία καί ὄχι μία ἔκθεση δογμάτων» (σ. 151). 

Στό δεύτερο μέρος τοῦ βιβλίου πού παρουσιάζω σήμερα, ὁ Jean Daniélou ἀναφέρεται, μέ πολλά βιβλικά παραδείγματα, στά «θαυμάσια τοῦ Θεοῦ», καθόσον «ἡ ἱερά ἱστορία εἶναι ἐκείνη τῶν μεγάλων ἔργων τοῦ Θεοῦ» (σ. 186). Μεταξύ τῶν συμπερασμάτων τοῦ δευτέρου μέρους ἔχει, νομίζω, σημασία ἡ τοποθέτηση τοῦ συγγραφέως ὅτι «ἡ συρρίκνωση τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας σέ ἐκείνη τῶν θείων ἐνεργειῶν δίχως σύνδεση μέ μία θεσμική πραγματικότητα, ὅπως κάνει ὁ Karl Barth, ἰσοδυναμεῖ μέ τήν παραγνώριση σέ αὐτή τοῦ ἀνθρώπινου στοιχείου … Τό νά βλέπουμε ὅμως στήν Παρουσία τήν περάτωση μιᾶς ἐξέλιξης τῆς ἀνθρωπότητας … σημαίνει ὅτι παραγνωρίζουμε τό θεϊκό στοιχεῖο τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ ὡς συστατικό τῆς ἱστορίας» (σ. 238).

Τό τρίτο καί τελευταῖο μέρος τοῦ βιβλίου τοῦ Jean Daniélou ἀναφέρεται στίς ἀποφάσεις πού πρέπει νά λάβει ὁ χριστιανός γιά νά ἀντιμετωπίσει τά προβλήματα πού τόν περιβάλλουν. Στά κεφάλαια τοῦ τελευταίου μέρους ὁ ἀναγνώστης θά διαπιστώσει ὅτι ὁ συγγραφέας στίς προσεγγίσεις του παρακολουθεῖ ἰδιαιτέρως τήν σκέψη τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Σέ μία ἀπό τίς προσεγγίσεις αὐτές ὁ Daniélou γράφει χαρακτηριστικά: «Ὁ ἀπόστολος Παῦλος δέν θά εἶχε βέβαια ἀλλάξει τόν κόσμο γύρω του, ἄν δέν εἶχε ἔρθει ἀκριβῶς σέ ρήξη μέ ὅλα τά ἔθνη, μέ ὅλη τήν νοοτροπία πού ἀντιστοιχοῦσε γι’ αὐτόν τόν κόσμο τοῦ καιροῦ του … Τό βέβαιον εἶναι ὅτι ὁ χριστιανισμός, ἔτσι ὅπως εἶναι πολύ συχνά στόν σημερινό χριστιανικό κόσμο, δέν μπορεῖ νά πεῖ κανείς ὅτι ἀποτελεῖ καί κανένα μεγάλο σκάνδαλο! Δέν ἐνοχλεῖ  οὔτε τίς δημόσιες ἀρχές, οὔτε τίς δυνάμεις τῆς διανόησης, οὔτε κανέναν. Δέν εἶναι ὅμως αὐτός ὁ χριστιανισμός πού πρόκειται ν’ ἀλλάξει τόν κόσμο» (σ. 325). 

Ἄν καί πρωτοδημοσιευμένο τό 1953, τό ἔργο τοῦ Daniélou παρουσιάζει ἰδιαίτερη ἐπικαιρότητα καί μέγιστο ἐνδιαφέρον. Ὁ ἀναγνώστης θά διακρίνει ὁπωσδήποτε τήν τεκμηρίωση τῶν ἀπόψεων τοῦ συγγραφέως μέ τήν χρήση Βιβλικῶν καί Πατερικῶν χωρίων ἀλλά καί μέ τήν κριτική προσέγγιση τῶν κοινωνιολογικῶν καί τῶν θεολογικῶν ρευμάτων τῆς ἐποχῆς του. 

Νά σημειώσω, τέλος, ὅτι ἡ ἔκδοση τοῦ παρόντος βιβλίου τῆς «Ἐκδοτικῆς Δημητριάδος» συμπίπτει μέ τήν συμπλήρωση 40 ἐτῶν ἀπό τόν θάνατο τοῦ σημαντικοῦ ρωμαιοκαθολικοῦ θεολόγου καί συγγραφέως.