"Η ΦΟΝΙΣΣΑ" ΤΟΥ Γ. ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗ "ΜΕΤΑΞΥ ΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ"

φωτογραφίες από την παράσταση: Βασίλης Μακρής

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο κυρ – Αλέξανδρος της Σκιάθου αναδεικνύεται παμμέγιστος, 103 χρόνια μετά την κοίμησή του, αφού εξακολουθεί να μας απασχολεί άκρως δημιουργικά ως διαχρονικός, αυτός ο ταπεινός γίγαντας.

Έτσι, η περίφημη «Φόνισσα» έγινε όπερα! Μια παράσταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε μουσική Γιώργου Κουμεντάκη και λιμπρέττο Γιάννη Σβώλου, στην Αίθουσα "Αλεξάνδρα Τριάντη" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. 

Εμπνευσμένη όντως η ιδέα κι ακόμα πιο εμπνευσμένη η εκτέλεση του όλου εγχειρήματος. Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα ρίσκο, για ένα στοίχημα, το οποίο ο Κουμεντάκης κέρδισε πανηγυρικά. 

Η «Φόνισσα» του Γ. Κουμεντάκη ανέδειξε τον Παπαδιαμάντη! Ακούγεται ίσως περίεργο, αλλά νομίζω είναι αληθινό. Στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα ο Παπαδιαμάντης αποδεικνύει την αλήθεια του μέσα από την όπερα του Κουμεντάκη. Η μουσική που έγραψε ο συνθέτης, αλλά και η σκηνοθεσία του ταλαντούχου Αλέξανδρου Ευκλείδη, κινήθηκαν σε ρυθμούς Παπαδιαμαντικούς, αλλά με τη χρήση των απαραίτητων σύγχρονων μεθόδων και εργαλείων. 

Λιτότης, μινιμαλισμός, εσωτερικότητα, απύθμενο βάθος, αναδύονταν απ΄αυτό το ανέβασμα της «Φόνισσας». Θα έλεγα ότι η όλη παράσταση υπογράμμιζε το «μεταξύ θείας και ανθρωπίνης δικαιοσύνης». Κι αυτόν τον υπογραμμισμό τον έκανε ένα αέναο ισοκράτημα το οποίο «μορμύριζε» διαρκώς. 

Η αίσθηση ήταν αυτή της αρχαίας τραγωδίας. Και η Τζούλια Σουγλάκου – είδα την τελευταία παράσταση (26/11) – ήταν πραγματικά μια τραγωδός. Μια σύγχρονη Παξινού. Η κορύφωση της τραγωδίας ήταν φυσικά η προσευχή του Ιησού «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με τον αμαρτωλόν» και μετά τα καταιγιστικά «Κύριε» που απευθύνει η Τζούλια Σουγλάκου επικαλούμενη εν συντριβή το θείον και αποκαλύπτοντας όλο το μέγεθος του τραγικού. 

Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει βερμπαλισμός, φολκλόρ ή φτηνός συναισθηματισμός ούτε στην μουσική του Κουμεντάκη ούτε στην σκηνοθεσία του Ευκλείδη. Το ήθος του έργου θα έλεγα ότι είναι το ησυχαστικόν. Τα νανουρίσματα και τα παιδικά παιχνίδια ήταν κι αυτά ένα ισοκράτημα. 

Επίσης, η γραφή του Κουμεντάκη στους σολιστικούς ρόλους ήταν εξαιρετική, καθώς συνδύαζε το λυρικό στοιχείο με ποικίλματα παραδοσιακά, πράγμα δύσκολο. Κι όμως έγινε. Άρα απ’ αυτή την άποψη ο Κουμεντάκης εγκαινιάζει με την «Φόνισσα» μια νέα «Εθνική Μουσική Σχολή», που δεν τρέφει μεγαλοϊδεατισμούς ή ιδεοληψίες, αλλά υπηρετεί την αλήθεια της ύπαρξης, όπως είναι σκαμμένη από την μακραίωνη ελληνική παράδοση. 

Είμαι σίγουρος ότι αυτή η παραγωγή, παρ’ ότι φέρει την σφραγίδα της ελληνικότητας, θα μπορούσε να σταθεί άνετα και στο διεθνές στερέωμα. Ίσως πρέπει να το σκεφθούν αυτό σοβαρά οι αρμόδιοι.